3 De geestelijke aanvangstoestand
|
De mens draagt in zichzelf de rijkdom, die tevergeefs op aarde wordt gezocht. |
Het ontstaan van de toestand van onbewuste vereenzelviging wordt beschreven door de volgende gebeurtenis: bij het ontwaken ga je van de ene kamer (de geestelijke wereld) door een 'deur' naar een andere kamer (de stoffelijke wereld) en daar aangekomen ben je volledig vergeten dat je daarvoor - gedurende de nacht - in die eerste kamer was. Terwijl je in die eerste kamer wel een goed beeld hebt van beide kamers en je die volgende kamer ook kunt zien.
Bij het inslapen ga je door dezelfde deur weer naar de eerste kamer terug, maar ook van beide overgangen over de grens tussen de geestelijke en stoffelijke wereld, ben je je hier niet bewust.
"De mens is een burger van twee werelden."
Plato, Griekse filosoof (427 - 347 v.Chr.)
Plato, Griekse filosoof (427 - 347 v.Chr.)
"De geest weet zelf niet wat de geest is."
Cicero, Romeinse filosoof (106-43 v.Chr.)
Cicero, Romeinse filosoof (106-43 v.Chr.)
Inhoud
3.1 De aanvangstoestand: onbewuste vereenzelviging
3.2 Daardoor de vraag: "Wie ben ik eigenlijk?"
3.3 De onbeheerste werkzaamheid
3.4 Geboeid en gedreven
3.5 De bewuste vereenzelviging: gehechtheid
3.6 De zelfgerichtheid: zelfzucht
3.7 De eenzijdige vereenzelviging
3.8 De afgescheidenheid van de oorsprong
Odin als voorbeeld van aanvangstoestand en geestelijke groei
Uit het bijbelboek (Tenach) Wijsheid van Jezus ben Sirach
3.1 De aanvangstoestand: onbewuste vereenzelviging
De geestelijke ontwikkeling naar zelfverwerkelijking en hereniging begint vanuit een tegenovergestelde toestand, wat de aanvangstoestand is, de jeugdtoestand. Dit is een toestand van onbewuste vereenzelviging met dit stoffelijke, tijdelijke bestaan.
Er is in dit stoffelijke bestaan namelijk niets, wat jou je bewust laat worden van jezelf als geest. Door die onbewustheid van jezelf worden je aandacht en toewijding naar buiten getrokken door de overweldigende zintuiglijke indrukken, die jou vanuit de buitenwereld bereiken. Daardoor gaan jouw aandacht en toewijding helemaal in de buitenwereld op. Je draagt jezelf als het ware op de buitenwereld over, de zelfoverdracht, zonder dat te beseffen.
Onbewust vereenzelvig je je daardoor met je omgeving. Daardoor voel je, terwijl je de géést bent, je toch één met dit stóffelijke bestaan en daardoor denk je, dat het stoffelijke het enige is, wat er is.
terug naar de Inhoud
3.2 Daardoor de vraag: "Wie ben ik eigenlijk?"
Door deze onbewuste vereenzelviging met wat je zelf, als geest, níet bent, worden waarden omgekeerd. Daardoor wordt de waarde van het stoffelijke boven het geestelijke verheven. Daardoor heb je voor het stoffelijke en tijdelijke de meeste belangstelling, terwijl je aan jezelf als geest, het wézenlijke en eeuwige, onbewust voorbijgaat!
Door de overdracht van aandacht en toewijding, door de onbewuste vereenzelviging veroorzaakt, gaat de aandacht uit naar de levensomstándigheden, in plaats van naar het leven zelf, de menselijke geest. Men spant zich in om gebruiksvoorwerpen te maken om die levensomstandigheden te verbeteren, in plaats van dat men zich inspant voor het welzijn van de medemens en zichzelf.
Door de vereenzelviging met dit stoffelijke bestaan, zíe je ook alleen dit bestaan en blijft de geestelijke werkelijkheid voor je verborgen; maar daardoor zie je in feite slechts de hélft van de werkelijkheid - met alle gevolgen van dien voor je beoordeling van de zin en de waarde van dit stoffelijke bestaan.
|
"Op Sion verwijdert God het waas, dat alle volken het zicht beneemt, de sluier waarmee allen omhuld zijn." Jesaja 25:7 |
Deze onbewuste vereenzelviging met het stoffelijke, met wat je zelf, als geest, niet bent, is daardoor het kernvraagstuk van jezelf als menselijke geest. Daardoor is dit bestaan een raadsel voor je. Het is ook alleen daardoor dat je je op een gegeven ogenblik de vraag kunt gaan stellen: "Wie ben ik eigenlijk?"
