Shankara - Het diadeem van wijsheid
Ankh Hermes, Deventer, 1971(Opmerkingen tussen haakjes zijn van mij, Freek)
Onsterfelijkheid kan niet door arbeid of geld, maar alleen door onthechting worden verworven.
Door meditatie over het ware onderscheid, zal de mens eenwording met Brahman bereiken. De kracht van Atman maakt redding van zijn wereldgebonden ziel (geest) mogelijk.
Onthechting is het opgeven van de wens naar zowel en aards lichaam als een geestelijk lichaam.
De zintuigen van hun objecten losmaken en gebundeld in hun centrum, noemt men zelfbeheersing.
Vernietig de dodelijke binding aan lichaam, vrouw en kinderen.
Weet dat het lichaam waardoor de mens de wereld ervaart, een door de huisbewaarder beheerd huis gelijkt.
Het ik is het zelfbewustzijn dat ontstaat, als het denkvermogen zich met het lichaam vereenzelvigt (de onbewuste vereenzelviging). Het gevoelsleven richt zich hierdoor op het aangename (gehechtheid).
Net zoals met de organen der waarneming en der activiteit identificeert het bewustzijn zich met het fysieke lichaam. Hierdoor ontstaat het gevoel van individualiteit dat mensen tot leven en handelen drijft. Dit bewustzijn is een schaduw van het oneindige bewustzijn van Atman.
Dat wat denkt te handelen en te ervaren, wordt ik of individueel zelf genoemd.
In haar dynamische aspect is maya de goddelijke kracht van de heer. Zij bestaat uit de drie guna?s en is aan gene zijde der waarneming (onbewust).
Maya bestaat uit guna's, de krachten, die als rayas, tamas en sattvas bekend zijn.
Rayas. De kracht van rayas is projectie. Zijn natuur is dynamisch. Hierdoor treedt de verschijningswereld, welke in maya besloten ligt, in openbaarheid.
Lust, ergernis, begeerte, hoogmoed, uitsloverij, zelfzucht, nijd en andere tekortkomingen, zijn negatieve eigenschappen van rayas. Indien deze een mens overweldigen, bindt hij zich aan wereldse activiteit. Zo brengt rayas gehechtheid teweeg.
Tamas. Tamas bezit de macht de ware aard van een voorwerp te verhullen door het anders te doen schijnen dan het in wezen is. Tevens stelt het rayas in staat zijn invloed uit te oefenen.
Kenmerkend voor tamas is het onvermogen dingen in hun wezenlijke gestalte waar te nemen, de verstrooiing van het denken en de dwaling drogbeelden voor werkelijk te houden.
Sattvas. Sattva is zuiverheid. Sattva openbaart atman zoals het zonlicht de wereld. Uit sattva ontstaat deemoed, tevredenheid, onschuld, matigheid, godsdienstigheid, begeerteloosheid, toewijding, verlangen naar bevrijding, afkeer van wereldse dingen en overige deugden die tot God voeren.
Satva is zuivere aanschouwing, volkomen overgave aan Atman.
Maya wordt omschreven als verbinding van de drie guna's. Zij wordt door Atman veroorzaakt, wiens domein hoofdzakelijk de droomloze slaap is.
Indien u Atman verwerkelijkt, verlost u zich van de banden van onwetendheid en verwerft bevrijding.
Er is een op zichzelf bestaande werklijkheid welke de grond is van ons zelfbewustzijn. Deze werkelijkheid ervaart de bewustzijnstoestanden van waken, dromen en de droomloze slaap. Dit is Atman. Deze werkelijkheid beschouwt alles in haar eigen licht. Zelf blijft zij verborgen. Deze werkelijkheid doordringt het heelal, niets doordringt haar. Zij alleen straalt. Hierdoor werken organen en levenskracht.
Hier, in de schrijn van het hart, straalt Atman in zijn betoverende glans gelijk de zon in de middag. Zijn licht onthult het ganse heelal.
Atman is van maya gescheiden, het is eerste oorzaak en schepper van het heelal. Zijn natuur is zuiver bewustzijn. Indien het bewustzijn beheerst en het intellect zuiver is, wordt Atman direct in het eigen innerlijk ervaren.
Erken Atman als het ware zelf. Het niet-Atman voor het ware zelf houden, maakt van de mens een gevangene van onwetendheid. Het onwerkelijke voor werkelijk houden, schept de toestand der gebondenheid.
Gelijk een zonsverduistering verbergt de sluier van tamas de ware natuur van Atman.
Indien het licht van Atman op zulk een wijze verduisterd is, identificeert zich de begoochelde met het lichaam, welke het niet-Atman is. Vervolgens brengt rayas door het projecteren van bedrieglijke beelden de begoochelde ernstige schade toe. Dit levert hem over aan de willekeur van lusten, woede en andere hartstochten.
De zon zelf trekt het wolkendek aan, dat haar stralen verbergt! Zo schijnt het als waren er alleen maar wolken. Het ik, product van Atman, verbergt zijn are natuur op dezelfde wijze, zodat het schijnt alsof dit ik de enige werkelijkheid is.
De dwaas denkt: ik ben dit lichaam. De verstandige: ik ben een met dit lichaam verbonden zelfstandige ziel. De wijze erkent Atman met de gedachte: Ik ben Brahman. Identificeer u met Brahman, het absolute Atman in alle zijn. Van goed en kwaad, innerlijk en uiterlijk is het zich niet bewust.
