De zogenaamde 'nobele leugen' van Plato
De 'nobele leugen' of beter vertaald: de 'leugen van de nobelen' - Plato, de Staat, Boek 3
Het gaat om de term 'gennaion pseudos'. Het Griekse 'gennaios' heeft als een van de betekenissen: 'van hoge geboorte' of 'edel'; en 'pseudos' betekent: leugen. Het kan daarom gaan om: de leugen van de edelen, omdat zij het ongeletterde volk voorhielden dat zij er door de goden voor waren bestemd de stad te besturen en daardoor aan de macht konden blijven.
Ook kan het gaan om: aan het volk onwaarheden vertellen met de geheime bijbedoeling een bepaald plan door te drukken.
Dit sluit aan bij een uitspraak van Nicolo Machiavelli uit zijn 'De Vorst': "Regeren is doen geloven."
De term 'gennaion pseudos' is ook vertaald met 'nobele leugen', maar dat een leugen nobel zou kunnen zijn, is een tegenstrijdigheid, wat niet zo door een groot wijsgeer als Plato kan zijn bedoeld. Toch is deze vreemde vertaling door velen kritiekloos overgenomen.
Plato, de Staat, Boek 3, 414e–15c
"… de aarde, als hun moeder, heeft hen bevrijd en nu, alsof hun land hun moeder en hun voedster was, moeten zij aan haar denken en haar verdedigen tegen elke aanval, en de andere burgers beschouwen als hun broeders en kinderen van diezelfde aarde…
Terwijl allen van u, in de stad [Athene], broeders zijn, zullen wij in ons verhaal zeggen, toch heeft God, bij het vormen van diegenen van u die geschikt zijn om de heerschappij te voeren, goud in hun generatie gemengd, om welke reden zij de kostbaarste zijn - maar in de helpers zilver, en ijzer en koper in de boeren en andere ambachtslieden [een voorbeeld van discriminatie].
En daar gij allen verwant zijt, hoewel gij u voor het grootste deel naar uw soort voortplant, kan het soms gebeuren, dat een gouden vader een zilveren zoon verwekt, en dat een gouden nageslacht uit een zilveren vader voortkomt, en dat de overigen op gelijke wijze uit elkander geboren worden. Het eerste en voornaamste gebod van de god aan de heersers is dan ook dat zij over niets anders zo zorgvuldig moeten waken en zo nauwlettend moeten toezien op de vermenging van deze metalen in de zielen van hun nakomelingen, en als hun zonen worden geboren met een aftreksel van koper of ijzer, mogen zij in hun behandeling van hen geenszins toegeven aan medelijden, maar moeten zij aan ieder de status toekennen die bij zijn aard past en hen onder de handwerkslieden of de boeren verdrijven. En weer, als uit dezen een zoon geboren wordt met onverwacht goud of zilver in zijn samenstelling, zullen zij dezen eren en hen opdragen hogerop te komen, sommigen tot het ambt van voogd, anderen tot het assistentschap, bewerend dat er een orakel is dat de stad dan omvergeworpen zal worden, wanneer de man van ijzer of koper haar beschermer is."
Wikipedia
In de politiek is een 'edele leugen' een mythe of onwaarheid, vaak, maar niet altijd, van religieuze aard, die bewust door een elite wordt verspreid om de sociale harmonie te bewaren of om bepaalde plannen te verwerkelijken. De 'edele leugen' is een concept dat afkomstig is van Plato, zoals beschreven in de Republiek.
In de godsdienst is een vrome fictie een verhaal dat door de auteur als waar wordt voorgesteld, maar door anderen als fictief wordt beschouwd, zij het dat het met een altruïstische motivatie is geproduceerd. De term wordt soms pejoratief gebruikt om te suggereren dat de auteur van het verhaal de lezers opzettelijk misleidde om egoëstische of bedrieglijke redenen. De term wordt vaak gebruikt in religieuze contexten, soms verwijzend naar passages in religieuze teksten.
terug naar de vragenlijst
terug naar het weblog
^