verstand
Het verstand is het denkvermogen als de ontledende werkzaamheid, waardoor hoofd- en bijzaken van elkaar worden gescheiden; het tegendeel is de rede als de verbindende werkzaamheid.
Het denkvermogen als verstand is het vermogen om door denkarbeid zin en betekenis van wat de geest waarneemt te kunnen 'verstaan', te kunnen begrijpen. Door het denken als verstand kan de geest afstand nemen tot het waargenomene en er toch een betrekking mee onderhouden, zodat de geest het afstandelijk, verstandelijk kan blijven bezien.
Met behulp van het verstand als ontledende denkwerkzaamheid kan de geest ínzicht krijgen in zaken en vraagstukken, en tegendelen van elkaar 'onder-scheiden'. Door het indringende verstand kan de geest zich 'verdiepen' in de betekenis van een bepaald onderwerp en kan daardoor 'ergens achter komen'. Het betekent, dat dan inzicht is verkregen in de diepere betekenis, die achter het waargenomene verborgen ligt. Door de doordringende en daardoor onderscheidende werkzaamheid van het verstand wordt het onderwerp 'duidelijk': het is te duiden; het onderwerp wordt doorzichtig, helder en 'klaar', zodat de betekenis kan worden 'verklaard'.
terug naar de woordenlijst V
^