Swedenborgiana - De invloed van Swedenborg op bekende personen
Swedenborgiana - tijdschrift voor Swedenborg-publikaties - Editie 99 - sept. 2017Uitgegeven door het Swedenborg Boekhuis, Baarle-Nassau
Emanuel Swedenborg (1688-1772)
wetenschapper, staatsman,
filosoof, theoloog en ziener
In het Nederlandse taalgebied geldt dit gezegde helaas ook met betrekking tot de werken van Emanuel Swedenborg. Om u een beeld te geven van Swedenborgs invloed op verschillende gebieden van de samenleving, zoals kunst en wetenschap, handel en politiek, filosofie en religie, staat op www.swedenborg.nl/Uitingen-over-Swedenborg een serie citaten online van 62 min of meer bekende personen, die Swedenborgs geschriften lazen en er een mening over gaven, zoals:
Carl Jonas Almqvist (1793-1866) was een Zweedse romantische dichter, feminist, realist, componist, sociaal criticus en reiziger. Hij wordt gezien als één van de belangrijkste Zweedse sociale hervormers van de 19e eeuw. Almquist vervulde een belangrijke, maar controversiële rol in de Swedenborg-beweging in Zweden. Hij kon zijn medebroeders niet overtuigen Swedenborg in de culturele aandacht te brengen.
Hij verwees naar de leringen van Swedenborg om de raadsels van de radicale problemen van zijn tijd aan te pakken. Hij verwerkte Swedenborgiaanse thema's in zijn baanbrekende literaire vormen, waardoor Swedenborg, hoewel onzichtbaar, toch aanwezig was in de Zweedse cultuur.
John Bigelow (1817-1911) was een Amerikaanse staatsman.
"Een collega-reiziger leende me een van Swedenborgs boeken. Ik werd zo geïnteresseerd, dat ik het zonder te stoppen las van tien uur 's ochtends tot zes uur die avond. Twintig dagen daarna las ik gemiddeld vijftien uur per dag Swedenborgs boeken."
George Inness (1825-1894) was een invloedrijke Amerikaanse landschapsschilder. Zijn werk werd afwisselend beïnvloed door een van de oude meesters, de Hudson River School, de Barbizon School en ten slotte door de theologie van Swedenborg, wiens spiritualisme een levende expressie vond in het werk van de rijpe Inness.
Joseph Sheridan Le Fanu (1814-1873) was een Anglo-Ierse roman- en korte verhalenschrijver. Hij is vooral bekend om zijn mysteries en spookverhalen. Van oorsprong was hij Hugenoot aan zijn vaders kant en met de dramaturg Richard Brinsley Sheridan aan zijn moeders zijde. Le Fanu werd opgeleid bij Trinity College in Dublin. Hij was ook journalist, en werd in zijn leven redacteur en de eigenaar van een aantal tijdschriften. De invloed van Swedenborg op zijn schrijven kan het sterkst worden gezien in zijn bekendste roman: 'Uncle Silas' en in het verhaal 'Green Tea' in het boekdeel 'In a Glass Darkly'.
De belangstelling van W.B. Yeats in Swedenborg werd gestimuleerd door het lezen van J.S. le Fanu.
Robert Frost (1874-1963) was een Amerikaanse dichter. "Wat mijn filosofie is? Dat is moeilijk te zeggen. Ik ben als een Swedenborgiaan opgevoed. Ik ben nu geen Swedenborgiaan. Maar er is een heleboel daarvan in mij overgebleven. Ik ben een mysticus. Ik geloof in symbolen. Ik geloof in verandering en in het veranderen van symbolen. Maar dat leidt me niet weg van het vriendelijke contact van mensen. Nee, het brengt me juist dichter bij hen."
Johann Wolfgang von Göthe (1749-1832) - Duits filosoof en schrijver
"Ik ben meer dan anderen bereid te geloven in een andere wereld dan de zichtbare en ik heb genoeg dichterlijke potentie en voldoende vitaliteit om zelfs mijn beperkte eigene uit te breiden naar een swedenborgiaanse spirituele kosmos."
