Geesten oproepen in de Romeinse tijd
Diep in grot verborgen olielampen en schedels vertellen het verhaal
Scientias, 17-07-2023, door Jeanette Kras
Praten met de doden, het is iets van alle tijden en alle culturen. Ook in de Romeinse tijd deden ze al pogingen om geesten op te roepen, blijkt nu uit opgravingen in de Te'omim-grot bij Jeruzalem.
Sinds 2009 halen Israëlische wetenschappers al voorwerpen uit de grot. Zo zijn er vele olielampen, wapens, vaten en munten uit de late Romeinse periode - tussen de 2de en 4de eeuw na Christus - gevonden plus drie menselijke schedels.
Zwarte magie
Van een paar olielampen naar het oproepen van geesten is echter een hele stap. Onderzoekers van de Israel Antiquities Authority en de Bar-Ilan University kwamen op het idee doordat die ongeveer 120 keramische lampen met opzet diep waren weggestopt in smalle spleten of onder rotsen. De meeste lampen waren alleen bereikbaar door er naar toe te kruipen. Als ze alleen als verlichting werden gebruikt, zouden ze gewoon aan de muur hangen, zo speculeerden de archeologen.
Een schedel omringd door olielampen. Foto: B. Zissu binnen het Te'omim Cave Archaeological Project / Harvard Theological Review
Waarom waren ze dan zo diep begraven in verborgen, moeilijk bereikbare spleten? Mogelijk probeerden de mensen in die tijd te communiceren met de personen aan wie de schedels toebehoorden, is het idee. De lampen, de wapens en de vaten zouden onderdeel zijn van zogenoemde 'necromantierituelen'. Daarbij probeert men te praten met de doden door hun geesten op te roepen. Doel is om hen te vragen de toekomst te voorspellen of geheimen te onthullen, een soort waarzeggerij dus. Ook toen al werd het in verband gebracht met zwarte magie en hekserij.
De Te'omimgrot
De grot in de heuvels bij Jeruzalem werd zover bekend voor het eerst bestudeerd in 1873. De Romeinen waren zeker niet de eerste aanwezigen. Er zijn houten en stenen vaten gevonden uit het neolithische tijdperk, zo'n 11.000 jaar voor Christus. Maar ook in latere periodes zoals de vroege bronstijd en dus de late Romeinse en vroege Byzantijnse periode, werd de grot volop gebruikt. Het complex wordt ook wel de Grot van de moeder van de tweeling genoemd, omdat naar verluidt een onvruchtbare vrouw in de 19de eeuw water dronk uit de grot en toen zwanger werd van een tweeling. Volgens de overlevering zou het bronwater dan ook over magische helende krachten beschikken.
Ratten
Lange tijd was onduidelijk waar de grot voor diende. "Tijdens de verkenning van de grot werden drie menselijke schedels gevonden in moeilijk bereikbare spleten en onder grote rotsen in de hoofdruimte. Er werden echter geen andere menselijke botten gevonden bij de schedels. Omdat twee van de schedels in spleten werden ontdekt zonder andere voorwerpen in de buurt, dachten we aanvankelijk dat ze daar door ratten waren neergelegd nadat ze oorspronkelijk ergens anders waren geplaatst", schrijven de onderzoekers. De derde schedel werd echter in een spleet ontdekt, omringd door vier keramische olielampen. Dat wijst erop dat de plaats van de schedels geen toeval is.
Vlammende boodschap
Sterker nog, de schedels en lampen lijken met opzet tegelijkertijd op die plek te zijn neergelegd. De onderzoekers denken dat ze deel uitmaakten van een magisch ritueel dat in die periode in de grot werd uitgevoerd, omdat de lampen en schedels in holtes werden geplaatst wat duidt op gebruik voor tovenarij en magie om zo een poort naar de onderwereld te creëren.
Project
Het was destijds namelijk gebruikelijk om de vormen die ontstonden door de vlammen van een olielamp te zien als boodschappen van de doden. Verder verwijzen de onderzoekers naar meerdere historische bronnen uit dezelfde periode die verhalen over het praten met de doden. De wapens die zijn gevonden, zouden bescherming bieden tegen kwade geesten.
Krachten uit de onderwereld
De onderzoekers schrijven: "Het doel van het geheel was om de toekomst te voorspellen en de geesten van de doden op te roepen. Omdat er tot nu toe meer dan honderd keramische olielampen zijn gevonden in de grot, maar slechts drie menselijke schedels denken we dat de belangrijkste ceremonie gericht was op het plaatsen van olielampen om krachten uit de onderwereld op te roepen, wellicht als onderdeel van rituelen die in de grot werden uitgevoerd om de doden op te wekken en de toekomst te voorspellen."
Doodstraf
Maar het blijft heel moeilijk om met zekerheid te zeggen wat er gebeurde in de grot aan de hand van de archeologische vondsten. Wel is bekend dat in die periode necromantie voorkwam in het Midden-Oosten en de Levant. Er zijn ook veel verwijzingen naar in de Bijbel, zoals het verhaal van Saul die de profeet Samuel opriep. Geaccepteerd werd het echter niet. Het werd gezien als een heidens gebruik, overgenomen van andere volkeren in de buurt. Er stond dan ook de doodstraf op. Niet zo gek dus dat de bewijzen diep weggestopt werden in rotsspleten en onder rotsen.
De praktijk kwam in beperkte mate ook wel voor onder de Joodse bevolking, maar het is waarschijnlijker dat de deelnemers aan de cultus in de grot niet-Joodse bewoners van het gebied waren, denken de archeologen. Zij riepen waarschijnlijk de geesten van overledenen op om meer te weten te komen over de toekomst, een soort lokaal orakel dus.
Bron:
"Oil Lamps, Spearheads and Skulls: Possible Evidence of Necromancy during Late Antiquity in the Te'omim Cave, Judean Hills" - Harvard Theological Review
terug naar het overlijden
terug naar het weblog
^