Als je later door de werkzaamheid van je geestelijke vermogens jezelf als geest hebt herkend ("Ik als geest bedenk in mijzelf déze gedachte."), heb je het antwoord op die vraag gevonden!
terug naar de Inhoud
"Het lichaam is het graf van de geest." [want] "Geest en lichaam zijn aan elkaar verkleefd. De geest moet daarom het bestaande wel zien vanuit een soort gevangenis, niet van aangezicht tot aangezicht, en doolt rond in volslagen onwetendheid."
Plato, Griekse filosoof (427-347 v.Chr.)
"De eigenaardige natuur van het denken is, dat de denkende [geest] het denken zelf vergeet, terwijl hij het verricht. Niet het denken zelf houdt hem bezig, maar het onderwerp van zijn denken, de gedachte, die hij waarneemt.
Het eerste wat wij aan het denken waarnemen, is daarom, dat het denken zelf [bij de nog onbewuste mens] het niet-waargenomen element van het gewone geestesleven is."
R. Steiner - Filosofie der vrijheid, blz. 32
|
"Met het innerlijk van de mens wordt het innerlijke van zijn denken bedoeld, waarvan hij niets weet, totdat hij in de geestelijke wereld en haar licht komt." Emanuel Swedenborg, Goddelijke Voorzienigheid 233 |
Lees hier een boekbespreking van de psycholoog Timothy Wilson 'Vreemden voor onszelf' waarin hij beschrijft dat de mens zich niet bewust is van de werking van zijn eigen geestelijke vermogens.
3.3 De onbeheerste werkzaamheid
Hoe zien nu in deze toestand van onbewuste vereenzelviging de vermogens en daarmee de persoonlijkheid eruit? In deze toestand ben je je nog niet helemaal bewust van al je vermogens en daardoor beheers je ze ook nog niet volledig.
Door de onbeheerstheid van je waarnemingsvermogen kan je aandacht worden geboeid door de zintuiglijke gewaarwordingen, die door je zintuigen bij je binnenkomen, waardoor je je aan hen overgeeft en je door hen laat leiden.
Door de onbeheerstheid van het denken kan je aandacht worden geboeid door de voorstellingen, die door die zintuiglijke gewaarwordingen worden opgeroepen, waardoor de onbeheerste gedachtenstromen, de eindeloze hersenspinsels ontstaan, de dagdromen.
Door de onbeheerstheid van het voelen kan ook je gemoedsgesteldheid door die gewaarwordingen en voorstellingen worden bepaald en als aandoening, als onbeheerste gemoedsgesteldheid, tot uiting komen.
Door de onbeheerstheid van het willen kan de wilskracht door gewaarwordingen, voorstellingen en aandoeningen worden bepaald en als aandrift, als onbeheerst gedrag, tot uiting komen.
terug naar de Inhoud
3.4 Geboeid en gedreven
|
"De mens ... geeft zelden om dat, wat inwendig is." Charles Darwin, The Origin of Species, 96 |
- dan komt, na de gewaarwording daarvan,
- meteen de voorstelling van die behoeftebevrediging bij je op;
- tegelijkertijd ontstaat ook een aandoening in de vorm van het verlángen om die behoefte te gaan bevredigen,
- waarop de aandrift volgt om dat ook meteen te gaan dóen; en voor je het weet, heb je een greep in de trommel gedaan.
De vermogens kunnen zich in deze aanvangstoestand in een toestand van min of meer 'ónbeheerste werkzaamheid' bevinden,
- waarbij je wordt geboeid door gewaarwordingen en voorstellingen,
- en wordt gedreven door aandoeningen en aandriften.
Dit in tegenstelling tot de toestand van 'beheerste werkzaamheid', waarbij je bewust en beheerst de dingen waarneemt, ze overdenkt en doorvoelt en dan besluit er iets mee te willen doen.
