logisch en analogisch denken
Logisch denken
Het woord 'logisch' is afkomstig van het Griekse woord 'logos', dat meerdere betekenissen heeft, zoals: denken, mening, besluit, woord, spreken. Dit beschrijft in feite een geestelijke werkzaamheid, waarbij al denkend over een zaak een besluit wordt genomen, dat al sprekend onder woorden wordt gebracht. Bij dat denken wordt een redenering gevolgd, waarbij van de bewuste zaak wordt uitgegaan, waar vervolgens een aantal andere zaken mee worden verbonden die er op een begrijpelijke wijze mee samenhangen, waarna er over de bewuste zaak een 'gevolgtrekking' kan worden gemaakt, er kan een 'slotsom' (conclusie) worden gevormd, waardoor er een steekhoudende uitspraak over die zaak kan worden gedaan.
(In de Bijbel wordt het woord 'logos' alleen met 'woord' vertaald; het moge duidelijk zijn dat de schrijvers van de Bijbel dit zo niet hebben bedoeld, het is een ontoelaatbare vereenvoudiging van dit zo betekenisvolle woord.)
Bij dat redeneren is er een 'gedachtengang': een reeks van gedachten, gekenmerkt door oorzaak en gevolg, waarbij de ene gedachte als vanzelfsprekend uit de eerdere gedachte voortkomt en een daarop volgende gedachte er op een begrijpelijke wijze mee samenhangt. Dit wordt een logische gedachtengang genoemd, die tot een 'logische conclusie' leidt, een begrijpelijke gevolgtrekking.
Analogisch denken
Bij het analoge denken is deze gedachtengang er niet. In het woord 'ana-loog' betekent het voorzetsel 'ana-': erbij, in de betekenis van: iets, wat er op een begrijpelijke wijze mee overeenstemt, ermee overeenkomt, iets, wat gelijksoortig is en dat er daardoor bij kan worden gezet, dat ernaast kan worden gezet.
Zo betekent in het Hebreeuws het woord 'aleph': stierenkop. De stier is het mannelijke rund dat voor de groep uitgaat; de stier is: hij die vooraan gaat, hij die de voortrekker is, hij die de eerste is. De 'kop' versterkt dat beeld, daar de kop altijd aan de voorkant van het lichaam zit of er bovenop. Daardoor krijgt de stierenkop analogisch de betekenis: eerste, nummer één.
Daar hangt analogisch mee samen de betekenis van het woord 'heer': hij die vooraan gaat, en 'vrouwe': zij die vooraan gaat. Daarnaast 'vorst' als de 'voorste', de 'eerste'.
Aleph wordt zo de nummer één, waar al het andere mee samenhangt en van afhankelijk is.
Het Chinese wijsheidsboek I Tjing berust geheel op analogisch denken. Als voorbeeld hexagram 17 Swei - Het navolgen. Het beeld van Swei is de Donder onder het Meer. De Donder verbeeldt 'het hemelse geluid' of 'de hemelse stem' of 'de woorden van iemand, die een hemelse indruk maken'. Deze woorden klinken temidden van het Meer, dat is 'een afgezonderde hoeveelheid water' of 'een verzameling gelijkgezinden' of 'de volgelingen van de persoon die hemelse woorden spreekt'. Vandaar de naam 'Het navolgen' van dit hexagram uit de I Tjing.
Zo'n hexagram bestaat uit niets anders dan zes lijnen, die gedeeld of heel kunnen zijn, maar die op begrijpelijke wijze een bepaald beeld schetsen, waar andere beelden mee kunnen worden verbonden. Ook zo kan een bepaald besluit worden gevormd.
Hoewel er soms geheimzinnige uitspraken in de I Tjing (het Boek der Veranderingen) staan, maakt deze analoge denkwijze op de meeste lezers een zodanig diepe indruk, dat dit boek al duizenden jaren wordt uitgegeven en gelezen. Het is waarschijnlijk het oudste boek ter wereld... met een analoge denkwijze!
terug naar het Hebreeuwse alfabet
terug naar de woordenlijst L
terug naar het weblog
^