Heinrich Heine (1797-1856) - Duits dichter
"Swedenborg is een degelijke, eerlijke man en zijn verslagen over de andere wereld zijn authentiek."
Carl Gustav Jung (1875-1961) - Zwitsers psycholoog
"Ik bewonder Swedenborg als een groot wetenschapper en groot mysticus tegelijkertijd. Zijn leven en werk hebben mij altijd zeer geïnteresseerd, en tijdens mijn studie medicijnen las ik 7 lijvige delen van zijn geschriften. Swedenborg was een ziener van ongeëvenaarde diepzinnigheid, een geleerde met superieure intelligentie."
Immanuel Kant over Emanuel Swedenborg
Toen Kant (1724-1804) als filosoof aan het begin van zijn carrière stond, was hij onder de indruk van Swedenborgs werken en onderzocht hij hun waarheidsgehalte. Hij bestelde alle acht delen van de Arcana Cœlestia (Hemelse Verborgenheden).
Een zekere leerling van Kant, Charlotte von Knobloch vroeg hem om zijn mening over Swedenborg en zijn geestelijke ervaringen. Kant schreef een instemmend antwoord, noemde Swedenborgs 'miraculeuze' gaven en beschreef hem als een redelijke, aangename, bijzondere en betrouwbare leraar. Het speet Kant dat hij hem nooit had ontmoet.
Joseph Green, zijn Engelse vriend, die voor Kant Swedenborgs werk had onderzocht en hem ook bezocht, beschreef Swedenborg als een gevoelige, aangename en openhartige man, een leraar.
Een aantal jaren later schreef Kant echter anoniem een klein boekje met de titel 'Träume eines Geistersehers', waarin hij de werken en ervaringen van Swedenborg bekritiseerde. Maar uit gesprekken met zijn vriend Moses Mendelssohn en uit zijn latere werk bleek, dat Kant bang was geworden voor een Swedenborg-volgeling en voor een spiritist te worden uitgemaakt, wat zijn aanzien als filosoof zou hebben geschaad. Echter, in een brief aan Mendelssohn noemde Kant zijn eigen boekje 'onsamenhangend'; en tegenover een leerling met de naam Herder, had Kant met respect over Swedenborg gesproken en had hij zijn visioenen 'subliem' genoemd.
(bron: de Engelstalige Wikipedia (samenvatting))
Robert Lemm noteerde in het register:
"Emanuel Swedenborg, 1688-1772, Zweeds natuurkundige en visionair van het hiemamaals. Zijn correspondentieleer houdt in dat alles in de Natuur zijn wortels heeft in de Bovennatuur. Zijn typeringen van 'Hemel en Hel' en het leven van de mensen na de dood, zijn uniek. Uitvoerig belicht in het boek: 'Swedenborg en de Literatuur' door Robert Lemm, 2006."
Robert Lemm is een notoire Swedenborgiaan die al meerdere bijdragen aan dit tijdschrift leverde. Hij hield ook lezingen tijdens de Swedenborg Symposia van 1994 en 2006. Zijn lezing uit 2006: 'Swedenborg en de literatuur' is nog altijd te beluisteren en te lezen via onze Belgische website op www.swedenborg.be. Bij die gelegenheid presenteerde hij ook zijn boek over Swedenborg:
'Swedenborg en de literatuur' door Robert Lemm, ISBN 9059111818, 200 blz. Uitgeverij Aspekt 2006.
Jakob Lorber (1800-1864) - Christelijk mysticus
"Swedenborg is waar en goed, dat kun je zeker geloven."
Rudolf Steiner (1861-1925) was een Oostenrijkse esoterische schrijver, architect en filosoof; hij had een geheel eigen zienswijze op pedagogie. Steiner gaf lezingen over Swedenborg in 1915, één in 1923 en één in 1924. Het is duidelijk uit de lezingen dat hij goed bekend was met Swedenborg, met name het werk: 'The Earths in the Universe'.
