Is de Bijbel Gods Woord?


Inhoud
1. Samenvatting van het ontstaan van de Bijbel
2. Veel onzekerheden
3. De betekenis van het begrip Logos, het 'woord'

De beantwoording van die vraag is niet zo eenvouding, aangezien de geschiedenis van het boek dat we nu de Bijbel noemen, niet een rechte lijn is, maar een ingewikkeld weefsel van vele invloeden en gebeurtenissen in heden en verleden.
Om die vraag te beantwoorden heb ik eerst ChatGPT3.5 geraadpleegd met de vraag: "Wanneer werden de boeken van de Bijbel geschreven?"

Dat antwoord luidt:
1. Samenvatting
De boeken van de Bijbel zijn over een lange periode geschreven, van ongeveer 1200 v.Chr. tot de late eerste eeuw na Christus. Hier volgt een overzicht van de geschatte dateringen voor de belangrijkste delen van de Bijbel, zowel van het Oude als het Nieuwe Testament.

A. Het Oude Testament (de Tenach, de Hebreeuwse Bijbel)
Het Oude Testament bevat teksten die over een periode van ongeveer 1000 jaar zijn geschreven. Hieronder een overzicht:
1. Pentateuch (Genesis, Exodus, Leviticus, Numeri en Deuteronomium) De vijf boeken van Mozes
- Geschreven: waarschijnlijk tussen de 10e en 6e eeuw v.Chr.
- Achtergrond: traditioneel toegeschreven aan Mozes, maar moderne wetenschappers suggereren dat het een samenvoeging is van verschillende bronnen (J, E, P, D) die zijn ontstaan in verschillende perioden.
2. Historische boeken (Jozua, Rechters, Samuel, Koningen)
- Geschreven: 10e tot 6e eeuw v.Chr.
- Achtergrond: deze boeken werden waarschijnlijk samengesteld tijdens de monarchie en de Babylonische ballingschap (6e eeuw v.Chr.).
3. Wijsheidsliteratuur (Job, Psalmen, Spreuken, Prediker, Hooglied)
- Geschreven: 10e tot 4e eeuw v.Chr.
- Achtergrond: veel van deze teksten worden toegeschreven aan koning David (Psalmen) of zijn zoon Salomo (Spreuken, Prediker), maar ze zijn waarschijnlijk door meerdere auteurs over een langere periode geschreven.
4. Profetische boeken (Jesaja, Jeremia, Ezechiël, de kleine profeten)
- Geschreven: 8e tot 5e eeuw v.Chr.
- Achtergrond: deze boeken bevatten de woorden van profeten en zijn vaak verbonden aan specifieke historische contexten, zoals de Assyrische dreiging, de Babylonische ballingschap en de terugkeer naar Jeruzalem.
5. Andere boeken (Daniël, Ezra, Nehemia, Kronieken)
- Geschreven: 6e tot 2e eeuw v.Chr.
- Achtergrond: sommige boeken, zoals Daniël, zijn relatief laat geschreven en bevatten apocalyptische visioenen die verband houden met de tijd van de Seleucidische overheersing.

B. Het Nieuwe Testament
Het Nieuwe Testament werd grotendeels geschreven in de eerste eeuw na Christus, na de gebeurtenissen rond het leven, de dood en de wederopstanding van Jezus. Het bestaat uit 27 boeken, die in het Oudgrieks zijn geschreven en in de 4e eeuw door Hiëronimus in het volkslatijn vertaald: de Vulgaat.
1. Evangeliën (Mattheüs, Marcus, Lukas, Johannes)
- Geschreven: ca. 60-100 n.Chr.
- Achtergrond: Marcus wordt vaak beschouwd als het oudste evangelie (ca. 60-70 n.Chr.), gevolgd door Mattheüs en Lukas (ca. 70-90 n.Chr.) en Johannes (ca. 90-100 n.Chr.).
2. Handelingen van de Apostelen
- Geschreven: ca. 80-90 n.Chr.
- Achtergrond: geschreven door dezelfde auteur als het evangelie van Lukas, het beschrijft de vroege geschiedenis van de christelijke kerk.
3. Brieven van Paulus (aan de Romeinen, Korinthiërs, Galaten, enz.)
- Geschreven: ca. 50-65 n.Chr.
- Achtergrond: dit zijn de oudste teksten van het Nieuwe Testament en richten zich op algemene theologische onderwerpen en praktische adviezen voor vroege christelijke gemeenschappen.
4. Katholieke brieven (Jakobus, Petrus, Johannes, Judas)
- Geschreven: ca. 60-100 n.Chr.
- Achtergrond: deze brieven zijn gericht aan bredere groepen christenen en behandelen onderwerpen zoals ethiek en geloof.
5. Openbaring van Johannes (Apokalyps)
- Geschreven: ca. 90-95 n.Chr.
- Achtergrond: geschreven door Johannes (mogelijk dezelfde auteur als het evangelie) en bevat apocalyptische visioenen over het einde der tijden.

