schoonheid
Door het waarnemen als geesteshouding van ontvankelijkheid is de geest zo op iets betrokken, ondergaat het dan ook zodanig en is er daardoor zo mee verbonden, dat het waargenomene een indruk in de geest kan achterlaten. Al naar het karakter van die indruk overeenkomt met de geestesgesteldheid of niet, ervaart de geest die indruk als aangenaam of onaangenaam, als schoonheid of lelijkheid. Als het waargenomene met iets in de geest zelf overeenkomt, dan kan de geest het 'aan-nemen' en daardoor is het 'aangenaam' en betekent het schoonheid.
De maatstaf van het ontwikkelde waarnemingsvermogen is de ervaring van vreugde tijdens de schoonheidsbeleving. Het is een vreugde, die voortkomt uit de herkenning in de buitenwereld van iets, wat op niet nader te omschrijven of te beredeneren wijze met iets wezenlijks in de geest zelf, de persoon, overeenstemt. Vandaar dat er niets zo persoonlijk is als smaak.
Het oordeel dat de geest vormt door het beleven van die indruk, is het kunstzinnige (esthetische) oordeel, dat uitdrukking geeft aan het feit of de waarnemingen een aan- of onaangename indruk op de geest maken, afhankelijk van overeenstemming met de geestelijke ontwikkelingstoestand. In dat geval is er sprake van een persoonlijke schoonheidsbeleving en een daarmee samenhangend, persoonlijk oordeel.
Er is ook een algemeen geldende schoonheidsbeleving en een daarmee samenhangend algemeen geldend kunstzinnig oordeel. Schoonheid is een overeenstemming in de verhoudingen tussen vormen, kleuren en klanken. Hangt die verhouding van vormen samen met de gulden snede, dan wordt die verhouding algemeen als schoonheid ervaren.
Het denken is het vermogen dat vormen kan scheppen in het eigen geestelijke licht en dat deze vormen in beelden kan uitdrukken. Als het denken wijs is, zijn de beelden schoon doordat hun verhoudingen overeenstemmen, zoals uitgedrukt in de gulden snede. De uitgebreide wiskunde van de gulden snede toont aan, dat de achtergrond van algemeen geldende schoonheid de wijsheid van het scheppende denken is.
terug naar de woordenlijst S
^