In de lezing (1915) getiteld 'Swedenborg. Een voorbeeld van moeilljkheden bij het binnengaan van spirituele werelden' werd Swedenborg erkend als een diepe denker en een belangrijke wetenschapper, zeker een van de grootste uit zijn tijd, zo niet de allerbeste. Steiner zei: 'Swedenborg stond al op het hoogtepunt van een carrière in de wetenschappen toen hij helderziend werd - eerst toen werden de spirituele werelden voor hem toegankelijk. Swedenborg was niet een gewone man, die op een goede dag besloot zich een visionair te noemen. lntegendeel, hij klom op tot hoog niveau van helderziendheid, op basis van een uiterst serieuze en gewetensvolle wetenschappelijke aanpak.'
Daisetz T. Suzuki (1870-1966) - Japans Zen-meester
"Wat komen jullie Westerlingen zoeken in Zen en Boeddhisme? Wendt u beter tot Swedenborg, hij is het die gelezen en gevolgd zou moeten worden. Hij is jullie Boeddha."
Uit: 'Swedenborg, Buddha of the North'
Miguel de Unamuno
Als goede literaire aanvulling op het artikel over godsbewijzen staan hieronder teksten van Miguel de Unamuno, uit het Spaans vertaald door Robert Lemm, de erudiete schrijver en literator uit Amsterdam.
Miguel de Unamuno (1864-1936) was een veelzijdig Spaans Baskisch schrijver, dichter, toneelschrijver, filosoof, polemist en essayist. Hij noemde Swedenborg: "De meest onverschrokken visionair van de andere wereld."
Recent verscheen Lemms vertaling van het boek van De Unamuno getiteld: Het Tragisch Levensgevoel in de Mensen en de Volkeren. Het tragisch levensgevoel in de mensen gaat gepaard met de innerlijke strijd tussen rede en geloof, tussen hoofd en hart, die ieder rechtgeaard en weldenkend mens hoort te doorstaan. Unamuno joeg de Staat, de Kerk en de Kunst tegen zich in het harnas. Als Don Quichot bestormde hij de molens van de Moderniteit, de Publieke Opinie, Academia en wat tegenwoordig Cultuur heet. Wie zich niet bekommerde om de onsterfelijkheid van de ziel en God, vond hij de moeite niet waard. Unamuno stierf op oudejaarsdag 1936 terwijl hij in huisarrest zat."
Hier volgen 3 citaten uit dat boek.
"... God wordt slechts gevoeld voor zover Hij wordt geleefd; en niet alleen van brood leeft de mens, maar van ieder woord dat komt uit de mond van God (Mattheüs 4:4, Deuteronomium 8:3). En dit verpersoonlijken van alles, van het universum, waartoe de liefde, het meeleven ons brengt, is de verpersoonlijking van een mens die in zich de andere personen omvat die zijn persoon vormen. Dat is de enige manier om het universum een einddoel te geven, door het bewust te maken. Want waar geen bewustzijn is, is ook geen einddoel dat een plan veronderstelt. En het geloof in God wortelt, zoals we zullen zien, in de aan het leven inherente behoefle een zin te geven aan het bestaan, te maken dat het beantwoordt aan een plan.
Niet om het waarom te begrijpen, maar om het uiteindelijke waartoe te ervaren en te stoelen hebben we God nodig, om het Universum zinvol te maken. Het moet ons dan ook niet bevreemden dat dit bewustzijn van het universum bestaat uit het bewustzijn van de schepselen die het universum vormen, uit het bewustzijn van alles, wat is en dat desondanks als persoonlijk bewustzijn anders is dan de delen waaruit het is samengesteld. Alleen zo valt te begrijpen dat wij zijn, bewegen en leven in God. Die grote visionair Emanuel Swedenborg zag of voorvoelde dit toen hij in zijn boek over de hemel en de hel ('De coelo et de inferno', 52) zei:
'Een hele gemeenschap van engelen verschijnt soms in de vorm van één enkele engel, zoals de Heer me heeft toegestaan te zien. Wanneer de Heer zelf te midden van de engelen verschijnt, doet Hij dat niet in gezelschap van een menigte, maar als één enkel wezen in de vorm van één engel. Vandaar dat in het Woord de Heer een engel wordt genoemd, en dat evenzo een hele gemeenschap wordt genoemd. Michaël, Gabriël en Rafaël zijn niets anders dan gemeenschappen van engelen, die zo worden genoemd op grond van de functies die ze vervullen.'