Het gaat dus steeds om de vier vermogens, alleen de wijze waarop ze in je gedrag - en daarmee in je persoonlijkheid - tot uiting komen, is anders, namelijk: beheerst of onbeheerst.
terug naar de Inhoud
3.5 De bewuste vereenzelviging: gehechtheid
|
Jezus zei: "De wereld is als een brug, ga erover, maar bouw er je huis niet op." Tekst boven de hoofdingang van de moskee te Fath-poer Sikri, 16e eeuw |
Op sommige gebieden van je bestaan kan zij uitgroeien tot een toestand van bewúste vereenzelviging met bepaalde mensen, zaken, voorwerpen of met de werking van bepaalde, verslavende stoffen op je zintuigen. Deze bewuste vereenzelviging is de gehechtheid. De gehechtheid is een toestand waarin je zodanig in sommige zaken bent opgegaan, dat zíj a.h.w. de baas over jou zijn geworden. Of je het nu wilt of niet, je móet dan bewust naar de bevrediging van bepaalde verlangens streven. Je weet het dan al wel, maar beheerst het (nog) niet.
terug naar de Inhoud
3.6 De zelfgerichtheid: zelfzucht
Hoe zien de geestelijke vermogens in deze toestand er uit?
Door gehéchtheid aan bepaalde zintuiglijke gewaarwordingen wordt je waarnemingsvermogen verbonden aan een vaak dwangmatig verlangen daarnaar. Dat verlangen gaat gepaard met de dwingende noodzaak om die zaken, stoffen of omstandigheden, die dat verlangen kunnen bevredigen, ook te bezitten, te hebben. M.a.w. door gehechtheid aan het zintuiglijke kan het waarnemingsvermogen worden gekenmerkt door zintuiglijkheid, verslaving en hebzucht.
Door gehechtheid aan de kennis in je geheugen en aan de voorstellingen in je eigen denkwereld, kan het denken worden gekenmerkt door eigendunk, door eigenwijsheid en regelzucht.
Door gehechtheid aan het zelfgevoel kan het voelen tot uiting komen als eigenliefde, als hoogmoed en eerzucht.
Door gehechtheid aan je wilsbesluiten wordt je gedrag gekenmerkt door handelend op willen treden. Maar door de vereenzelviging met anderen ook door: ánderen willen laten handelen naar jóuw besluiten. M.a.w. door gehechtheid aan je wilsbesluiten kan wilskracht worden gekenmerkt door dadendrang en heerszucht.
|
H.J. Witteveen (soefist): "Het gaat erom de spiegel van ons bewustzijn om te draai- en, van buiten naar binnen, zodat wij be- wust kunnen worden van ons ware wezen, dat een uitstraling is van het Goddelijke licht dat door de hele schepping schijnt." |
terug naar de Inhoud
3.7 De eenzijdige vereenzelviging
De onbewuste vereenzelviging en de gehechtheid zijn meer naar buiten gericht. Maar in jezelf kan er zich vanuit je persoonlijkheidsaanleg een eenzijdige ontwikkeling van één van je vermogens voordoen, waarmee je je ook kunt vereenzelvigen. Daardoor ontstaat de eenzijdige vereenzelviging.
Doordat het tegenovergestelde vermogen dan min of meer ónontwikkeld blijft (het denken is daarbij het tegendeel van voelen, het willen van waarnemen), ontstaat er een eenzijdigheid in je persoonlijkheid. Deze eenzijdigheden zijn de oorzaak van onevenwichtigheden in je persoonlijkheid en van gebrekkige aanpassing op die gebieden van het bestaan, die met het onontwikkelde vermogen hebben te maken.
Door eenzijdigheid van je waarnemingsvermogen ben je gericht op het opdoen van aangename ervaringen; maar daardoor kan je wilskracht onontwikkeld blijven, waardoor je gemakzuchtig en verleidbaar wordt;
door eenzijdigheid van het denken word je gekenmerkt door zakelijkheid en verstandelijkheid; maar doordat het gevoel onontwikkeld is gebleven, kun je je, in de omgang met je medemensen, ongevoelig gedragen;
door eenzijdigheid van het voelen ben je juist ingesteld op een persoonlijke gevoelsband met je medemensen; maar doordat je de zekerheid van het denken mist, kun je daardoor wel van hen afhankelijk worden;
en door eenzijdigheid van de wilskracht ben je gericht op handelend op willen treden en ondernemen; maar daardoor kun je gebrek hebben aan de zin voor de werkelijkheid van het waarnemingsvermogen, waardoor je kortzichtig wordt.
