Zeilreis naar Groenland zaaide twijfels
De Telegraaf, 25-01-2019, Edwin Timmer
Een reis naar Groenland in 2016 met zijn zeilschip De Dwinger legde bij Niek Sandmann de kiem voor zijn klimaattwijfels. Hij zag aan de oostkant van het eiland vijfhonderd kilometer gletsjers van honderd meter hoog, waar in de Middeleeuwen land was.
Financiering onafhankelijk klimaatonderzoek
Tijdens een zeilreis langs Groenland stuitte vastgoedbelegger Niek Sandmann op 'kolossale vragen' waar de klimaatwetenschap geen eenduidig antwoord op heeft. De ondernemer is bevreesd dat Nederland zichzelf de armoede indraait met een peperduur, maar ineffectief klimaatbeleid. "Leg elke metselaar en bijstandsmoeder de vraag voor of zij 150 euro per maand willen betalen aan symboolpolitiek."
Niek Sandmann steekt een deel van zijn fortuin in een nieuwe stichting die onafhankelijke klimaatstudies gaat financieren en stimuleren. De zakenman werd gegrepen door het klimaatmanifest van gepensioneerde wetenschappers waarover deze krant publiceerde. "Ik geef de eerste aanzet, maar er zijn veel meer financiers nodig."
Over één ding wenst Sandmann geen twijfel te laten bestaan: hij is geen klimaatscepticus. "Ik ben allang bezig met de energietransitie", vertelt hij in zijn kantoor Villa Betty in Amsterdam. Voor een pand van 20.000 vierkante meter, met energielabel A, dat hij onder meer verhuurt aan Vodafone, is een jaar geleden een project gestart om de restwarmte van het datacentre te benutten. In Zaandam loopt ook een dergelijk energiezuinig project. Maar de miljonair bekruipt een onaangenaam gevoel als hij het Nederlandse klimaatdebat beluistert. Hij vindt het veel te eenzijdig.
"Ik ben geschrokken hoe rechters en politici ons de laatste tijd richting een beleid duwen dat de wereld in 2100 uiteindelijk slechts 0,0003 graad aan opwarming scheelt. En dan mogen China en India gewoon nieuwe kolencentrales bouwen onder het Akkoord van Parijs. We zadelen onze burgers op met een enorme lastenverzwaring, maar de meeste Nederlanders hebben er nauwelijks benul van. Willen we dat wel?"
Groenland
Een reis naar Groenland in 2016 met zijn zeilschip De Dwinger legde de kiem voor zijn klimaattwijfel. "Ik wilde met eigen ogen zien wat er aan de hand is. Aan de oostkant van het eiland zag ik vijfhonderd kilometer gletsjers van honderd meter hoog. Nul land. Aan de zuidwestkant is de opwarming beter te merken. Ik bezocht er ook een museum, met overblijfselen van de Vikingen die er rond het jaar duizend woonden. Waar zij ooit landbouw bedreven ligt nu honderd meter gletsjer… Dus: het was er toen veel warmer dan nu."
Sandmann: "Als er toen sprake is geweest van opwarming kan onze menselijke CO2-uitstoot geen oorzaak zijn geweest. Maar dan denk ik met mijn eenvoudige logica: wat waren de oorzaken dan wel? Als er natuurlijke redenen waren, spelen die dan nu geen rol?" Toen hij vervolgens las over de omstreden hockeystick-theorie, een klimaatmodel dat de huidige opwarming als uniek betitelt en de Warme Middeleeuwen verdoezelt, concludeerde de zakenman: "Wij worden niet goed voorgelicht. Dit is gewoon niet correct."
Te ingewikkeld
Tot Sandmann eind december in deze krant las over het klimaatmanifest van 24 professoren, ingenieurs en andere experts. De veelal gepensioneerde wetenschappers stelden in het artikel 'Wetenschap in plaats van emotie' dat klimaat veel te ingewikkeld is om het broeikasgas CO2 als enige draaiknop te zien voor de temperatuur. Maar dat geluid, zo stelde Guus Berkhout, emeritus hoogleraar geofysica aan de TU Delft, is nergens nog welkom. Zeker niet aan de klimaattafels. Met als risico dat we straks een onbetaalbaar programma optuigen, dat aan het klimaat nauwelijks iets wijzigt, maar ons wel veel armer maakt.
Clintel
Sandmann: "Ik zei tegen mijn medewerker: zoek die personen voor me op!" En dus rolde vlak na oud en nieuw een brief van de zakenman bij Berkhout op de deurmat. Uit enkele ontmoetingen volgde een akkoord. Sandmann investeert een half miljoen euro in de nieuwe stichting Climate Intelligence (Clintel). Daarmee gaan Berkhout en enkele mede-oprichters lopend onderzoek versnellen (zie bijverhaal) en tegelijkertijd proberen ze extra financiering aan te trekken voor een onafhankelijk wetenschappelijk instituut.
