Lucas van Simferopol - Eenheid van Geest, Ziel en Lichaam
Boekbespreking door Paul Brenninkmeijer, em. pastor
Verschenen in het tijdschrift Pokrof, jrg. 63, nr. 4, sept-oktober 2016, pag 10-13
Het mensbeeld van de Heilige Lucas van Simferopol
Lucas van Simferopol
De communisten namen hem herhaaldelijk gevangen voor verbanning naar Siberië, zelfs tot aan de onherbergzame poolcirkel. Hij overleefde deze beproevingen. Toch kreeg hij erkenning als wetenschapper. Op 70-jarige leeftijd werd hij aartsbisschop van Simferopol. Hij was heel erg geliefd en na zijn dood gebeurden er rondom zijn gestorven lichaam vele wonderen.
Belangrijk is zijn visie op de mens. Hij ziet de mens als een ondeelbare eenheid van geest, ziel en lichaam.
Het menselijk hart volgens de medische wetenschap en in de Bijbel
In zijn boek: Geest, Ziel en Lichaam zegt de schrijver, dat het centrum van onze gedachten en gevoelens ons hart is. Ons hart is veel meer dan enkel een pomp die de bloedsomloop regelt. Het hart neemt waar, denkt en voelt. Het hart is bedekt met een netwerk van vezels van het sympathische zenuwstelsel, nauw verbonden met de hersenen en met het ruggenmerg. Heel ons gevoelsleven, onze sensitiviteit komt er samen.
Niet voor niets staat er al in de bijbel dat ons hart blijdschap voelt, of dat ons hart boos is. Er wordt gesproken van trotsen van hart. En met ons hart richten we ons tot God, vertrouwen we op God. Ja, vanuit ons hart kunnen we soms iets van God ervaren, al is het met vlagen. Zeggen de Emmaüsgangers niet, nadat ze Jezus herkend hadden bij het breken van het brood: "Brandde ons hart niet in ons toen hij onderweg met ons sprak en ons de schriften opende?" Jezus prijst de zuiveren van hart zalig, dat ze God zullen zien.
Ons hart is de kern, van waar uit gevoelens en gedachten voortkomen. En natuurlijk heeft ons brein daar ook een functie bij, net als onze zintuigen. Vanuit ons lichaam nemen we met onze zintuigen waar en ons brein trekt er zijn conclusies uit. Maar we hebben ook deel aan de geest, die als het goed is nauw verbonden is met Gods Heilige Geest.
De menselijke geest bezit het vermogen tot hogere kennis
De beroemde Franse denker Blaise Pascal (1623-1662) zei: "Het hart heeft zijn redenen die het verstand, het brein, niet kent." Er bestaat een intuïtieve kennis die de kennis via onze zintuigen ver te boven gaat. Daardoor kunnen sommige mensen profetische voorspellingen doen en bestaat er telepathie. Dit is het vermogen tot rechtstreekse overdracht van gedachten, gevoelens en informatie op afstand, zonder gebruik van taal, zintuiglijke waarneming of technische hulpmiddelen. Dit wordt wel het 'zesde zintuig' genoemd. Daardoor weet bijvoorbeeld een moeder in Nederland onmiddellijk dat haar dochter in een ver land als Australië iets ernstigs is overkomen.
Samen met het lichaam vormen ziel en geest een drie-eenheid. De Heilige Lucas van Simferopol schrijft hoe de geest materiële vormen schept. Hij vindt het bekrompen en niet redelijk om te zeggen dat het materiële het geestelijke voortbrengt en bepaalt. Natuurlijk moet je erkennen dat er een invloed is van het materiële op het geestelijke. Maar dat er net zo goed omgekeerd geestelijke invloed op de materie van het lichaam bestaat, via het zenuwstelsel, het psychisch orgaan.
