Graham Dunstan Martin; De materialist - De onhoudbaarheid van een wereldvisie


(schuin is van mij, Freek)


Graham Martin
psychiater
Nu - en daar ligt de crux - is bewustzijn de enige zelfstandigheid die zichzelf kent, dat wil zeggen: het is de enige zelfstandigheid die, als een zichzelf kennend wezen, het fundamentele filosofische probleem oplost dat is geformuleerd door Berkeley, namelijk dat van 'percipi' en 'percipere', de onbegrijpelijke kloof tussen de waarnemer en het waargenomene. We mogen daarom in redelijkheid aannemen dat het bewustzijn, omdat het in de praktijk elk moment van ons leven deze fundamentele splitsing in het heelal oplost, die oorspronkelijke en fundamentele natuur van het heelal moet hebben. (221)

Er is echter ander, sterker bewijsmateriaal en het moet echt 'bewijs' worden genoemd. In de loop van de geschiedenis hebben verschillende getuigen het bevestigd, en al leefden die in heel verschillende tijdvakken, samenlevingen en religies, toch komen hun waarnemingen (rekening houdend met verschillen in terminologie, cultuur en toehoorders) sterk overeen. Het gaat bij die ervaring om een grote verandering van het bewustzijn. Hoewel de betrokkene zich niet meer zichzelf voelt, heeft hij zijn ware zelf gevonden; en dat zelf is qua aard identiek met de universele geest. Deze ervaringen komen meestal ongezocht, vaak zelfs volkomen onverwacht: ze overkomen de gelukkige ervaarder zonder waarschuwing en zonder duidelijke reden. Anderzijds zijn veel mensen erin geslaagd ze op te roepen door een training in meditatie. Ik heb het natuurlijk over wat gewoonlijk een mystieke ervaring wordt genoemd. (222)

De term 'mystiek' is verwarrend; het verkeerde gebruik van allerlei woorden heeft zulke vormen aangenomen, dat mijn studenten altijd dachten dat het 'mysterieus' of 'religieus' betekent. In werkelijkheid echter is het woord ongewoon nauwkeurig. Er zijn twee soorten mystieke ervaring:
1. die waarin men de wereld ervaart alsof die vervuld is met goddelijke eenheid en werkelijkheid, en
2. die waarin de wereld verdwijnt en wordt vervangen door het innerlijke bewustzijn, dat wordt ervaren als identiek met God.
De mystieke ervaring wordt gevoeld als iets van een totaal andere orde dan het gewone leven. Ze wordt gevoeld als uiterst gelukzalig en openbaart een diepste waarheid.
Ik moet er eigenlijk aan toevoegen dat zulke ervaringen niets te maken hebben met visioenen, of het nu engelen, duivels of andere hallucinaties zijn. De oosterse traditie waarschuwt tegen zulke visioenen, want ze zijn bedrieglijk en illusoir.

Mystieke kennis:
1. berust niet op dogma en geschriften, evenmin op abstracte speculatie, maar op ervaring; ze is dus empirisch zoals (in principe) de wetenschap;
2. ze is geen kwestie van gevoel, maar van waarneming; dat wil zeggen dat het niet gaat om de toevoeging van een bepaalde eigenschap aan de ervaring (bijvoorbeeld een gewone gebeurtenis voelen met grote blijdschap), maar is anders, en tijdens de ervaring straalt de wereld een volkomen ander licht dan gewoonlijk;
3. ze lijkt een direct inzicht te geven in de diepe natuur van het heelal;
4. ze krijgt steun door het feit dat mystici in alle samenlevingen en in elke periode uit de geschiedenis vergelijkbare ervaringen hebben;
5. en uit het feit dat ze gepaard gaat met een besef van absolute overtuiging; het bewustzijn wordt overweldigd door de vanzelfsprekende waarheid ervan;
6. ze is de bewijsgrond voor de 'eeuwige wijsheid', een verzameling opvattingen die terugkeren in alle samenlevingen van alle tijden en die werden aangehangen door veel van de grootste filosofen op aarde.

terug naar het literatuuroverzicht






^