Marcus Aurelius - Overpeinzingen
Uitgeverij Bztooh, den Haag, 2004, ISBN 90.5501.830.9
Marcus Aurelius (121-180)
Romeinse keizer
Hij leefde in de overtuiging, dat het belangrijker was als een wijsgeer te leven dan het machtigste keizerrijk van zijn tijd te besturen. Hij bracht zijn filosofische ideeën dagelijks in praktijk, zodat hij het rijk kon regeren zonder verraad te plegen aan zijn geliefde idealen van rechtvaardigheid en menselijkheid.
De filosofie die hij bedreef stond krachtdadigheid, onafhankelijkheid en zelfvertrouwen voor. Haar grondslagen leidden in zijn leven zowel tot geestelijke voldoening als tot een wereldlijke prestatie, een machtige combinatie die voor de meeste mensen nog steeds onmogelijk te verwezenlijken is.
Door zich te verdiepen in het tijdsbesef trainde hij ook zijn zienswijze. Hij oefende zichzelf om zijn aandacht te richten op het heden en zich te concentreren op het nu, door niet op verleden of toekomst te letten en alleen in het hier en nu te leven.
Hij schreef de overpeinzingen niet voor publicatie of voor het nageslacht. Ze waren persoonlijk, een soort dagboek voor geestelijke ontplooiing (zijn filosofie is een schoolvoorbeeld van het hellenistische denken van zijn tijd). De meditaties van Marcus Aurelius werd voor het eerst gedrukt in 1588 en is sindsdien voortdurend in omloop geweest.
Inhoud
Hoofdstuk 1 Het aardse bestaan
Hoofdstuk 2 De ontwikkeling van zichzelf
Hoofdstuk 3 De innerlijke geest
Hoofdstuk 4 De universele geest
Hoofdstuk 5 Peinzen over de dood
Hoofdstuk 6 Alles verandert
Hoofdstuk 7 Een met de natuur
Hoofdstuk 8 Harmonie in eigen hand
Hoofdstuk 1 Het aardse bestaan
Doelstellingen
Wordt je aandacht afgeleid door wereldse zaken?
Geef jezelf rustig de tijd de dingen te ontdekken en leer hoe je einde moet maken aan deze rusteloosheid.
En zorg ervoor dat je niet een andere fout begaat: de dwaasheid van hen die hun leven in de weer zijn, zonder met een bepaald doel te handelen of te denken.
Het ware doel
Probeer mensen altijd te overtuigen, maar wanneer het om rechtvaardigheid gaat, moet je zelfs tegen hun wil in optreden.
Als iemand zich echter uit alle macht verzet, moet je een andere strategie gebruiken: bewaar je goede humeur en kalmte en maak van dit obstakel gebruik om een andere deugd te beoefenen; vergeet niet dat je het op onmogelijke uit was.
Wat was je doel? Deugdzaam te handelen. Dan ben je erin geslaagd, zelfs als wat je wilde bewerkstelligen niet is gelukt.
Werk en rust
Werk hard, maar niet als iemand die in nood zit of als iemand die medelijden of bewondering zoekt. Verlang slechts een ding - te werken of te rusten volgens de eisen van je rede.
Plichtsbesef
Ik doe mijn plicht. Niets kan mij daarvan afleiden; want het zou ofwel iets levenloos of onredelijks zijn, ofwel iemand die verdwaald is en het rechte pad heeft verlaten.
Inzien wat weelde is
Aanvaard voorspoed zonder trots te zijn en wees altijd bereid er afstand van te doen.
Uitdagingen
Denk niet dat iets onmogelijk is, omdat jij het moeilijk vindt. Als iets voor mensen mogelijk is en gepast is, moet je geloven dat het ook jou kan lukken.
Woede en wreedheid.
Het is wreed om mensen te verbieden dingen te willen die hun zowel nuttig als gepast lijken. En in zekere zin doe je dat als jij je boos maakt over hun vergrijpen. Want ze voelen zich vast en zeker tot die dingen aangetrokken omdat ze denken dat ze bij hen passen en hun ten goede zal komen.
'Maar dat is niet zo.'
Zeg dat dan en maak het hun duidelijk, in plaats van boos te worden.
Wat is nuttig?
Alles wat een individu overkomt, komt de massa ten goede: dat zou genoeg moeten zijn.
Maar als je goed oplet, kun je ook de volgende algemene regel ontdekken: wat winstgevend is voor een mens, is winstgevend voor iedere mens. En gebruik hier het woord winst in conventionele zin, want het betreft dingen die moreel neutraal zijn; immers, het ligt buiten jouw wil of je winst of verlies maakt.
Sociale eenheid
Je bent een integraal deel van een sociaal systeem; zorg er daarom voor dat alles wat je doet, bijdraagt tot een harmonieus samenleven. Iedere handeling die niet direct of indirect gericht is op dit doel, verstoort jouw leven en verwoest jouw eenheid.
Ideeën over wat goed is
Als mensen je beledigen, ga dan onmiddellijk na wat hun ideeën over goed en kwaad zijn. Want als je die begrijpt, zul je eerder medelijden met hem hebben dan verbaasd of boos te zijn.
Als je dezelfde dingen goed vindt als zij, is het jouw plicht hen te vergeven. En als je opvattingen over goed en kwaad anders zijn, zul je het gemakkelijker vinden aardig te zijn voor mensen die het bij het verkeerde eind hebben.
Tolerantie
Mensen werden voor elkaar geschapen. Je moet dus begrip en kennis bijbrengen, of hen nemen zoals ze zijn.
Ergernis en spanning
Als jij je ergert aan iemands fouten, kijk dan onmiddellijk naar jezelf en bedenk hoe ook jij fouten maakt, bijvoorbeeld door te denken dat goed gelijk staat aan geld, of genot, of roem.
Hierdoor zul je snel je ergernis vergeten, vooral als je beseft dat de persoon onder spanning stond en weinig anders kon doen. En probeer, als je kunt, een manier te vinden om die spanningen te verlichten.
Leven en lot
Voeg je naar het leven dat jou is toebedeeld en houd oprecht van de mensen die het lot om je heen heeft geplaatst.
De fouten die zij maken
Als iemand een fout maakt, wijs hem er dan vriendelijk op en laat hem zien waar hij zich vergist heeft. Als hij zich niet betert, geef dan de schuld aan jezelf, of liever, geef niemand de schuld.
Het resultaat van onwetendheid
Mensen die kwaad doen, doen zichzelf kwaad. Mensen die onrecht doen, plegen onrecht tegenover zichzelf, omdat ze hun aard geweld aandoen en zichzelf slecht maken.
Nutteloze verwijten
Als jij het zelf voor het zeggen hebt, waarom maak je dan verwijten? Als iemand anders het voor het zeggen heeft, waartegen zijn je verwijten dan gericht? Het lot? De goden? Het is beide belachelijk. Je moet niemand verwijten maken.
Als je kunt, moet je de schuldige terechtwijzen en als dat niet mogelijk is, op zijn minst het kwaad herstellen. Als zelfs dat niet kan, wat voor nut hebben beschuldigingen dan? Je moet immers niets doen wat geen nut heeft.
Naasten
Het is een typisch menselijke eigenschap zelfs te houden van mensen die ons kwaad doen. Deze liefde ontstaat als je verwantschap voelt met anderen, die zonder na te denken uit onwetendheid kwaad doen.
Je beseft vooral dat hij je geen echte schade heeft berokkend, omdat hij jouw geest niet slechter heeft gemaakt dan hij was. En hoe dan ook, jullie beiden zullen spoedig dood zijn.
Praten en zijn
Stop met praten over de kenmerken van een goed mens, en wees er een.