C. Belangrijke context
1. Mondelinge traditie: veel van de Bijbelse teksten werden aanvankelijk mondeling doorgegeven voordat ze werden opgeschreven. Dit kan de betrouwbaarheid en de datering bemoeilijken.
2. Historische invloeden: de context van de Egyptische, Assyrische, Babylonische, Perzische, Griekse en Romeinse culturele invloeden heeft grote gevolgen gehad voor inhoud en vorm van de Bijbel.
3. Canonisering: de keuze en vaststelling van de Bijbelse boeken gebeurde over meerdere eeuwen. Voor het Oude Testament was dit rond de 2e eeuw v.Chr. grotendeels afgerond (in de Hebreeuwse, Masoretische traditie), terwijl de canon van het Nieuwe Testament pas in de tweede helft van de 4e eeuw na Christus (tijdens de kerkvergadering te Nicea) definitief werd (waarbij meerdere bijbelboeken werden verworpen).
(door mij bewerkt)
———————

terug naar de Inhoud

2. Veel onzekerheden
Al deze tientallen boeken van de hand van verschillende schrijvers werden uit de oorspronkelijke Hebreeuwse en Oudgriekse teksten in vele talen vertaald.
- Bij de samenstelling van de boeken van het Nieuwe Testament moest een keuze worden gemaakt uit meerdere manuscripten uit meerdere streken, die allemaal de naam van bijvoorbeeld Loukas droegen.
- Bij vertalingen rees de moeilijkheid dat mensen in latere eeuwen niet meer wisten, welke betekenis men in de tijden daarvoor aan een bepaald woord had gegeven. Ook hadden woorden vaak meerdere betekenissen - welke betekenis was bedoeld?
- Ook kon één letter al een groot verschil uitmaken, denk bijvoorbeeld aan de twist die ontstond bij de woorden 'homoousios' en 'homoiousios' - homoousios: betekent 'van een zelfde substantie of wezen', terwijl homoiousios betekent 'van een vergelijkbare substantie of wezen'.
- Bovendien waren boeken in de Oudheid kwetsbaar, waardoor ze regelmatig moesten worden gekopiëerd. Dat was een geestdodende arbeid, waarbij bewust of onbewust fouten werden gemaakt of de tekst werd aangepast aan veranderde opvattingen en persoonlijke meningen, waardoor ten slotte geen enkel manuscript geheel gelijk was aan een ander.

Dit alles overwegende moet bij de stelling 'De Bijbel is Gods Woord' de vraag volgen: Welke van de vele vertalingen geldt als 'De Bijbel'? Is het de Statenvertaling, die van Petrus Canisius of Willibrord, de Naardense vertaling of die van het Nederlands-Vlaamse Bijbelgenootschap, om ons maar eens te beperken tot het Nederlandse taalgebied.
Want onmiskenbaar hebben meerdere mensen hun stempel gedrukt op de woordkeus in al die bijbelvertalingen.

Letterlijk of figuurlijk
Dan is er nog een belangrijke vraag: ga je uit van de letterlijke tekst of neem je de historische en filosofische achtergrond van de geschiedenis van het ontstaan van de Bijbel mede in overweging. Je kunt de Bijbel als een geschiedenisboek lezen, letterlijk, of als een wijsheidsboek met een diepere achtergrond.