De Geest schept niet alleen de vormen van de materiële lichamen en daarbij stuurt en bepaalt zij het groeiproces. Maar de geest kan deze vormen ook rechtstreeks aannemen via materialisatie. De schrijver geeft hier voorbeelden van geestverschijningen. Hij beschrijft verschillende ervaringen van mensen die overleden dierbaren na hun dood hebben gezien, al of niet in een droom. Belangrijk is ook wat de schrijver zegt over het geheugen. Naast het brein met zijn feilbaar geheugen, dat bij het ouder worden soms steeds meer faalt, is er een ander, veel belangrijker en krachtiger opslag van herinneringen. De menselijke geest biedt een dergelijke opslagbasis (Lucas van Simferopol spreekt van substraat), waarin al onze lichamelijke en psychische handelingen voorgoed worden afgedrukt.
De geest is oneindig. Voor de manifestatie van de geest bestaat geen tijdslimiet. De geest kent geen enkele volgorde van oorzaak en gevolg, nodig voor het terughalen van ervaringen in de herinnering. Schakels die wel noodzakelijk zijn voor de werking van het brein en daarmee van ons gewone geheugen.
Spiritualiteit
De heilige bisschop Lucas meent dat bijna alle mensen, zelfs de minst sensitieve, het vermogen bezitten tot een hogere kennis, die verschillend is van de kennis van de vijf zintuigen. Maar hij weet dat dit vermogen bij veel mensen slecht of niet ontwikkeld is. Hoe spiritueler de mens is, hoe meer uitgesproken zijn vermogen tot hogere kennis is. De schrijver wijst op helderziendheid, op het voorgevoel en op de profetische intuïtie. Heilige mensen geven hier vaak blijk van.
Al deze ideeën werden beschreven nog voordat er boeken verschenen waren over bijna-dood-ervaringen. In Nederland schreef de cardioloog Pim van Lommel daarover in zijn boek: 'Eindeloos bewustzijn'. En de Amerikaanse neurowetenschapper Eben Alexander heeft na een intense bijna-dood ervaring hier ook indrukwekkend over geschreven. Hun gedachten sluiten helemaal aan bij wat Lucas van Simferopol schrijft.
De noodlottige scheiding van ziel en lichaam: bron van ongeloof
Het denken in onze streken is mede gevormd door de westerse filosofie. In de Middeleeuwse scholastiek werd de mens gedefinieerd als een 'animal rationale', een redelijk dier, een dier met verstand. Geleidelijk kwam er steeds meer een scheiding tussen lichaam en ziel. Zodat de filosoof Descartes (1596-1650) kon zeggen: "Ik denk, dus ik besta".
Het denken kwam los van het lijf. Het lichaam werd een object waar de artsen in leerden snijden. In de tijd van Descartes ontstonden er schilderijen van de anatomische les, belangrijk voor de ontwikkeling van de medische wetenschap. Maar dit leidde wel tot een verarming en vertekening van het mensbeeld, dat het denken van veel mensen ook in onze tijd beheerst. De ongrijpbare ziel verdwijnt steeds meer en de mens wordt door velen gezien als enkel een product van evolutie van de materie, en het denken en voelen het resultaat van chemische processen.
Lucas van Simferopol heeft hier een heel andere visie op. Hij ziet de hele schepping als een bezielde werkelijkheid. Hij schrijft: "We hebben al gesproken over de noodzakelijke verbinding van geest en vorm, over het feit dat de geest het lichaam vormt in de embryonale fase van zijn groei. In wezen is geestelijke energie eigen aan alle lichaamscellen, omdat ze levend zijn en het leven komt van de Geest. Er is een wederzijdse beïnvloeding, een oorzakelijke verhouding tussen alle functies van het lichaam en de psychische activiteit, zoals die door fysiologen wordt begrepen. ... De geest is de som van onze ziel en zijn deel dat buiten de grenzen van ons bewustzijn ligt. Er is voortdurend contact en interactie tussen lichaam en geest ... alle handelingen van lichaam en ziel worden in de geest gegrift en daar bewaard. En zo geven zij aan de geest vorm. Het leven van de geest en zijn gerichtheid op goed of slecht evolueert onder hun vormende invloed."