Het harmonieuze lichaam
Het lichaam moet in goede conditie verkeren, en zowel in beweging als in rusttoestand niet gespannen zijn. Het gehele lichaam zou een uitstraling van de geest moeten zijn, net zoals het gezicht wanneer het intelligentie en evenwicht uitdrukt. En daarbij moet je niet gekunsteld zijn.
Worstelen
De kunst van het leven lijkt meer op worstelen dan op dansen: op onze hoede en met beide voeten stevig op de grond klaar voor alles wat zich onverwachts kan voordoen.
De ogen zijn de spiegel van de ziel
Wat leeg en onoprecht is degene die zegt: 'Ik heb me voorgenomen eerlijk tegen je te zijn.'
Wat een flauwekul. Zoiets hoef je niet te zeggen. Wat je bedoelt blijkt vanzelf, alsof het op je voorhoofd is geschreven, of als een echo doorklinkt in je stem.
Iemands karakter wordt weerspiegeld in zijn ogen, zoals de beminde alles leest in de blik van zijn geliefde.
Oprechtheid en goedheid zouden hun eigen specifieke geur moeten hebben, zodat iedereen die in de buurt komt ze onmiddellijk herkent.
Gehuichelde eerlijkheid is als een verborgen scheermes. Niets is gevaarlijker dan de valse vriendschap van de wolf, en die moet vermeden worden. Goede, oprechte en aardige mensen tonen voor ieder zichtbaar hun ware aard.
Daden, geen woorden
Niet wat hij voelt, maar wat hij doet verandert een redelijk mens ten goede of ten kwade. En zo beoordelen we ook of iemand goed of slecht is naar zijn gedrag, en niet naar zijn gevoelens.
De beste wraak
De beste wraak is niet te worden als je vijand.
terug naar de Inhoud
Hoofdstuk 2 De ontwikkeling van zichzelf
Ontwikkeling van de moraal
Wie zijn karakter wil verbeteren, leeft iedere dag alsof het de laatste is, maat is niet opgewonden, niet apathisch en niet onoprecht.
Een wijze
De natuur heeft je geest niet zo volledig in je lichaam laten opgaan, dat je niet in staat bent je grenzen te trekken en alles wat bij jou hoort zelf te beheren.
Houd dat steeds in gedachten en vergeet niet hoe weinig ervoor nodig is om een gelukkig leven te leiden. Wees niet bang dat je niet vrij, bescheiden, onzelfzuchtig en gehoorzaam aan gods wil kunt zijn, alleen omdat je de hoop hebt opgegeven ooit nog een geslaagd beoefenaar van de logica of student in de fysica te worden. Je kunt heel goed een heel wijs mens worden en toch nooit erkenning krijgen.
De vreugde van wijsheid
Je moet niet twijfelen, de moed opgeven of ongeduldig worden als je niet altijd alles volgens je principes kunt doen. Als het je niet lukt, begin dan opnieuw, tevreden dat het merendeel van je daden strookt met de natuur van een goed mens, en blijf trouw aan je gewone manier van doen.
Keer je echter niet tot de filosofie als tot een schoolmeester, maar als iemand die een lotion nodig heeft voor zijn vermoeide ogen. Immers, zo kun je gemakkelijk naar de rede luisteren en je daarbij neerleggen.
Filosofie stelt dezelfde eisen als jouw natuur, maar jij schijnt nog iets meer te willen. Je schijnt te vragen: "Waarom nog niet meer plezier?". Maar is dat nu niet precies de manier waarop plezier ons bedriegt? Vrijgevigheid, vrijheid, eenvoud, rust en eerbied zijn toch genoeg? Want wat is plezieriger dan wijsheid zelf, wanneer je bedenkt dat alles wat steunt op onze begripvolle, wetende geest zekerheid en bevrediging verschaft?
Raakpunten
Je hebt drie relaties: de eerste is die met het lichaam dat je omhult, de tweede die met de goddelijke bron waaruit alles voortkomt, en de derde die met de mensen om je heen.
Afgaan op uiterlijke schijn
Wees niet impulsief en heetgebakerd, maar word je door iets aangegrepen, bekommer je dan alleen om wat juist is. Wees er zeker van dat jij iedere indruk die gewekt wordt, op zijn juiste waarde schat.
Ware kennis
Neem altijd de kortste weg, want de kortste weg is de weg van de natuur; zeg en doe daarom alles met de meest gedegen kennis, want een dergelijk doel zal je vrijhouden van angst en spanning, van opzichtigheid en ijdelheid.
De illusie van bezit
Dingen die niet eigen zijn aan de mensheid, behoor je niet te prijzen. Een mens heeft ze niet nodig; ze worden niet door zijn natuur beloofd en evenmin bewerkstelligen zij zijn verwerkelijking. Het uiteindelijke doel van de mens ligt niet in die dingen en zij vertegenwoordigen niet het 'goede', dat wil zeggen de middelen tot dat doel.
Trouwens, als deze dingen wel bij de mens hoorden, zou het verkeerd zijn er minachting voor te hebben en je ertegen te verzetten. Als deze dingen goed waren, zou een man die ze minachtte geen lof waard zijn en als hij zou nalaten ze zich eigen te maken, zou hij niet goed bevonden worden.
Maar het is nu eenmaal zo dat een mens, als hij dit verlies kalm weet te verdragen, beter wordt naarmate hij zich meer ontzegt, of zich laat ontzeggen.
Verander van gedachten
Volg altijd de volgende twee regels;
Een; handel alleen naar je impulsen als ze de mensheid ten goede komen, en twee; verander van gedachten als iemand je laat zien dat ze niet juist zijn.
Deze verandering van gedachten moet alleen voortkomen uit de overtuiging dat ze zowel juist is als het algemene nut dient, en niet omdat ze jou plezier doet en je populair maakt.
De kracht van de geest
Aangezien ik andere mensen moet respecteren en verdragen, voel ik me in zekere zin nauw verwant met de mensheid. Maar als iemand mij goede daden in de weg staat, voel ik me onverschillig tegenover de mens en voel ik voor hem wat ik voor de zon of de wind of een wild dier voel.
Natuurlijk kunnen ook deze zaken mijn handelingen in de weg staan, maar zij kunnen niet mijn wil en temperament, die in staat zijn situaties te wijzigen, ondermijnen. Want de geest kan ieder obstakel omzetten in iets wat nieuw, doelgericht en vernuftig is en dat ons op weg kan helpen.
Zelfkritiek
Het verbaast me dat, ook al houdt ieder mens het meest van zichzelf, hij minder waarde hecht aan zijn eigen oordeel over zichzelf dan aan wat anderen van hem denken.
Niemand zou het een dag uithouden als er een wijze leraar zou opstaan die de mensen vroeg niet alles wat ze dachten of van plan waren onmiddellijk te bespreken met een ander.
Helaas hebben we meer respect voor het oordeel van onze buurman dan voor ons eigen oordeel.
Daad en bedoeling
Maak er een gewoonte van om je na iedere handeling, ongeacht wie hem pleegde, af te vragen: "Met welke bedoeling doet hij of zij dit?"
Maar begin bij jezelf, onderwerp eerst jezelf aan onderzoek.
De heersende geest
Wat ik ook ben, het is een beetje vlees, een beetje adem en de heersende geest.
Gooi je boeken weg; laat jezelf niet meer afleiden: dat is verboden. Alsof je de dood tegemoet ging, moet je geen acht slaan op het lichaam, dat is immers maar bloed, botten en een complex systeem van zenuwen, aders, en slagaders. En adem, wat is dat dan? Lucht, en niet steeds dezelfde, maar lucht die onafgebroken wordt uitgeademd en weer ingeademd.
