collectief onbewuste
Wat Jung onder het 'collectief onbewuste' verstaat is het volgende te vinden in de Verzamelde Werken.
Jung - Collected Works Vol. 8, par. 321-325
"We moeten drie niveau’s in de psyche onderscheiden: 1. het bewustzijn, 2. het persoonlijke onbewuste, 3. het collectieve onbewuste.
Het persoonlijke onbewuste bevat ... vergeten of onderdrukte inhouden, of indrukken die te zwak waren om het bewustzijn te bereiken.
Het collectieve onbewuste is een erfenis van onze voorouders ... niet individueel maar gemeenschappelijk voor alle mensen en is de echte basis van de psyche. ...
Men is het erover eens, dat het onmogelijk is het levende organisme te begrijpen los van zijn relatie met de omgeving. ... Hetzelfde geldt voor de psyche. Haar bijzondere organisatie moet nauw aansluiten aan de omstandigheden van de omgeving. We moeten verwachten dat het bewustzijn reageert op en zich aanpast aan het heden omdat het dat deel is van de psyche dat hoofdzakelijk betrokken is bij de gebeurtenissen van het moment.
Maar van het collectieve onbewuste, zijnde een tijdloze en universele psyche, zouden we reacties verwachten op universele en constant aanwezige toestanden, of het nou psychologische, fysiologische of fysiek is. Het collectieve onbewuste, voor zover we er iets van kunnen zeggen, schijnt te bestaan uit mythologische motieven of oerbeelden; deze vinden hun vertolking in de mythgen van alle volkeren.
In feite kan de gehele mythologie opgevat worden als een soort projectie van het collectieve onbewuste. We zien dat bijvoorbeeld heel duidelijk als we kijken naar de sterrebeelden aan de hemel, waarvan de oorspronkelijke, chaotische vormen tot zinvolle beelden werden door de erop geprojecteerde beelden. Dit verklaart de invloed van de sterren zoals de astrologen die zien. Deze invloeden zijn onbewuste, introspectieve waarnemingen van de activiteiten van het collectieve onbewuste."
In het boek De symboliek van de geest verklaart Jung dat hij het lastig vindt een onderscheid te maken tussen 'geest' en 'ziel' en beide daarom samenvoegt en dat geheel de 'psyche' noemt. Dat in gedachten houdend kan er over de bovenstaande aanhaling het volgende worden gezegd:
We moeten drie niveau’s in de psyche onderscheiden: 1. het bewustzijn, 2. het persoonlijke onbewuste, 3. het collectieve onbewuste.
1. "Men is het er over eens dat het onmogelijk is het levende organisme te begrijpen los van zijn relatie met de omgeving. ... Hetzelfde geldt voor de psyche. Haar bijzondere organisatie moet nauw aansluiten aan de omstandigheden van de omgeving. We moeten verwachten dat het bewustzijn reageert op en zich aanpast aan het heden omdat het dat 'deel is van de psyche' dat hoofdzakelijk betrokken is bij de gebeurtenissen van het moment."
Hier worden de eigenschappen van de geest beschreven, die met zijn vermogens werkzaam is in het bewustzijnsveld, de binnenwereld. Van daaruit verwerkt de geest de gebeurtenissen, die zich in de omgeving voordoen, met zijn geestelijke vermogens (Jung spreekt over vier 'psychische functies') om zich aan de voortdurend veranderende omstandigheden te kunnen aanpassen.
2. "Het persoonlijke onbewuste bevat ... vergeten of onderdrukte inhouden, of indrukken die te zwak waren om het bewustzijn te bereiken."
Hier wordt gesproken over 'dat deel van de psyche' dat het toegankelijke en ontoegankelijke geheugen bevat. Vanuit Jungs gezichtspunt is de 'ziel' een samengesteld verschijnsel.
3. "Het collectieve onbewuste is een erfenis van onze voorouders ... niet individueel maar gemeenschappelijk voor alle mensen en is de echte basis van de psyche. ...
