Het handgebaar met opgestoken wijs- en middelvinger
Volgens ChatGPT 3.5 (door mij bijgewerkt)
Het omhoog steken van de wijsvinger en middelvinger bij het afleggen van een eed is een gebaar dat diep geworteld is in zowel historische tradities als symbolische betekenissen. Dit gebaar wordt vaak gezien bij militaire ceremonies, rechtszittingen en andere officiële plechtigheden. Het is een handeling die niet alleen in Nederland, maar ook in vele andere culturen en landen voorkomt. Laten we de oorsprong, de symboliek en de hedendaagse betekenis van dit gebaar nader onderzoeken.
Historische oorsprong
De oorsprong van het omhoog steken van de wijsvinger en middelvinger bij het afleggen van een eed is enigszins duister, maar er zijn enkele theorieën die licht werpen op de mogelijke herkomst.
1. Religieuze invloed:
In sommige religieuze tradities, met name binnen het christendom, wordt het gebruik van vingers bij het zweren van een eed teruggeleid naar de symboliek van de Heilige Drie-eenheid (de Vader, de Zoon, en de Heilige Geest). Het tonen van twee vingers kan in dit verband worden gezien als een vereenvoudiging van het maken van een gebaar, dat oorspronkelijk de drie-eenheid moest vertegenwoordigen.
*) Over het leerstuk van de Drie-eenheid en de betekenis van dit gebaar.
2. Middeleeuws Europa:
In middeleeuws Europa werd de gewoonte om twee vingers op te steken geassocieerd met ridderlijke eedafleggingen en ceremoniën. De opgestoken vingers werden gezien als een symbool van loyaliteit en eer, en het gebaar diende als een zichtbare bevestiging van het gesproken woord. In deze samenhang kan het ook een teken zijn geweest van het spreken van de waarheid en van rechtvaardigheid.
Symbolische Betekenis
Het gebaar van het opsteken van de wijsvinger en middelvinger bij het afleggen van een eed is rijk aan symboliek:
1. Waarheid en Eerlijkheid:
De opgestoken vingers worden vaak geassocieerd met de belofte om de waarheid te spreken. Dit komt voort uit de overtuiging dat het gebaar een fysieke representatie is van een morele en juridische verplichting.
2. Dualiteit en Evenwicht:
De twee vingers kunnen dualiteit en evenwicht symboliseren, zoals goed en kwaad, waarheid en leugen. Door deze vingers op te steken, belooft men rechtvaardig te handelen.
3. Oplettendheid en aandacht:
In sommige culturen wordt aangenomen dat het opsteken van de vingers helpt bij het richten van de geest en het lichaam op het moment van de eed, waardoor de eedaflegger zich volledig bewust is van de belofte die wordt gedaan.
Hedendaagse samenhang
In de moderne tijd wordt het gebaar van het opsteken van de wijsvinger en middelvinger vaak gezien in militaire en juridische samenhang:
1. Militaire Ceremoniën:
Bij militaire eedafleggingen wordt het gebaar vaak gebruikt om trouw en loyaliteit aan het land en de militaire eenheid te beloven. Het is een ritueel dat een diepe betekenis heeft voor degenen die zich inzetten voor de bescherming van hun natie.
2. Rechtszittingen:
In rechtszittingen wordt het gebaar gebruikt wanneer getuigen zweren de waarheid te spreken. Dit helpt de geloofwaardigheid van de getuige te versterken en benadrukt het belang van eerlijkheid in het rechtssysteem.
Slotsom
Het omhoog steken van de wijsvinger en middelvinger bij het afleggen van een eed is een gebaar dat rijk is aan historische en symbolische betekenis. Het vindt zijn wortels in religieuze en middeleeuwse tradities en wordt vandaag de dag nog steeds gebruikt in officiële en plechtige contexten om trouw, waarheid, en rechtvaardigheid te symboliseren. Ondanks de variërende oorsprongstheorieën blijft het een krachtig symbool van een belofte en een visuele bevestiging van de woorden die worden uitgesproken.
Deze traditie benadrukt de belangrijke rol van symboliek en rituelen in menselijke samenlevingen en hoe oude gebruiken zich aanpassen en voortleven in moderne contexten.
————————
*) Na een eeuw vergaderen - door uitsluitend mannen - werd tot het leerstuk van de Drie-eenheid besloten. De geschiedenis van het dogma (Grieks 'dogma': leer) is als volgt:
Op het Concilie van Nicaea (325) werd de gelijkwaardigheid van de Vader en de Zoon behandeld; daaraan werd tijdens het Concilie van Konstantinopel I (381) de heilige Geest toegevoegd; en tenslotte werd op het Concilie van Chalcedon (451) de leer van de Drie-eenheid vastgesteld.
De Oriëntaals Orthodoxe Kerken, gesticht door de andere leerlingen van Jezus - die Jezus drie jaar persoonlijk hadden meegemaakt - stelden vast dat dit recht tegen de strekking van het Evangelie van Johannes inging; zij hielden vast aan het Concilie van Nicaea en scheidden zich af van de Westerse (paulinische) kerk. Alleen het paulinische christendom houdt vast aan dit leerstuk, dat echter leidt tot het gebroken gezin van een Vader met een Zoon en tot de vaststelling dat God aan een drievoudige persoonlijkheidsstoornis zou lijden in de vorm van drie personen, die toch één persoon zijn. Dezelfde diagnose zou moeten worden gesteld voor de Zoon, die twee naturen in zich zou verenigen.
Wat voegt dit menselijke bedenksel voor nuttigs toe aan de wijsheidsleer van Jezus?!
Betekenis van het handgebaar
Volgens de conservator van de kunstverzameling aanwezig in het Huis Bergh te 's Heerenberg, betekende in de kunstgeschiedenis:
- het handgebaar met de opgestoken wijsvinger het verkondigen door een leraar van een wereldse leer
- en het tweevingerige handgebaar met een opgestoken wijs- en middelvinger het verkondigen van een geestelijke leer,
- het handgebaar met een geheel geopende hand betekende een zegening.
Jezus zelf heeft nooit het leerstuk van de Drie-eenheid verkondigd, het komt in de Griekse tekst van het Evangelie niet voor; wel zei hij, bijvoorbeeld tijdens het Laatste Avondmaal: "Ik ben in de Vader en de Vader is in mij, wie mij ziet, heeft de Vader gezien."
Jezus verwees steeds naar de joodse Tenach, waarin Jaweh al de Heilige, de Geest, de Heilige Israëls en… de heilige Geest wordt genoemd (Wijsheid van Jezus Sirach 9:13-18). Deze heilige Geest Gods is als persoon in de mens Jezus bij de mensheid op aarde geweest, zoals Jesaja (11:2) reeds aangekondigde.
Als een formule met indrukwekkende namen, hoe onbegrijpelijk die ook is, maar vaak genoeg wordt herhaald, zeker als dat vanaf de kansel gebeurt door iemand met gezag, dan wordt zelfs de vage gedachte die je daarbij kunt hebben, toch iets vertrouwds, wat een houvast kan betekenen; wat tot gevolg kan hebben dat je je aan iets gaat vastklampen, niet vanwege de helderheid van een inzicht, maar vanwege de vastigheid van de blijkbaar algemeen aanvaarde waarde ervan. Als iedereen deze woorden gebruikt, dan moet het toch wel iets goeds zijn!
terug naar viereenheid, quaterniteit
terug naar het weblog
^