Concentreer je op de geest, dat is jouw meester: je bent oud, het is tijd dat je geest ophoudt zich als slaaf te gedragen, als een marionet aan de touwtjes van egoïstische verlangens.
Houd op je boos te maken over je lot en steeds over vandaag te mopperen en bang te zijn voor de toekomst.
As en rook
Wat doet de heersende geest met zichzelf? Want van hem hangt alles af en alle andere dingen, of je er nu wel of geen zeggenschap over hebt, zijn slechts uitgebluste as en rook.
Geen spijt
Spijt is een soort berouw dat je iets nuttigs gemist hebt; maar het goede is altijd nuttig en een wijs man zou zich dat niet laten ontgaan. Een wijs man heeft echter nooit spijt dat hij een pleziertje gemist heeft. Genot is goed noch nuttig.
Eerst denken, dan doen
Als het niet juist is, doe het dan niet; als het niet waar is, zeg het dan niet. Beheers je opwellingen.
Opletten
Houd op met fantaseren! Wees geen marionet van je opwellingen. Blijf bij het heden. Zie wat er echt met je gebeurt. Ontleed en scheid ieder ding in zijn oorzaak en inhoud. Denk aan je laatste adem op aarde. Laat het kwaad, door wie ook gepleegd, bij die persoon rusten.
Zelfbeheersing
Reken af met fantasieën, maak een einde aan begeerte, doof verlangens, laat jouw regerende zelf zijn kracht instandhouden.
Ontleding
Onderwerp alles wat een indruk maakt op jouw geest aan een nauwkeurig onderzoek en ontleed het in oorzaak, materie, doel en tijdsbestek.
Inzicht
Wees blij met je vermogen tot oordelen.
Alleen daardoor weet je geest of je meningen niet stroken met de natuur of tegen de aard van een redelijk wezen ingaan.
En dit vermogen belooft vriendschap met anderen, harmonie met de hemelse wil en vrij zijn van zelfbedrog.
terug naar de Inhoud
Hoofdstuk 3 De innerlijke geest
De innerlijke geest
God ziet de innerlijke geest ontdaan van vlees, huid, en alles wat daarop achterblijft. Want zijn denken raakt alleen de geest die hij uit zijn eigen lichaam in onze lichamen heeft laten vloeien.
Handel op dezelfde wijze en al je lijden zal verdwijnen. Immers, als jij je geen zorgen maakt om het jou omhullende lichaam, zul jij je zeker niet bekommeren over kleding, huisvesting, roem en andere aandacht vragende valstrikken.
De bron
Graaf in je binnenste; de bron van het goede zit in je binnenste, en als jij maar blijft graven, zal hij altijd blijven stromen.
De geest als fort
Onthoud dat jouw regerende ik onoverwinnelijk wordt als hij zich in zichzelf keert en rustig weigert tegen zijn wil te handelen, zelfs als zijn verzet soms onredelijk lijkt. Denk eraan hoeveel sterker hij zal zijn als hij welbewust gebruikmaakt van rede en oordeel om beslissingen te nemen. Want een van hartstochten vrije geest is als een fort, en er is geen andere veilige plek om je in terug te trekken en je toevlucht in te vinden.
Zij die dit nog niet hebben begrepen, zijn onwetend, maar zij die het wel hebben begrepen en toch nog steeds niet daar schuilen, zijn werkelijk ongelukkig.
De ontplooiende geest
Een innerlijke geest die in harmonie met de natuur is, kan zich gemakkelijk aan alle gebeurtenissen aanpassen. Een dergelijke geest heeft namelijk geen speciale materie of substantie nodig om te functioneren, maar treedt in werking bij ieder obstakel dat op zijn pad komt.
Je kunt hem vergelijken met een vreugdevuur dat alles verteert wat erop wordt gegooid: is het vuur zwak, dan kan het doven, maar een sterk vuur verbrandt alles en zijn vlammen worden steeds groter.
Innerlijke trouw
Wat een ander ook zegt of doet, ik moet trouw blijven aan mezelf, net zoals goud of smaragd of de kleur purper zou zeggen : "Wat iemand ook zegt of doet, ik moet een smaragd zijn en mijn kleur behouden."
De hoogste macht
Respecteer in het universum de hoogste macht, namelijk de scheppende kracht die alles leidt en alles gebruikt. Evenzo moet je in jezelf de hoogste macht respecteren, want die is van dezelfde scheppende aard.
Die namelijk geeft de rest van jou zijn bestemming en stuurt jouw leven.
De verborgen kracht
Vergeet niet dat onze handelingen worden geïnitieerd door wat diep in ons verborgen is, daar zit de beweegreden, daar zit het leven, daar zit, om het maar zo te zeggen, het zelf of het ik.
De ongerepte ziel
Pijn is een kwaad voor het lichaam - en laat in dat geval het lichaam voor zichzelf spreken - of voor de ziel.
Maar het is de ziel voorbehouden sereen en kalm te blijven en pijn niet als een kwaad te beschouwen.
Want ieder oordeel, elke opwelling, begeerte en afkeer komt van binnenuit, waar geen enkel kwaad kan doordringen.
Eigenschappen van de ziel
Dit kenmerkt een redelijke ziel: zij is zelfbeschouwend, zelfontledend, en heeft aan zichzelf genoeg; zij geniet zelf van de vruchten die zij voortbrengt ( anders dan de vruchten van planten en zelfs dieren, waarvan anderen genieten).
Zij is altijd volledig, waar ook het leven de grens bereikt. Anders dan een dans of een spel dat onvolledig is wanneer het onderbroken wordt, maakt de ziel, op alle momenten van het leven en wanneer dat eenmaal afgelopen is, alles wat zij voortbrengt zo geheel en compleet, dat zij werkelijk kan zeggen: "Ik heb mezelf volbracht."
De ziel kan zich uitzetten om het hele universum en het omringende niets te bevatten. Aangezien zij zelf ongevormd is, strekt zij zich uit tot in de oneindigheid van tijd, en doorgrondt de zich voortdurend vernieuwende schepping.
Zij weet dat toekomstige generaties niets nieuws zullen zien, net zoals onze voorouders niets meer zagen dan wij nu zien. In zekere zin heeft iedere veertigjarige met enig verstand alles wat was en zal zijn al gezien, omdat alle gebeurtenissen op elkaar lijken.
Andere kenmerken van een redelijke ziel zijn haar liefde voor haar naaste, oprechtheid en bescheidenheid en niets belangrijker vinden dan zichzelf. Dit laatste is tevens een kenmerk van de wet; redelijkheid en rechtvaardigheid zijn dus op een en hetzelfde principe gebaseerd.
De geest van god en mens
Leef met de goden.
Zij die met de goden leven, tonen een ziel die tevreden is met het leven dat hun is toebedeeld. Zij volgen voortdurend wat hun geest hun voorschrijft, dezelfde geest die Zeus ieder van ons gaf als wachter en gids.
En deze geest is ons redelijke denken.
De autonome ziel
De ziel is absoluut ongevoelig voor dingen die van buiten komen, die kunnen niet binnendringen en hebben niet de macht haar te beïnvloeden of te sturen. De ziel stuurt zichzelf en op de dingen die zich bij haar aandienen, reageert ze volgens haar eigen maatstaven en dienovereenkomstig velt ze haar oordeel.
Schadelijk voor de ziel
De menselijke ziel schaadt zichzelf als zij (voorzover ze dat kan) een soort kankergezwel in het universum wordt. Het verlies van onze harmonie door hinderlijk gedrag, zet ons namelijk op tegen de natuur - diezelfde natuur die in ieder van ons aanwezig is.
En wanneer we in boosheid andere mensen afwijzen of ons tot hen richten met het doel ze pijn te doen, dan schaden we onze ziel nog meer.