Maar van het collectieve onbewuste, zijnde een tijdloze en universele psyche, zouden we reacties verwachten op universele en constant aanwezige toestanden, of het nou psychologische, fysiologische of fysiek is. Het collectieve onbewuste, voor zover we er iets van kunnen zeggen, schijnt te bestaan uit mythologische motieven of oerbeelden; deze vinden hun vertolking in de mythgen van alle volkeren. In feite kan de gehele mythologie opgevat worden als een soort projectie van het collectieve onbewuste. We zien dat bijvoorbeeld heel duidelijk als we kijken naar de sterrebeelden aan de hemel, waarvan de oorspronkelijke, chaotische vormen tot zinvolle beelden werden door de erop geprojecteerde beelden. Dit verklaart de invloed van de sterren zoals de astrologen die zien.
Deze invloeden zijn onbewuste, introspectieve waarnemingen van de activiteiten van het collectieve onbewuste."
De zin 'onbewuste, introspectieve waarnemingen van de activiteiten van het collectieve onbewuste' is Jungs bewoording van: 'de ingekeerde waarnemingen van de ingevingen die afkomstig zijn van de werkzaamheid van geestelijke begeleiders'.
Met het 'collectieve onbewuste' duidt Jung op de geestelijke wereld met daarin onze geestelijke begeleiders, die ons door middel van ingevingen, invallen en voorgevoelens begeleiden op ons pad door dit aardse bestaan.
In vroegere tijden waren zij het, die door ingevingen onze voorouders mythologische inzichten gaven, zoals terug is te vinden in de esoterische literatuur.
Vanuit geestkundig gezichtspunt is de term 'het onbewuste' echter een bedenksel. Deze spreekwijze is namelijk het gevolg van overdracht.
Het is namelijk uitsluitend de geest zelf die zich 'van iets bewust wordt' door dat iets waar te nemen. Daardoor komt de geest in de toestand van 'zich bewust zijn' van dat onderwerp. Alleen door iets waar te nemen kan de geest in een toestand van 'wetend zijn', 'zich bewust zijn' van iets komen te verkeren; deze toestand van 'zich bewust zijn' is uitsluitend een geestestoestand.
Dat betekent dat het ook alleen de géést is die in een geestestoestand kan verkeren dat die zich van een bepaald onderwerp níet bewust is. Alleen de geest kan degene zijn die 'onwetend' is van een bepaald onderwerp, doordat de geest dat niet kan waarnemen.
Zoals alleen de geest de wetende kan zijn en daardoor de 'zich van iets bewuste' zelfstandigheid, zo kan het ook alleen de geest zijn die de onwetende is en daardoor de 'zich van iets onbewuste' zelfstandigheid. Bewustheid en onbewustheid zijn eigenschappen van de geest, het zijn beide geestesgesteldheden!
Maar door de toestand van onbewustheid van zichzelf waarin de geest verkeert door de band met de stof, doordat de geest hier op aarde een tijdelijk stoffelijk voertuig bezit, draagt de geest door de daarmee samenhangende vereenzelviging met de omgeving eigenschappen van zichzelf over op geschikte onderwerpen in de omgeving. Daardoor is de éigen toestand van onwetendheid, van onbewustheid, overgedragen op iets overeenkomstigs in de buitenwereld of de eigen binnenwereld ... dat wat onbekend is.
Voor de geest zijn ook de inhouden van het ontoegankelijke geheugen onbekend. Door de overdracht is de eigen 'onbewustheid' overgedragen op dat ontoegankelijke geheugen en heeft dat de naam 'het onbewuste' gekregen. De juiste naam is echter: 'het onbekende', al datgene dat voor mij onbekend is, waar ik geen weet van heb. De term 'het onbekende' is verwisseld met 'het onbewuste'.
M.a.w. de term 'het onbewuste' is het gevolg van overdracht; de juiste term is: 'het onbekende' of nauwkeuriger: 'het mij onbekende'.
Ook het 'collectieve onbewuste' is in feite 'het collectieve onbekende' en dat is voor de mensheid de geestelijke wereld met daarin de geestelijke begeleiders.
Door deze overdracht worden de geestelijke begeleiders aangeduid met de naam... 'het onbewuste'! Maar die hebben daar wel begrip voor; zij hebben inzicht in de toestand van onbewustheid waarin de mens op aarde verkeert.
terug naar de vragenlijst
^