Het bewustzijn is de oorzaak van gebondenheid en bevrijding. Door rayas en tamas verduisterd brengt het gebondenheid. Gezuiverd en van rayas en tamas bevrijd, schenkt het bevrijding.
De naar bevrijding sdtrevende zal zich daarom geheel wijden aan loutering van het bewustzijn. Streef ernstig naar bevrijding en uw lust naar zingenot zal uitgeroeid worden. Het bewustzijn is het kleed van Atman, doch de mens identificeert zich hiermee.
Het hoogste inzicht is de ervaring van eenheid met Brahman. Men moet daarom voortdurend oefenen in onderscheid tussen individueel zelf en Atman.
Brahman kent gestalte noch naam en is volkomen zichzelf.Het straalt in eigen licht.
In Brahman worden kenner, gekende en kennis als eenheid ervaren. Het leeft zonder aanvang, eindeloos (oneindigheid) verheven, voortdurend (eeuwigheid) in eigen licht.
"Dat zijt gij" is de bevestiging van de absolute identiteit van Brahman en Atman. Hierbij geven de woorden 'atman' als gij en 'brahman' als 'dat' hun wezenlijke betrekking aan.
Het doel van de mens is door realisatie van Brahman verlichting te vinden.
Zowel Atman als Brahman zijn in wezen zuiver bewustzijn.
Brahman staat aan gene zijde van tijd en ruimte. Wie vereniging zoekt, dient over hem in de schrijn van het hart te mediteren. Brahman woont in de schrijn van het hart aan gene zijde van het grof- en fijnstoffelijke heelal. De mens welke in vereniging met hem in de schrijn van het hart verblijft, is vrij van dood en geboorte.
Brahman is de eeuwige schepper, onderhouder en vernietiger van het heelal.
Het ik-gevoel is diepgeworteld en machtig. Het schept de indruk: ik ben de ervarende en handelende.
De lucht in een kruik is dezelfde als elders. Op dezelfde wijze is Atman in u één met Brahman.
Houdt op uzelf met ras, familie, naam, voorkomen en sociale positie te identificeren. Deze behoren het lichaam, het kleed der vergankelijkheid. De mens schept de ik-gedachte door zich met deze omhulsels te identificeren.
Vernietig het ik met wortel en al. Het ik is uw vijand.
Hoe meer een mens zijn verlangens in de objectieve wereld bevredigt, deste meer groeien zijn begeerten. Als alle begeerten verdwenen zijn, betekent dit, dat bevrijding nog tijdens dit leven bereikt wordt.
Voor degene, die zich in geestelijk onderscheid oefent en Brahman kent, is het gevaar van verwaarlozing van herinnering groter dan de dood. De mens welke in herinnering volhardt, bereikt bevrijding. Verwaarlozong van herinnering ontrukt de mens zijn goddelijke natuur. Deze breuk brengt hem ten val.
Wie in dit leven bevrijding bereikt, is vrij, ook als het lichaam is afgelegd. Het afwijzen van alle gedachten aan zinsbevrediging is de weg tot bevrijding.
Verzaak zelfzuchtige bevrediging en distantieer u van vruchten uit handeling en plichtsvervulling verkregen. Het ik verleidt en vernietigt de mens door begeerten, welke zijn attributen zijn.
Het navolgen van geleende leringen leidt niet tot verlossing.
De wijze zal er naar streven zijn ik aan Brahman te offeren.
De bron (Brahman) zal nimmer uitputten.
De bevrijde kent geen gevoel van bezit.
De uitwerking van vroegere handelingen is zeer machtig. Door vroegere handelingen opgehoopte oorzaken beroeren de mens, die zich met het lichaam vereenzelvigt.
Het enige absolute bewijs van Brahman is directe ervaring in het eigen hart.
Verwerkelijk God in u zelf.
In een enkel ogenblik heb ik door uw genade deze ongeschapen, ongedeelde schat van Atmans eeuwige zaligheid gevonden.
Ik ben een met Atman, ik ben Atman, ik ben Brahman.
Atman wordt noch door het goede werk noch door het kwade beroerd.
De lucht in een kruik blijft onberoerd als deze breekt. Als de kruik gebroken wordt vermengt de lucht daarbinnen zich met de omringende lucht.
Brahman is eeuwig leven.
De bevrijde zal uit heldere stromen drinken. Hij verblijft in het lichaam en gebruikt het als voertuig.
Gebondenheid en bevrijding zijn beide slechts toestanden van het denkvermogen (bewustzijn). Dit is de essentie der veda's.
Bevrijd u door onzelfzuchtige inspanning van onzuiverheid van hart.
Gelijk een larve zich tot bij ontwikkelen moet (zich moet omvormen), dient de mens zijneeuwige essentie en zaligheid te verwerkelijken.
Een uit het idee van individualiteit en mentale activiteit geboren persoonlijkheid is geheel levenloos.
De voorstelling der wereld steunt op tweeërlei grond, namelijk op uitgebreidheid en beperking. UItgebreidheid schenkt alles van individu tot kosmos een zelfstandig aanzien.
De aanvangsloze begoocheling heeft twee oorzaken: uitgebreidheid en beperking. De eigenschap van beperking veroorzaakt de illusie van gedeelde eenheid. Het idee van ik en wereld wordt hierdoor geboren.
De macht der beperking verbergt het vroegere zelf en de wereld en stelt daarvoor een nieuwe wereld en een nieuw zelf in de plaats.
Indien datgene, wat als eerste en als laatste bestaat, gekend wordt, zal de knoop in het hart zijn ontward.
terug naar het literatuuroverzicht
^