Een derde manier is als we toegeven aan pijn of genot. Een vierde als we onoprecht zijn of liegen. Een vijfde als we gedachteloos of doelloos handelen, en onze energie verspillen, omdat zelfs de kleinste handeling met een bepaalde bedoeling voor ogen verricht dient te worden.
En weldenkende mensen moeten als doel hebben de rede en de wet van de wereld te volgen.
De verlichte ziel
Het bereik van de ziel behoudt zijn volmaakte vorm als zij zich niet naar iets uitstrekt of in elkaar krimpt, niet uit elkaar spat of ineenzijgt, maar alleen in licht baadt, het licht waarin zij de waarheid ziet, zowel in alle dingen als in zichzelf.
Aanpassing en vervollediging
Iedere handeling op zich draagt bij tot de vervollediging van je leven en je moet tevreden zijn als je bij iedere daad het best mogelijke resultaat bereikt. Niemand kan je tegenhouden dit doel te bereiken.
'Maar er komt misschien iets tussen.'
Dat mag je er nog niet van weerhouden eerlijk, bescheiden en weloverwogen te handelen.
'Misschien zal ik niet meer tot actie in staat zijn'.
Als je dat ene onvermogen kunt accepteren en jij je andere vaardigheden aanspreekt, zal zich onmiddellijk een volgende gelegenheid voordoen die geknipt blijkt te zijn voor de door jou nagestreefde vervollediging.
Een duidelijk beeld
Let zorgvuldig op en je zult zien dat alles wat gebeurt, met een doel gebeurt.
Ik bedoel niet het eigenlijke plaatsvinden van de gebeurtenissen in de tijd, maar hoe deze gebeurtenissen zinvol zijn, alsof een leidende hand iedere gebeurtenis zijn eigen betekenis heeft gegeven.
Blijf op jezelf letten en handel volgens hetzelfde principe: al je handelingen moeten goed zijn - goed in de betekenis van de juiste manier waarop een mens zich dient te gedragen.
Breng deze juistheid tot uiting in alles wat je doet.
Onbaatzuchtigheid
Ervaar het plezier de gemeenschap keer na keer van dienst te zijn en houd daarbij steeds god in gedachten.
terug naar de Inhoud
Hoofdstuk 4 De universele geest
Absolute eenheid
Alle dingen staan onderling met elkaar met elkaar in verbinding en deze eenheid is heilig, er is niets dat geen verband met iets anders heeft. Want dingen zijn onderling van elkaar afhankelijk en zij werken samen om deze universele orde te vormen.
Alle dingen vormen slechts een universum en in hen is slechts een schepper aanwezig; er is een essentiële wet, te weten de gemeenschappelijke rede in alle denkende schepsels, en alle waarheid is een - als er inderdaad voor alle wezens die dezelfde geest delen, slechts een pad naar de volmaaktheid leidt.
De invloedssfeer van de geest
Adem niet langer alleen de lucht om je heen in, maar laat jouw geest zich op dezelfde manier van de overal aanwezige geest doordingen. Want de geest heeft op degene die bereid is hem in zich op te nemen, net een dergelijke algemene en indringende invloed als lucht op iemand die kan ademen.
Drie basisregels
Kijk niet om je heen om te speculeren over andermans innerlijk. Ga rechtstreeks naar waar de natuur je heen leidt, zowel de universele natuur, door wat je overkomt, als je eigen natuur, door hoe je moet handelen. Ieder wezen dient te handelen in overeenstemming met zijn eigen aard, en zoals alle dingen geschapen zijn ten behoeve van redelijke wezens (volgens algemene regel dat het lagere ontstaan is ten behoeve van het hogere), zo zijn alle redelijke wezens slechts voor elkaar gemaakt.
De eerste basisregel van de menselijke natuur is onze maatschappelijke roeping.
De tweede is niet toe te geven aan lichamelijke begeerten, want de rede en het verstand hebben de eigenschap zichzelf af te bakenen en zich niet te laten overmeesteren door onze dierlijke lusten of verlangens.
De geest eist de hoogste plaats op en laat zich niet door anderen overvleugelen, en met recht, want de natuur heeft hem gemaakt om zich van al het overige te bedienen.
De derde basis regel is dat het redelijke wezen vrij is van dwaling en teleurstelling. Als de leidende ik, de rede, handelt volgens deze basisregels, zal hij krijgen wat hem toebehoort.
De stoïcijnse filosofie
Je kunt alleen gelukkig zijn als je onberispelijk bent, en onberispelijk zijn is je medemensen vriendelijk behandelen, je zinnelijke lusten meester weten te blijven, de schijnwereld weten te doorgronden, en de natuur van het universum en zijn grote verrichtingen proberen te doorgronden.
Profijt van hindernissen
De natuur heeft ieder bewust wezen hetzelfde vermogen geschonken dat zijzelf bezit en daartoe behoort het volgende: net zoals de natuur van iedere hindernis en tegenwerking gebruikmaakt en ze op de voor hen bestemde plaatsen zet en ze zo deel van haar zelf maakt, zo ook is de redelijke mens in staat iedere hindernis om te vormen tot een goede gelegenheid, waar hij hoe dan ook profijt van trekt.
De wetende rede
De universele rede, die alles regeert, kent haar eigen kenmerken, weet wat zij schept en kent de materie waarmee zij werkt.
De scheppende kracht van de rede
De materie van het universum is plooibaar en soepel, en de heersende rede heeft geen rede kwaad te willen, want zij is niet kwaadaardig en richt dus geen enkel kwaad en geen enkele schade aan.
En volgens dit principe ontstaan, voeden en vervolmaken dingen zich.
Veranderlijke rede
Het leidende principe van de rede start en stuurt zichzelf. Niet alleen kan ze zich omvormen tot wat ze maar wenst, zij geeft ook alles wat haar overkomt het gewenste aanzien.
Alles heeft zijn plaats
De universele geest is een sociale geest. Daarom maakte hij de lagere wezens ten behoeve van de hogere en legde vervolgens een band tussen de hogere onderling. Zo zie je hoe hij aan sommige een ondergeschikte positie geeft, vervolgens alle wezens een plek geeft en maakt dat de beste wezens harmonische betrekkingen met elkaar onderhouden.
Aandacht voor de geest
Onderzoek zonder te dralen je geest en vergelijk hem met die van je naaste en het universum: jouw geest om hem beter te maken, die van je naaste om te ontdekken dat zijn geest is als die van jou; en dat wetende kun je beoordelen of hij wordt gevoed door onwetendheid of door kennis.
Die van het universum om niet te vergeten dat jij slechts een stip bent in het geheel.
Vrije wil
Als jij je mening bijstelt of als je de kritiek van een ander ter harte neemt, onthoud dan dat je daardoor niet minder vrij bent. Deze verandering is immers je eigen keuze, vrijwillig genomen op basis van je eigen oordeel en begrip.
terug naar de Inhoud
Hoofdstuk 5 Peinzen over de dood
Het geestesoog
Onze geest slaat gade hoe snel alles verdwijnt. In de ruimte verteren alle lichamen en in de tijd vervaagt zelfs de herinnering eraan.
Ook moeten we de aard van alle zintuiglijke dingen observeren - vooral van die dingen die onze aandacht trekken met de belofte van genot, of met de dreiging van pijn of met het vooruitzicht van roem. Hoe goedkoop, verachtelijk en laag ze zijn en hoe vergankelijk - dat moet de geest gadeslaan.
Ook moeten we bekijken wat de mensen waard zijn die met hun uitspraken en veroordelingen of of beschuldigingen uitdelen.
We moeten de aard van de dood bekijken, objectief en zonder emotionele bagage. Dan zullen we inzien dat het niet meer is dan een natuurlijk proces.