Is het soms niet zo dat wij - alle personen die lijden en meelijden, en alle wezens die strijden om zich te verpersoonlijken, om bewust te worden van hun leed en hun beperking - leven en liefhebben, ofwel lijden en meelijden in die Grote Persoon die ons allemaal omhult?
En zijn wij soms geen ideeën van dat alomvattende Grote Bewustzijn dat ons tot bestaan denkt en daardoor het bestaan geeft? Is ons bestaan niet dat we door God waargenomen en begrepen worden? En verderop zegt dezelfde visionair, op zijn beeldrijke wijze:
'Dat iedere engel, ieder engelengezelschap en de ganse hemel, bezien als één geheel, zich vertoont in menselijke gedaante, en dat krachtens zijn menselijke gedaante de Heer de hemel bestuurt als één enkele mens.'
Søren Kierkegaard schreef: "God denkt niet, Hij schept; Hij bestaat niet, Hij is eeuwig." Maar het is misschien juister om met Mazzini, de mysticus van de Italiaanse eenwording, te zeggen: "God is groot, want Zijn denken is doen (Ai giovani d'Italia), want in Hem is denken scheppen en doen is bestaan door enkel te denken, en het ondenkbare is voor God onmogelijk. Staat er niet in de Schrift dat God schept door Zijn Woord, ofwel: met Zijn denken, en dat daardoor, door Zijn Woord, alles tot bestaan kwam?
En vergeet God wat Hij eenmaal heeft gedacht? Blijven soms in het Opperste Bewustzijn niet alle gedachten voortbestaan die daarin ooit zijn opgekomen? Vereeuwigt zich in Hem die eeuwig is niet alle bestaan?"
Citaat 2. "En Wat Cicero overkwam, overkomt ons allemaal. En het overkwam ook Swedenborg, de meest onverschrokken visionair van de andere wereld. De Zweedse ziener bekende dat wie over het leven na de dood spreekt, zonder geleerde beschouwingen over de ziel en haar verbinding met het lichaam, gaat geloven dat hem na zijn dood een leven van genietingen en fraaie vergezichten wacht, en dat hij als mens tussen de engelen zal leven. Maar zodra deze mens begint na te denken over de leer van de verbinding tussen ziel en lichaam, of over theorieën aangaande de ziel, zullen er bij hem twijfels rijzen of de ziel nu zus of zo is; en zodra dat gebeurt, verdwijnt zijn aanvankelijke idee." (uit 'Hemel en Hel', n. 19)
Citaat 3. "Als er leven is in de hemel, is er verandering en Swedenborg wees erop dat de engelen veranderen, omdat het genieten van het hemelse leven geleidelijk aan zijn waarde zou verliezen, indien het altijd volkomen was en ook omdat engelen, net als mensen, van zichzelf houden en omdat wie van zichzelf houdt, veranderingen ondergaat in zijn gesteldheid. Hij merkt voorts op dat de engelen soms verdrietig worden en dat hij, Swedenborg, heeft gesproken met sommigen van hen toen ze verdrietig waren ('Hemel en Hel', 158 en 160).
Het is in elk geval niet mogelijk ons het leven zonder verandering voor te stellen, verandering in de vorm van groei of afname, van droefheid of vrolijkheid, van liefde of haat. Een eeuwig leven is tamelijk ondenkbaar en nog minder denkbaar is een eeuwig leven van absoluut geluk, van zalig aanschouwen."
terug naar het antropisch principe
terug naar het literatuuroverzicht
terug naar het weblog
^