Erasmus heeft over het laatste een wijze uitspraak gedaan:

"Het is verkeerd om als kinderen
te blijven vasthouden aan de letter
en niet op te groeien
tot de vrijheid van de geest."
Desiderius Erasmus (1469-1536),
filosoof, theoloog en humanist

In andere bewoordingen valt Swedenborg hem hierin bij:

"Het innerlijke is wat de geestelijke mens wordt genoemd,
omdat het in het licht van de hemel is en dit licht is geestelijk;
terwijl het uiterlijke is wat de natuurlijke mens wordt genoemd,
omdat het in het licht van de wereld is en dit licht is natuurlijk."
Ware Christelijke Religie 401

"Het is niet het Woord zelf dat de Kerk maakt,
maar het innerlijke begrip en inzicht ervan."
Leer over de Heilige Schrift 76

"De Heilige Schrift is als een spiegel waarin we God zien,
hoewel ieder op een andere manier."
Ware Christelijke Religie 6

Maar het is de angst om zelfstandig te zijn, die mensen ertoe drijft zich angsvallig aan de letter te houden, bang om fouten te maken, bang om te 'zondigen', met als gevolg dat zij zelf hun geestelijke ontwikkeling afremmen.
terug naar de Inhoud

3. De Logos
Het woord 'woord' in de stelling 'De Bijbel is Gods Woord' is een eenzijdige en betekenisverminderende vertaling van het woord 'logos', dat onder andere: denken, gedachte, woord en spreken betekent. Het is een begrip uit de Griekse filosofie, dat samengevat 'geestelijke werkzaamheid' betekent. Niet 'Gods Woord' heeft de mens geschapen (dat is toch een onbegrijpelijke uitdrukking), maar 'Gods geestelijke werkzaamheid'!
Jezus en zijn leerlingen waren Joden en zij zullen zeker het ermee samenhangende woord uit het Hebreeuws hebben gekend: 'dabâr' met de betekenis: denken, gedachte, woord, spreken én handelen, doen, scheppen! De menselijke geest is door verdichting uit de goddelijke algeest voortgekomen en heeft de geestelijke vermogens die daarmee samenhangen (waarnemen, denken, voelen en willen) als een aanleg meegekregen; een aanleg die de mens zelf tot ontwikkeling moet brengen om een volwassen godenkind te worden.
Door nu de Bijbel niet letterlijk, maar met geestelijke diepgang te lezen, wordt in de mens de menseljke geest zelf, de logos in de mens, de vier geestelijke vermogens, wérkzaam. Die zelfwerkzaamheid, bijvoorbeeld in de vorm van: "Heb God lief boven al en je naaste als jezelf" en "Behandel je medemansen zoals je het zelf zou wensen" is de bedoeling van Jezus' leer.

Maar 'godskenners' (theologen en exegeten) kunnen niet anders dan vanuit hun eigen persoonlijkheid bijbelteksten lezen en beoordelen, waardoor ieder dat op zijn eigen wijze doet, waarna ze met elkaar in onmin raken en elkaar met bijbelteksten bestrijden(!) in plaats van eenvoudig toe te passen wat in die teksten wordt aangeraden te doen. Die (godsdienst)twisten zijn het gevolg van de keuze bijbelteksten letterlijk te nemen, hoewel Paulus in zijn tweede brief aan de gemeente in Korinthe (2 Kor. 3:5-6) hen ervoor waarschuwt, niet naar de letter te lezen, maar naar de geest, want "de letter doodt, maar de geest maakt levend."

De stelling dat de Bijbel letterlijk Gods Woord zou zijn, is gezien de ontstaansgeschiedenis van het boek moeilijk vol te houden. Voor iedere bijbelvertaling zou er dan een god moeten zijn.
Maar onmiskenbaar is de Bijbel een boek dat woorden bevat over God.

terug naar de vragenlijst

terug naar het weblog






^