En wie bang is voor een natuurlijk proces, is een kind. Door dergelijke waarnemingen kan de geest ontdekken hoe we in contact staan met god, welk deel van ons dat contact onderhoud, en welke voorwaarden nodig zijn om dat mogelijk te maken.
Kostbare tijd
Denk hieraan: iedere dag die voorbijgaat laat een dag minder te leven over. Zelfs als we langer leven, is er geen garantie dat onze geest niet seniel wordt en dus niet meer in staat zal zijn zowel aardse als geestelijke kennis te vergaren.
Want als iemand seniel wordt, gaan ademhalen, eten, dromen, begeren en al die dingen gewoon door. Maar het vermogen zijn geest ten volle te benutten, op juiste wijze aan zijn plichten te voldoen, duidelijk dingen van elkaar te onderscheiden en te beslissen of hij bereid is dit leven te verlaten, en alle dingen die te maken hebben met het functioneren van een menselijke geest, dat alles kan hij niet meer.
We moeten ons dus haasten, niet alleen omdat iedere dag ons dichter bij de dood brengt, maar ook omdat ons begrip en inzicht voor die tijd kunnen afnemen.
Vooruitzicht
Ontdoe je van alles behalve van deze paar waarheden:
We kunnen alleen maar in dit moment leven, in dit kortstondige nu, de rest van ons leven is dood en begraven of in onzekerheid gehuld.
Het leven dat we leiden is kort en klein is onze plek op aarde.
En net zo onbeduidend is de grootste roem, levend gehouden in de herinnering van anderen, die zelf ook spoedig zullen sterven; wat voor waarde heeft het herinnerd te worden door hen die niet eens hun eigen ik kennen, laat staan door iemand die jaren geleden is gestorven.
Van binnenuit
Mensen handelen vanuit en innerlijke behoefte. Als je weigert dit te aanvaarden, mag je van jou de vijgenboom zijn sap niet geven.
Maar denk hieraan: binnen korte tijd zullen jij en iedereen die jij kent dood zijn.
En spoedig zullen jullie namen niet eens meer herinnerd worden.
Hoe te leven
Spoedig, heel spoedig zul je as of een skelet zijn met alleen een naam, en zelfs dat niet eens, want wat is een naam anders dan een geluid en nagalm.
En om de triviale dingen te verkrijgen die wij tijdens het leven op prijs stellen, gedragen we ons als hondjes die elkaar bijten of als kinderen die kibbelen, lachen en meteen daarna huilen.
Want geloof, bescheidenheid, rechtvaardigheid en waarheid zijn gevlucht 'op de berg Olympus, weg van de aarde'.
Waarom dan doorgaan als wat onze zintuigen bezighoudt voortdurend in beweging is en nooit stilstaat, en de kijkvensters zo gemakkelijk beslaan en verkeerde indrukken geven, en de arme ziel zelf slechts een verdamping van het bloed is? Het is zinloos om in een dergelijke wereld een goede naam te hebben. Waarom niet heel rustig wachten op het einde, of dat nu in de vorm van uitdoving of van transformatie komt.
En wat moet je doen totdat het zover is? Nou, niets anders dan de goden eren en loven, je naasten goed behandelen en verdraagzaam en beheerst zijn. En onthoud dat alles wat buiten bereik is van jouw arme lichaam en adem, niet in je macht ligt.
Leef in het heden
Als je het juiste nastreeft, zou het geen verschil moeten maken of je het warm hebt of koud, of je slaperig bent of goed uitgerust, geprezen of bekritiseerd wordt, op sterven ligt of door iets anders in beslag wordt genomen.
Want ook sterven is een handeling van het leven en dus is het belangrijk dat we zelfs op het moment van onze dood het heden zo goed mogelijk benutten.
De dood is niet verschrikkelijk
Als iemand uit alles wat een uur hem brengt, volledige voldoening put; als hij zich niet bekommert over het feit of hij veel of weinig prestaties heeft geleverd, zolang zij maar onberispelijk zijn; als het hem niet kan schelen of zijn verblijf in deze wereld lang of kortstondig is - dan kan zelfs de dood hem geen angst inboezemen.
Hij, die alles wat op het juiste moment gebeurt als goed beschouwt, en die vindt dat het er niet toe doet of hij meer of minder prestaties heeft geleverd in overeenstemming met de natuur, en voor wie het niet uitmaakt of hij de wereld lang of kort kan aanschouwen - voor zo iemand is de dood niet verschrikkelijk.
Gedachten over leven en dood
Bedenk in welke staat je menselijke lichaam en ziel moeten zijn wanneer de dood je komt halen, denk na over de kortstondigheid van het leven, de onoverbrugbare kloof tussen verleden en toekomst, de vergankelijkheid van alle materie.
Zelfrespect
Probeer niets te verwerven waarvoor jij je woord moet breken, een ander moet haten, verdenken of vervloeken, oneerlijk moet zijn of waardoor jij je zelfrespect verliest.
Kijk naar de man wiens grootste wens het is te zorgen voor zijn verstand en innerlijke geest. Hij windt zich niet op, klaagt niet en verlangt eenzaamheid noch veel mensen om zich heen. En wat het belangrijkste is: hij zal tijdens zijn leven niet vechten of vluchten, en of zijn leven lang of kort is, laat hem onverschillig.
Als het moment van zijn dood is aangebroken, zal hij net zo gemakkelijk vertrekken als deed hij iets anders waarvoor zelfrespect en kalmte vereist zijn, terwijl hij zijn leven lang slechts een zorg heeft: dat zijn gedachten geen wendingen nemen die niet stroken met een weldenkend en sociaal wezen.
Verzorg de geest
Lichaam, ziel en geest. Bij het lichaam hoort gevoel, bij de ziel verlangen en bij de geest principe. Met beren en tijgers delen we de wereld van zintuiglijke indrukken, en zowel wilde beesten als ontaarden, worden beheerst door lustgevoelens. Dezelfde geest die ons wijst op onze plicht, huist in hen die de goden niet erkennen, verraders zijn en achter gesloten deuren slechte dingen doen.
Dit is dus voor iedereen hetzelfde, maar voor de goede mens is er een unieke gift: hij staat open voor alles wat het lot beschikt. Hij bezoedelt en verwart zijn innerlijke geest niet met een ratjetoe van voorstellingen, maar houdt hem kalm en verzorgt hem, en luisterend naar die innerlijke aanwezigheid als was die heilig, houdt hij vast aan de waarheid en handelt hij rechtvaardig.
En als anderen betwijfelen of de goede mens een eenvoudig, bescheiden en tevreden leven leidt, neemt hij hun dat niet kwalijk, en wijkt hij niet van zijn pad af, want een mens moet zuiver en in vrede de eindstreep bereiken, bereid om te vertrekken, een met het universum.
Verstandig leven
In het leven van de mens is zijn tijd slechts een moment, verandert zijn materie onophoudelijk, takelen zijn zintuigen af, is het vlees van zijn lichaam onderhevig aan verval, zijn ziel zonder rust, zijn levensloop moeilijk te voorspellen en zijn reputatie een vraagteken. Met andere woorden, zijn lichaam is als een kolkende stroom, zijn ziel een ijle droom, het leven een strijd, hij is een vreemdeling in een onbekend land en zelfs na roem komt vergetelheid.
Hoe kan een mens een verstandige manier van leven vinden? Op een enkele manier - via de filosofie. En mijn filosofie heeft als doel die levensvonk in je te vrijwaren voor schade en ontluistering, om daarmee pijn en genot te overwinnen, alles met een doel te doen, leugens en hypocrisie te vermijden, en niet te vertrouwen op andermans daden of mislukkingen. Om alles wat gebeurt en alles wat wordt geschonken te aanvaarden als komende uit dezelfde geestelijke bron.