terug naar de Inhoud
3.8 De afgescheidenheid van de oorsprong
Door deze aanvangstoestand van onbewuste vereenzelviging met wat je zelf níet bent en door de daarmee samenhangende gehechtheden en eenzijdigheden, is de mens niet zichzelf naar zijn oorspronkelijke, geestelijke geaardheid. In deze aanvangstoestand kan er op een
- onbeheerste (door de onbewuste vereenzelviging),
- zelfzuchtige (door de bewuste vereenzelviging) en
- eenzijdige wijze (door de eenzijdige vereenzelviging)
gebruik worden gemaakt van de geestelijke vermogens, wat in je gedrag tot uiting komt. Dat is de oorzaak van de verstoring van de omgang met onze medemensen en van al het zinloze leed, dat wij elkaar en onszelf aandoen.
Het is ook door deze aanvangstoestand, dat je streven naar geestelijke ontwikkeling kan worden geremd en de afgescheidenheid van je geestelijke oorsprong blijft bestaan.
terug naar de Inhoud
"Tot de wedergeboorte aanvangt,
is de mens zich zelfs niet bewust
van het bestaan van zijn innerlijk,
laat staan van de eigenschappen ervan.
Ondergedompeld in lichamelijke
en wereldse zaken, denkt men
dat er geen verschil is tussen die twee."
E. Swedenborg, Hemelse Verborgenheden 24
is de mens zich zelfs niet bewust
van het bestaan van zijn innerlijk,
laat staan van de eigenschappen ervan.
Ondergedompeld in lichamelijke
en wereldse zaken, denkt men
dat er geen verschil is tussen die twee."
E. Swedenborg, Hemelse Verborgenheden 24
"In de geestestoestand van onbewuste
vereenzelviging met dit bestaan, ziet de mens
alleen de wolken, niet de zon erachter,
die de wolken heeft doen ontstaan.
De stoffelijke helft van de werkelijkheid
wordt wel gezien, maar niet de oorzakelijke,
geestelijke helft erachter."
Geestkunde
vereenzelviging met dit bestaan, ziet de mens
alleen de wolken, niet de zon erachter,
die de wolken heeft doen ontstaan.
De stoffelijke helft van de werkelijkheid
wordt wel gezien, maar niet de oorzakelijke,
geestelijke helft erachter."
Geestkunde
Onze vrije keuze komt voort uit ons gevoel, dat we een leven in ons hebben, alsof het ons eigen leven is. God staat toe dat wij ons zo voelen, omwille van ons partnerschap [met God]. Een partnerschap met God zou niet mogelijk zijn, als het niet wederkerig zou zijn en het wordt wederkerig, als we vrijelijk handelen en volledig alsof we er alléén voor staan. Emanuel Swedenborg, Ware Christelijke Religie 504
Odin als voorbeeld van aanvangstoestand en geestelijke groei
In deze stoffelijke wereld is de menselijke geest onbewust geworden van het eigen bestaan, doordat de geest als het levende zich hier moet verbinden met de stof als het niet-levende, waardoor de geest hier zichzelf niet kan zijn.
In die toestand staat de menselijke geest voor de bijzondere opdracht zich desondanks bewust te worden van het eigen bestaan. Alleen door zichzelf als werk ter hand te nemen door zichzelf uit eigen beweging geestelijk te ontwikkelen, kan de menselijke geest ook hier, in de remmende omstandigheden van dit tijdelijke bestaan, zichzelf worden.
Die remmende, belastende omstandigheden zijn er juist om de menselijke geest de gelegenheid te geven, door die tegenstanden te overwinnen, krachtiger te worden en ook van zichzelf bewust, door de bewustwording van de eigen, innerlijke werkzaamheid met de geestelijke vermogens.
Deze innerlijke, geestelijke strijd wordt in de Edda, het Oud-Noordse sagenboek, verwoord door Odin zelf (of Wodan: de dichter; 'wodan' hangt etymologisch samen met 'woeden' in de zin van: krachtige, geestelijke werkzaamheid), die zelf uit zijn diepste diepten is voortgekomen om door geestelijke ontwikkeling op eigen kracht zelfstandig te worden als mens - waarvoor hij hier de runestenen, het alfabet dat leidt tot geestelijk inzicht, ontdekt.