Sandmann: "Ik geef de aanzet. Maar er zijn veel meer financiers nodig. Eigenlijk zou ook de overheid moeten investeren." Normaal gesproken schuwt de zakenman de publiciteit. Deze keer maakt hij een uitzondering. Juist omdat hij wil aantonen dat er achter Climate Intelligence geen duistere financiers schuilgaan. "Ik speel open kaart. Ik wil dat dit geluid wordt gehoord door iedere burger. Verder bemoei ik me niet met het onderzoek."
"Het gevaar," vreest Sandmann, "is, dat onze minima die klimaatmaatregelen niet kunnen betalen. Maar hun wordt niks gevraagd. De grote industrieën daarentegen zullen hun koffers pakken. Tata Steel gaat ineens groot investeren in India in plaats van in IJmuiden. Alleen omdat sommige politici zo graag de nieuwe Al Gore willen zijn. Ik zeg, leg dit in een referendum voor aan alle Nederlanders: wensen wij honderd euro of meer per maand te spenderen aan 0,0003 graad minder wereldwijde opwarming?"
'Geen angst maar gezond verstand'
Oud-hooglaar Guus Berkhout is blij dat ondernemer Niek Sandmann (rechts) geld beschikbaar stelt voor onderzoek naar een antwoord op de 'andere klimaatvragen'. Zijn droom: een onafhankelijk wetenschappelijk klimaatinstituut. "Voor dwarsdenkers. Voor mensen die kritische vragen durven stellen. Voor een nieuw tijdperk in het klimaatdebat."
Als hoogleraar aan de TU Delft leidde Guus Berkhout 55 jonge doctoren op. En honderden ingenieurs. Maar als gepensioneerd hoogleraar staat hij te popelen voor de nieuwe wetenschappelijke uitdaging, waartoe zakenman Niek Sandmann de eerste aanzet geeft. "De stap van Sandmann is zó belangrijk. Als de eerste ondernemer maar over de dam is."
Ondertekening van het manifest leverde Berkhout en collega's veel kritiek op. Alarmisten wilden 'de oudjes' het liefst de mond snoeren. Ze zouden klimaatontkenners zijn.
"Dat is zo'n fout woord. Niemand van ons ontkent klimaatverandering. En niemand ontkent de huidige opwarming. Maar de vraag is waardoor dat komt. Helaas ligt er een cordon sanitaire rond personen die betwijfelen dat CO2 de dominante factor is."
Complex systeem
"Als geofysicus weet ik dat de wereldtemperatuur altijd omhoog en omlaag beweegt. In de middeleeuwen was het warmer, in de gouden eeuw kouder en sinds 1850 warmt de aarde weer op. Het systeem is ontzettend complex. Van invloed zijn de golfstromen, het wolkendek, waterdamp en de warmteopname van het aardoppervlak. Ook de zon is nooit constant. Maar volgens het VN-klimaatpanel IPCC is de invloed van al deze factoren gelijk aan nul!" Alles zou aan onze CO2-uitstoot liggen. "Hoe durft men dat met zoveel zekerheid te beweren?"
"Ik zeg: Hou op met je urgentie, met de rampspoed en het doemdenken. We moeten dit vraagstuk niet met angst, maar met gezond verstand benaderen." Een wetenschappelijk instituut vergt vele miljoenen, veel meer geld dan Sandmann nu bijdraagt. Maar met de eerste aanzet zal een studie naar misleiding rond hittegolven worden afgerond en start Berkhout met 'big data': jonge onderzoekers gaan klimaatdata analyseren met intelligente algoritmen.
Knappe koppen
Uiteindelijk hoopt Berkhout met zijn collega's genoeg knappe koppen bij elkaar te brengen voor breed klimaatonderzoek waarbij CO2 slechts één onderdeel is. Laat metingen nu eens vertellen wat er werkelijk aan de hand is, is zijn pleidooi.
"Activisten zullen we niet overtuigen en veel politici staan evenmin open voor hoe het écht zit. Maar wij willen bestuurders en publiek laten zien dat de grote zekerheden die nu worden verkondigd, gewoon niet kloppen."
Al was het maar voor onze kleinkinderen. "Een grootvader vertelde me laatst dat zijn kleinzoon op het VWO een werkstuk moest maken over het klimaat. Dus hij vroeg af en toe wat aan zijn opa. Toen hij het inleverde, zei de leraar: 'Als je het zo opschrijft, krijg je een onvoldoende'. Daarop vertelde de kleinzoon: 'Toen heb ik toch maar opgeschreven dat CO2 heel slecht is, opa'."
terug naar de vragenlijst
terug naar het weblog
^