Dus als de dood mij komt halen, zal ik hem opgewekt tegemoet gaan. Waarom zou ik bang zijn voor verandering en het uiteenvallen van mijn elementen, aangezien de elementen geen schade ondervinden van het voortdurend veranderen?
terug naar de Inhoud
Hoofdstuk 6 Alles verandert
Verzwolgen
Tijd is een rivier waarop de elementen van de schepping meestromen, en het is een wilde stroom, want zodra er iets verschijnt, wordt het verzwolgen en onmiddellijk vervangen door iets anders, wat op zijn beurt wordt verzwolgen.
Het vlietende leven
Sommige dingen haasten zich om tot leven te komen en andere om het te verlaten; en die dingen die tot leven komen zijn gedeeltelijk alweer uitgedoofd.
Beweging en stroom vernieuwen de wereld voortdurend, zoals de ononderbroken tijdstroom de eeuwigheid altijd jong houdt. Aan welke dingen die in een flits voorbijgaan kunnen wij op deze rivier, waarin niemand zich staande kan houden, waarde hechten? Dat zou zijn als wanneer een man zijn hart verpandt aan een mus die voorbij vliegt en alweer uit zicht is.
Is het mensenleven niet net zo vluchtig als zijn adem die hij uit de lucht haalt? Net zoals je steeds opnieuw iedere ingeademde ademtocht weer uitademt, zo zul je ook het eigenlijke ademhalingsvermogen dat je bij je geboorte kreeg, moeten teruggeven aan de bron waaruit het voortkwam.
Metamorfose
Iets wat sterft verdwijnt niet uit het universum. Als het op aarde blijft, verandert het en lost het op in losse onderdelen, namelijk de elementen waaruit het universum en jijzelf bestaan.
Ook deze elementen veranderen, maar zij klagen daar niet over.
De aard van veranderingen
Waarom zou je bang zijn voor veranderingen? Wat kan er zonder verandering gebeuren? Wat is er voor de universele natuur plezieriger of toepasselijker?
Kun je een bad nemen zonder dat het brandhout een verandering ondergaat? Kun je eten zonder dat het voedsel verandert? Kan er wel iets nuttigs verricht worden zonder verandering?
Zie je niet in dat het feit dat jij verandert, precies hetzelfde is en even noodzakelijk voor de universele natuur?
Overzichtelijkheid
Vele overbodige en verwarrende zaken kun je van je afzetten, want het zijn helemaal je eigen bedenksels.
Daardoor krijg je ruimte om over het universum na te denken, je te bezinnen op de eeuwigheid van de tijd en je gedachten te laten gaan over de snelheid waarmee alles verandert: wat is de tijd tussen geboorte en dood kort, vergeleken bij de eindeloze eeuwigheid ervoor en de oneindigheid erna.
Leven zonder onrust
Vaak kijk ik naar de snelheid waarmee dingen aan ons voorbijschieten en verdwijnen, zowel dingen die in de natuur bestaan als die juist tot leven komen. Het leven is immers als een onafgebroken stromende rivier, wat op haar inwerkt verandert voortdurend en wat daar de oorzaak van is, is eindeloos verscheiden; niets staat ooit stil.
En ook denk ik aan dingen die vlakbij zijn, deze eindeloze kloof tussen het verleden en de toekomst, die zich voor mij uitstrekt en waarin alle dingen verdwijnen. Een mens is dwaas als hij zich daar druk om maakt of erbij stil blijft staan en zich ellendig voelt. Want ze zullen hem slechts een ogenblik dwarszitten en dan zijn ze verdwenen.
Vitale verandering
Zie hoe alles ontstaat door verandering en zie hoe de natuur niets liever doet dan de bestaande dingen veranderen en nieuwe dingen maken die er precies op lijken.
Want alles wat bestaat is in zekere zin het zaad van wat eruit voort zal komen. Maar denk bij zaden niet alleen maar aan die welke in de aarde of in de moederschoot geplant worden: dat zijn slechts de meest in het oog springende voorbeelden.
Een manier om je te bezinnen
Leer je te bezinnen op hoe alles in iets anders verandert en doe dat met overgave; train je geest in dit onderdeel van de filosofie. Want niets werkt zo geestverruimend als dat.
Iemand die zo denkt, neemt zijn lichaam al niet meer serieus en omdat hij weet dat hij op een bepaald moment - en wie weet wanneer al? - Zich van de mensen moet terugtrekken en alles hier moet achterlaten, wijdt hij zich volledig aan gerechtigheid en bij alle gebeurtenissen in zijn leven legt hij zich neer bij de natuur.
Hij verspilt geen tijd met na te denken over wat men van hem zegt, over hem denkt of hoe men tegen hem doet en stelt zich met alleen het volgende tevreden: op ieder ogenblik juist te handelen en tevreden te zijn met zijn lot; en alle afleidingen en drukke beslommeringen schuift hij terzijde, en hij wenst niets anders dan het rechte pad van de wet, en aldus god, te volgen.
Eeuwige beweging
Spoedig vallen alle onderdeeltjes van de materie uiteen in de materie van het geheel, en iedere vorm of oorzaak gaat op in de oervorm, en spoedig bedekt de eeuwigheid de herinnering aan alle dingen.
terug naar de Inhoud
Hoofdstuk 7 Een met de natuur
Alles heeft een reden
De universele natuur voelde de aandrang om het universum te scheppen. En nu volgt alles wat ontstaat als een noodzakelijk gevolg. Als dat niet zo was, dan had zelfs het einddoel waarop de stuwende kracht van het universum zichzelf richt, geen reden.
Met deze kennis kun je rustig blijven als jij je onzeker voelt.
De natuurlijke wet
Als het vermogen om te denken eigen is aan de mensheid, moet de rede, die van ons allen rationele wezens maakt, en ons zegt wat we moeten doen en wat we moeten laten, ook universeel zijn.
En in dat geval moet er en wereldlijke wet zijn en zijn wij allen medeburgers van een staatsgemeenschap. De wereld heeft dus in zekere zin een natuurlijke regering waarvan wij allemaal deel uitmaken. Want waar anders kan onze bekwaamheid voor wet, redelijkheid en denken vandaan komen?
Net zoals mijn lichaam bestaat uit een zekere hoeveelheid aarde, en wat vloeibaar in mij is uit water, en alles wat er in mij warm en gloeiend is uit een andere vorm van hitte, zo moet ook mijn denkvermogen een oorsprong hebben, want niets komt uit niets, zoals niets tenslotte tot niet-zijn terugkeert.
Het rationele universum
In de opeenvolging van gebeurtenissen sluit dat wat volgt altijd naadloos aan bij wat eraan vooraf is gegaan, want het is niet zomaar een rij losse voorvallen die een gemeenschappelijke noodzaak hebben, er is een redelijke continuïteit.
Aangezien er in alles er wat gebeurt een harmonisch samenspel is, komt alles wat geschiedt niet zomaar na elkaar, maar bestaat er een wonderbaarlijk innerlijke verbondenheid.
Het levende universum
Zie het universum voortdurend als een enkel levend iets, met een materie en een ziek, en aanschouw hoe de gehele schepping in verband staat met het kosmische besef van dit ene levende wezen.
Zie ook hoe het alles aandrijft en met alles samen werkt om alles te laten gebeuren, voortdurend bezig zijn broze draad te spinnen in zijn verbazingwekkend complexe web.
Een merkwaardige schoonheid
Iemand die gevoel heeft voor de natuur en haar scheppingen doorgrondt, ziet zelfs in haar toevallige verschijnselen een merkwaardige schoonheid.