Lucas van Simferopol meent dat de scheiding van lichaam en ziel in de geschiedenis van het Westerse denken de bron is geworden van het ongeloof. Zo schrijft hij: "De dualistische opvatting van lichaam en ziel ... beschouwen wij als de kern van het ongeloof..."
Hij ziet de eenheid van geest, ziel en lichaam ook bij planten en bij dieren (in een lagere vorm). Planten en dieren hebben een wil tot groeien en een vorm van verbeeldingskracht. Daarom is volgens de Bijbel het bloed van dieren heilig omdat de ziel van het dier, de Adem van Gods Geest erin woont.
Gelukkig is er in onze tijd ook een tegenbeweging tegenover het materialistische mensbeeld. Niet voor niets heeft paus Franciscus zich in zijn encycliek over het milieu laten inspireren door de Heilige Franciscus van Assisi, die in het Zonnelied zelfs zingt over onze 'broeder zon' en 'zuster water'. En elders spreekt hij over 'broeder ezel'.
Hemel en hel
De schrijver beschrijft hoe de onsterfelijke geest, bevrijd van het lichaam na de dood, de mogelijkheid krijgt om zich verder oneindig te ontwikkelen in de richting van goedheid en liefde voor God, en om met God en zijn hiërarchieën in verbinding te zijn. Terwijl de duistere geest van de bozen, die tegenstanders zijn van God, vervreemd van God en verbonden met Satan en zijn trawanten, zwaar te lijden hebben. Hun gif van kwaad en haat zal eindeloos toenemen. Niet omdat God wraak wil nemen of straffen, maar omdat de kwade mens koos voor de Satan.
In het lichamelijke bestaan is onze vrijheid beperkt, maar als geest is de mens vrij. De schrijver legt ook uit dat de geest na de dood weer een andere, nieuwe vorm van lichaam schept. Zo verstaat hij het geloofsgeheim van de verrijzenis van het lichaam.
Geloven, ook met ons lichaam
In God geloven en God liefhebben doen we niet enkel met ons verstand, maar ook met ons lichaam. De orthodoxe en byzantijnse beleving van het christelijk geloof is hier diep van doordrongen. Het staan bij de liturgie is een staan voor God, als mensen die deelhebben aan de Verrijzenis van Christus. De houding van ons lichaam, het staan, de buigingen en het maken van een kruisteken, brengen de geest in een conditie waardoor er meer ontvankelijkheid komt voor de aanraking met de Heilige Geest. Uit onszelf weten we niet hoe we moeten bidden, zegt de apostel Paulus, maar het is Gods Heilige Geest die in ons bidt.
De Heilige Bisschop Lucas geeft door zijn beschouwingen een diep fundament voor deze manier van geloofsbeleving. Maar hij wijst ook op gevaren. Als die verbinding met Gods heilige Geest niet tot stand komt, of wordt doorgesneden, kan een mens onder invloed raken van andere geesten, van de geest van het kwaad. Zoals de geest van zelfvoldaanheid die soms zelfs bij de liturgie kan overheersen met de gedachte: "Kijk eens hoe mooi wij dit allemaal doen!" En er kan boosheid, afgunst, haat en nijd in het mensenhart gaan heersen. Er zijn ook collectieve kwade geesten die een heel volk of een groot deel ervan kunnen beheersen, zoals bij de vervolging van Joden gebeurde. Dan verdwijnt de liefde tot de naaste, die onafscheidelijk met het christelijke geloof verbonden is.
Dit alles toont het belang van stilte, van gebed, waarbij Gods Woord als voedsel in ons hart wordt opgenomen. Alleen zo kunnen we de mens zijn zoals God die bedoeld en geschapen heeft, als een eenheid van Geest, Ziel en Lichaam.
Het boek Lucas van Simferopol, Eenheid van Geest, Ziel en Lichaam, is in 2013 uitgegeven door Gozalov Books, Den Haag
terug naar geest, ziel en lichaam
terug naar het weblog
^