gevoel
De geest vormt door te voelen een gevoel. Een gevoel is een gemoedstoestand in de geest zelf. Deze gemoedstoestand doet zich voor als een toestand van de geestelijke warmte binnen de geest. De geest ervaart de eigen warmtetoestand als een gevoel, als een stemming, een humeur.
Het gevoel kent twee hoofdgroepen, die tegendelen van elkaar zijn: gevoelens van instemming en ontstemming.
Gevoelens van instemming zijn bijvoorbeeld: vreugde, liefde, hoogachting, vriendschappelijkheid, medegevoel, dankbaarheid, vertrouwen, hoop, vrede.
Gevoelens van ontstemming zijn de tegendelen daarvan: verdriet, angst, wanhoop, onverschilligheid, ondankbaarheid, minachting, vijandigheid, haat, boosheid.
Een gevoel kan alleen in de geest zelf worden ervaren en zetelt daardoor ook alleen in de geest. Een gevoel kan niet in de ziel worden vastgehouden in het geheugen. In de ziel verschijnt wel een kleur als de uitstraling van de gemoedstoestand van de geest en een geheugenbeeld van de omstandigheden, waarin bepaalde gevoelens werden ervaren. Als de geest zich deze omstandigheden weer herinnert, dán komt de geest zelf weer in de ermee samenhangende gemoedstoestand.
Gevoelens zijn de voortbrengselen van de werkzaamheid van het voelen, zoals waarnemingen voortbrengselen zijn van het waarnemen, gedachten van het denken en wilshandelingen van het willen.
Een gevoel is een beheerste toestand van de gemoedsgesteldheid, terwijl een onbeheerste toestand een aandoening is. Als de geest zelf iets doet met gebeurtenissen door de ervaringen ermee te verwerken, dan blijft de beheerste toestand bestaan; doet de geest zelf niet iets met ervaringen, dan kunnen ervaringen de geest overweldigen, zij doen de geest dan wat aan, die raakt 'aangedaan' en komt in de 'aangedane gemoedstoestand'.
Het leenwoord 'emotie' komt van het Latijnse 'e-movere', wat 'eruit bewegen' betekent. Alles wat de geest in zichzelf doet en vervolgens naar buiten uit, wordt 'eruit bewogen', zoals kennis, gedachten, gevoelens en wilsbesluiten. Het leenwoord 'emotie' heeft een te algemene betekenis; het zegt ook niets over de hoedanigheid van de aandoeningen, of het bijvoorbeeld angst, vreugde of woede is.
terug naar de woordenlijst G
^