Meer dan plezier alleen
Alles - een paard, een wijnrank - heeft een doel. Waarom verbaast je dat? De zonnegod zal zeggen: Ik heb een doel en de andere goden zullen hetzelfde zeggen. Dus wat is het doel van jouw leven? Plezier maken? Kijk of het gezonde verstand het hiermee eens kan zijn.
Ware schoonheid
Als iets mooi is, is het mooi zoals het is. Voor zijn schoonheid heeft het geen lof nodig, want lof maakt dingen beter noch slechter. Dit geldt zelfs nog meer voor wat gewoonlijk mooi wordt genoemd: bijvoorbeeld dingen uit de natuur, of kunstwerken.
Ware schoonheid heeft buiten zichzelf niets nodig. Op dezelfde manier kun je waarheid, mede dogen, bescheidenheid en de natuurlijke wet door lof niet mooier of lelijker maken. Verliest de smaragd soms zijn schoonheid omdat hij niet bewonderd wordt?
Of bijvoorbeeld goud, ivoor, purper? Of een luit, een dolk, een roos?
Tijdig is de natuur
De natuur geeft alle schepsels niet alleen goede dingen, maar produceert ze ook op het juiste moment.
Goede daden
Er zijn mensen die je een dienst bewijzen en dat meteen noteren, in afwachting van een wederdienst. Anderen gaan niet zo ver, maar in gedachten zien ze jou als debiteur en vinden ze dat jij bij hen in het krijt staat. Maar een derde is zich niet eens bewust van zijn daad, hij is als een wijnrank die druiven voortbrengt en niet om erkenning vraagt voor het feit dat hij zijn vruchten voortbrengt.
Net als een paard dat zijn race heeft gelopen, een jachthond die het wild heeft opgespoord of een bij die honing heeft gemaakt, moet jij, wanneer je een goede daad hebt verricht, niet om getuigen roepen, maar een volgende verrichten, zoals een wijnrank in het seizoen meerdere druiven geeft.
Passende ervaring
Alles wat de mens overkomt, behoort tot wat menselijkerwijs mogelijk is, net zoals een os alleen dingen ervaart die bij de natuur van een os passen, en een wijnrank dat wat bij de natuur van de wijnrank past, en een steen dat wat bij en steen hoort.
Dus als ieder ding meemaakt wat gewoon bij zijn natuur past, waarom zou jij je dan beklagen? Want de natuur doet je niets aan wat je niet kunt verdragen.
De vrucht van de rede
God, het universum en de mensheid brengen alle op het daarvoor bestemde seizoen vruchten voort. Dat dit woord gewoonlijk gebruikt wordt in verband met wijnranken en bomen, doet niet ter zake.
Ook de rede brengt vruchten voort, zowel voor zichzelf als voor hem, en uit dat proces komt een hoeveelheid andere goede dingen voort die dezelfde kwaliteit bezitten als de rede.
De kracht
Ieder instrument, gereedschap of gebruiksvoorwerp is goed als het gebruikt wordt voor datgene waarvoor het bestemd was. En toch is degene die het maakte niet aanwezig in het voorwerp.
Maar in door de natuur gemaakte dingen is de kracht die ze voortbracht aanwezig, en blijft daar ook. Het is daarom terecht deze kracht te respecteren en te beseffen dat als je ernaar leeft en handelt, alles in jou in harmonie met deze kracht zal zijn.
Alle dingen in de natuur vormen, net als in het gehele universum, een eenheid met deze kracht.
De lotsbestemming
Zoals we zeggen: 'De dokter schreef deze man paardrijden voor, of koude baden of op blote voeten lopen', zo kunnen we ook zeggen: 'De natuur van het universum schreef deze man kanker voor, of blindheid of een andere kwaal'. In het geval van dokters is een recept bedoeld als een levenswijze voor een goede gezondheid, en in tweede geval wordt ermee bedoeld dat alles wat wij meemaken op de juiste manier volgens het lot is beschikt.
Dat bedoelen we als we zeggen dat dingen bij ons passen. Het is wat metselaars bedoelen als ze in muren of piramides gestapelde stenen zeggen dat ze passen, dat ze in een bepaalde structuur perfect op elkaar aansluiten. Want in het leven bestaat er een vergelijkbaar harmonisch samenspel.
Zoals alle bestaande lichamen samen het universum vormen, zo vormen alle bestaande oorzaken het lot. En zelfs de grootste onwetende snapt wat ik bedoel, want hoe vaak hoort men niet zeggen: 'Dat was zijn lot'? Dit was de uitkomst en dar werd hem voorgeschreven. Laten we net zoals het door de dokter voorgeschreven medicijn deze gebeurtenis aanvaarden. Een heleboel recepten zullen onaangenaam zijn, maar we gaan ermee akkoord in de hoop gezond te worden. En zoals je over je gezondheid denkt, zo moet je ook denken over alles wat in de wereld ontstaat en groeit en door de gemeenschappelijke natuur goed bevonden is. En aanvaard dus alles wat gebeurt, zelfs als het onplezierig lijkt, omdat het voor de gezondheid van de wereld is en voor de voorspoed en het geluk van het universum.
Het universum zou immers niet zoveel dingen hebben gecreëerd als die niet hun nut hadden voor het geheel. De natuur scheept geen schepsel op met wat er niet voor geschikt voor is. Daarom zijn er twee redenen om tevreden te zijn met wat er gebeurt:
een, omdat het ten behoeve van jou gebeurde en voor jou werd voorgeschreven, als onderdeel van vroegste oorzaken die verweven zijn met jouw lot;
en twee, omdat zelfs eenvoudige dingen die jou overkomen kunnen bijdragen tot geluk en onbegrijpelijkheid of zelfs tot het voortbestaan van de macht die het universum bestuurt.
Door te interveniëren in de relatie tussen of in de continuïteit van de delen en de oorzaken, verstoor je de integriteit van het geheel. Als je niet tevreden bent met het leven, koppel jezelf los, voorzover dat in jouw vermogen ligt, en dat leidt tot een breuk en een verstoring.
terug naar de Inhoud
Hoofdstuk 8 Harmonie in eigen hand
Terugkeren
Wanneer je door een gebeurtenis van streek raakt en jij je kalmte verliest, kom dan snel weer tot jezelf en blijf niet langer opgewonden dan de tijd die de gebeurtenissen duurt; je zult meer innerlijke harmonie kennen als je telkens naar jezelf terugkeert.
Thuis
Je kunt in harmonie leven als je het juiste pad weet te nemen en op de juiste wijze kunt denken en handelen.
Beide dingen behoren zowel bij de goddelijke ziel als bij de menselijke ziel, gelden dus voor elk redelijk schepsel en moeten niet door een ander tegengewerkt worden.
Ik beschouw het goede als een product van rechtvaardigheid, en in het bedrijven van het goede kan mijn verlangen zich waarlijk thuis voelen.
Schadelijke gedachte
Ontdoe je van het idee: Ik ben gekwetst, en de pijn zal verdwijnen. Neem het gevoel van pijn weg, en het kwaad verdwijnt vanzelf.
Maak je geen zorgen
Maak je geen zorgen over de toekomst, want de toekomst komt als haar tijd daar is, en jij zult dezelfde instelling hebben waarmee je nu het heden tegemoet treedt.
Bedachtzaamheid
Wees ieder moment bedachtzaam als een Romein en als een man die alles wat hij onder handen heeft met volmaakte, simpele waardigheid uitvoert; wees altijd vol mededogen, onafhankelijk en rechtvaardig en ban alle andere gedachten uit je geest.