De remmende omstandigheden in dit bestaan worden weergevene door het beeld van Odin, gebonden aan de wereldboom Yggdrasil.
De Rede van de Verhevene
"Ik weet dat ik hing aan de door wind geteisterde boom,
negen lange nachten, verwond door mijn eigen speer,
gewijd aan Odin, mezelf offerend aan mijzelf;
gebonden aan de boom, waarvan niemand kent,
de wortels waaruit hij groeit.
Niemand gaf mij brood, niemand gaf mij drank;
ik keek neer in de diepste diepten, waar ik de Runen ontdekte;
met een luide kreet bemachtigde ik ze, waarna ik duizelig neerviel.
Al doende won ik aan wijsheid;
woord voor woord werd ik naar het woord geleid, van daad tot daad."
uit het Oudnoors, De Edda (ca. 1200)
Bron: Ralph Blum, Orakel der Runen
Yggdrasil is de naam van de 'Wereldboom' [de altijd groene Taxus] in de Noordse kosmogonie. De naam laat zich letterlijk vertalen als 'paard van Yggr', oftewel 'paard van Odin', en verwijst naar de werkzame levenskracht die hem draagt en overal heen voert. [...]
Yggdrasil is de levensboom en kennisboom, het symbool van de eindeloos vertakte vorm van dat wat is. Tegelijk draagt en verbindt hij de werelden als wereldas (axis mundi). Deze toont tegelijk de weg naar het hogere, de weg die de sjamaan volgt om in het gebied van goden en geesten te komen. Hij reikt van de onderwereld dwars door de mensenwereld naar de wereld van goden en helden.
Bron: Wikipedia
terug naar de Inhoud
De opvatting van de leraar Jezus ben Sirach (Jeruzalem, 2e eeuw v.Chr.) over de geestestoestand van de onbewuste vereenzelviging met dit uiterlijke bestaan.
Uit zijn boek Wijsheid van Jezus ben Sirach 13:1-9
Wie niet van God weet, is een geboren dwaas.
Zulke mensen zijn niet eens in staat om uit alle goede dingen die ze zien, de Zijnde te kennen, of de maker te ontwaren in wat Hij heeft gemaakt. In plaats daarvan zien ze vuur of wind, of een windvlaag, een sterrenkring, onstuimig water of hemellichten aan voor goden die de wereld beheersen. Als zij, verrukt door hun schoonheid, deze dingen al tot goden verheffen, dan hadden ze toch moeten inzien hoezeer Hij die over al die dingen heerst, ze te boven gaat. Dat alles is immers gemaakt door de schepper van die schoonheid.
En als ze verbaasd staan over de kracht en de werking van die dingen, dan hadden ze daaruit toch moeten leren dat de macht van Hem die ze heeft gemaakt, nog veel groter is. Uit de grootheid en de schoonheid van de schepping is immers af te leiden, wie de schepper is.
Toch moet over deze mensen niet al te hard geoordeeld worden, want misschien dwalen ze terwijl ze God zoeken en Hem willen vinden. Ze zijn zo verdiept in het bestuderen van wat Hij heeft gemaakt, dat ze zich helemaal door het uiterlijk laten meeslepen, zo mooi is alles wat er te zien is.
Desondanks zijn ze niet vrij te pleiten: als ze bij machte zijn om zo veel kennis op te doen dat ze de wereld kunnen doorvorsen, dan hadden ze Hem die heerst over al die dingen, toch allang moeten vinden?
En de schrijver van Psalm 19:2-5 zegt:
Refr.: De hemel verhaalt van Gods majesteit.
"De hemel verhaalt van Gods majesteit,
het uitspansel roemt het werk van zijn handen,
de dag zegt het voort aan de dag die komt,
de nacht vertelt het door aan de volgende nacht.
Toch wordt er niets gezegd, geen woord gehoord,
het is een spraak zonder klank.
Over heel de aarde gaat hun stem,
tot aan het einde van de wereld hun taal."
naar deel 4: de geestelijke-ontwikkeling
^