Als je iedere handeling kon verrichten als was het de laatste, en je geest leeg kon maken van alle nalatige gedachten en emotionele reacties, als je hypocrisie, zelfzucht en bitterheid kon vermijden, dan zou je jezelf vrij kunnen maken en niet meer ontevreden zijn met het leven dat je is toebedeeld.
Je weet hoe weinig je eigenlijk nodig hebt om een leven te leiden dat in kalme overpeinzingen verloopt. Want als je zo leeft, zullen de goden niets meer van je vragen.
Vereenvoudig je leven
De filosoof Democritus zei: Als je weinig zorgen wilt hebben, moet je weinig doen. Maar je kunt misschien beter zeggen: 'Doe alleen wat van belang is, en doe alleen de dingen die de menselijke rede eist als het nodig is. 'Dat resulteert in de voldoening van minder dingen beter doen.
Aangezien het meeste van wat we doen en zeggen volslagen overbodig is, zul je door het bovenstaande op te volgen, meer tijd en minder problemen hebben. Dus stel jezelf bij iedere gelegenheid de vraag: Is dit echt nodig.
En ontdoe je niet alleen van onnodige handelingen, maar ook van de gedachten die daaraan voorafgaan, want zonder overbodige gedachten zouden er geen onnodige handelingen zijn.
Blijf in het midden
Wees niet weerspannig, zelfzuchtig, onoplettend of onverschillig. Laat je gedachten niet beïnvloeden door te veel spitsvondigheden en pretenties, en wees geen kletskous en bemoeial.
Laat alleen de geest die in jou huist, waken over een echte rijpe man, een staatsman, een romein, een heerser, als een soldaat die op wacht staat totdat hij mag inrukken, klaar om dit leven te verlaten: een man die niet hoeft te zweren bij zijn overtuigingen, en ook zijn overtuigingen niet door anderen hoeft te laten bevestigen.
Waarom ben je niet blij? Je hebt tenslotte geen hulp van buiten nodig en hoeft ook geen geruststelling bij een ander te zoeken.
Je moet jezelf staande houden, en niet door anderen staande gehouden worden.
De kracht van wijsheid
Er kan je niets gebeuren of de natuur heeft ervoor gezorgd dat jij het aankunt. Misschien overkomt jouw buurman hetzelfde, maar hij zet zich schrap en laat zich niet kennen of omdat hij kan laten zien dat hij een verheven geest heeft.
Is het schande dat onwetendheid en ijdelheid sterker zouden zijn dan wijsheid?
Geluk
Wees als een rots waarop onophoudelijk golven beuken, maar die standhoudt en het woeste water temt.
'Ik voel me ellendig, omdat dit me is overkomen.' Nee. Zeg in plaats daarvan: 'Ik ben tevreden ook als is dit gebeurd, omdat ik vrij ben van zorgen, niet verpletterd ben onder het heden en niet bang ben voor de toekomst.'
Want iedereen kan zoiets overkomen, maar niet iedereen zou vrij van verbittering zijn gebleven. Waarom zou je dan zeggen dat dit pech is in plaats van geluk?
Kun je iets pech noemen als het niet strijdig is met de menselijke natuur of strijdig met de wil van de menselijke natuur? Jij kent de wil van de natuur. Waarom laat jij je door het gebeurde weerhouden. Eerlijk, edelmoedig, beheerst, oplettend te zijn en laster en leugens het hoofd te bieden? Weerhoudt het je ervan bescheiden en vrij te zijn, en al andere die dingen waardoor de menselijke natuur zich kan verwezenlijken?
Denk eraan om bij iedere gelegenheid die je dwarszit deze regel toe te passen: dit is geen pech, het is geluk het moedige te kunnen verdragen.
Maak je geest vrij
Houd je leidsman, je geest, vrij van zintuiglijke impulsen, of het nu om genot of om pijn gaat. Je geest moet zich daar niet mee bemoeien, maar zich concentreren en de zintuiglijke aandrang beperken tot het lichaam.
Maar als deze impulsen opstijgen naar de geest, vanwege de natuurlijke eenheid tussen geest en lichaam, probeer dan niet in te gaan tegen het gevoel, dat namelijk heel gewoon is.
Niet gewoon is dat je geest aan dit gevoel een goed of slecht oordeel verbindt.
Ware vrijheid is in de geest
Denk na over de ware natuur van de dingen, ontdaan van hun bedekking: de bedoeling van daden. Onderzoek de natuur van pijn en genot, dood en roem, hoe iedereen zijn lijden aan zichzelf te wijten heeft, hoe niemand door zijn naasten wordt belemmerd, dat ware vrijheid zich in de geest bevindt.
Wat bemind kan worden
Bemin alleen wat jou ten deel valt en voor jou bestemd is. Wat kan er gepaster zijn dan dat?
Het principe in actie
Trek je terug in jezelf. Het redelijke principe dat daar heerst, voldoet aan zichzelf wanneer het juist handelt, en zo zijn kalmte bewaart.
Onverstoorbare kalmte
Het ligt in jouw vermogen zonder terughouding en in de grootste gemoedsrust te leven, zelfs als iedereen tegen je tekeergaat, zelfs als het omvangrijke lichaam zich om je heen heeft gevormd, door wilde beesten aan stukken wordt gescheurd.
Wat is het, te midden van dit alles, dat de geest ervan weerhoudt zijn kalmte te bewaren?
Als je geest een juist oordeel velt over wat hem omringt, kan hij over alles waarop zijn blik valt, zeggen: 'Dit is wat je in wezen, in werkelijkheid bent, ook al lijk je anders door wat de mensen van je zeggen?
En elegant gebruikmakend van de voorwerpen die hem worden voorgehouden, zegt de geest tegen alles wat binnen zijn bereik komt: 'Je bent precies wat ik zocht.'
Het heden verschaft mij altijd materiaal om rationeel en politiek deugdzaam te zijn en voor het beoefenen van goddelijke of menselijke wetenschap. Want al wat is, is zowel met god als met de mensheid verbonden en is noch onbekend noch moeilijk om mee om te gaan, maar vertrouwd en gemakkelijk aan te wenden.
Afgestemd op de natuur
Als mensen mij minachten, is dat hun probleem. Mijn enige zorg is niets te doen wat minachting verdient. Haat iemand mij? Ook dat is zijn probleem. Ik zal vriendelijk en medelevend zijn tegen iedereen, bereid hen op hun fouten te wijzen, zonder verwijten te maken of prat te gaan op mijn geduld, maar oprecht en eerlijk.
Zo zou je innerlijke geest moeten zijn, en je zou ervoor moeten zorgen dat de goden je niet ontevreden of klagend zien.
Hoe kun je jezelf kwaad doen als je op dit moment in overeenstemming met je eigen natuur handelt, en ieder moment instemt met het grootse plan van de natuur? Jij bent als menselijk wezen hier om al het mogelijke te doen voor ieders welzijn.
Een kalme zee
Alles is wat jouw oordeel zegt dat het is, en daarin ligt jouw macht. Als jij je oordeel wenst weg te nemen, wordt je als een zeeman die de klip omzeild heeft en een kalme rustige baai vindt.
Volharding
Alle gebeurtenissen in het leven zijn van dien aard dat jouw natuur ze wel of niet kan verdragen. Dus als er dingen gebeuren die je kunt verdragen, moet je niet klagen, maar ze dulden zoals jouw natuur dat toelaat.
Maar je moet evenmin klagen als je een voorval onverdraaglijk vindt, want het is eindig, echter pas nadat het met jou heeft afgedaan.
Vergeet echter niet dat de natuur je geschapen heeft om alles te verdragen wat volgens jouw eigen oordeel draaglijk en duldbaar is, omdat het je voordeel oplevert of omdat je meent dat het je plicht is.
terug naar het literatuuroverzicht
^