Vlinder onthoudt wat rups leerde
Nemo Kennislink, 11 maart 2008
Auteur: Elles Lalieu
Geheugen
Het geheugen dat een rups gedurende zijn korte leven opbouwt, gaat niet verloren tijdens de metamorfose tot vlinder. Dit ontdekte onderzoekers van de Georgetown Universiteit. Het team, onder leiding van Doug Blackiston, is hiermee het eerste dat dit lange termijn geheugen bij vlinders en motten aantoont. De resultaten worden deze maand gepubliceerd in het tijdschrift PloS one.
Blackiston leerde de rupsen een afkeer te krijgen voor bepaalde geuren. Dit deed hij door elke keer dat een rups de betreffende geur rook een klein stroomstootje toe te dienen. De volwassen vlinders, die na verpoppen ontstonden uit de getrainde rupsen, wisten nog steeds feilloos op welke geur ze niet af moesten gaan.
Rupsenhersenen
Om er zeker van te zijn dat het hier ook echt om een herinnering gaat, deden de onderzoekers wat vervolgexperimenten. Zo testten zij wat het effect is van het behandelen van poppen van ongetrainde rupsen met geur. De vlinders die uit deze poppen kwamen, hadden geen afkeer voor de gebruikte geur. De vlinders die kwamen uit grondig gereinigde poppen van getrainde rupsen bleven daarentegen wel ver uit de buurt van deze geur.
De leeftijd van de rups tijdens training is wel belangrijk. Alleen de rupsen die in een laat ontwikkelingsstadium (vlak voor verpoppen) getraind werden, konden zich de geur herinneren als ze volwassen waren. Rupsen jonger dan drie weken konden wel leren om een geur te vermijden (zelfs tot in late ontwikkelingsstadia), maar onthielden de geur niet als ze eenmaal volwassen waren.
Metamorfose
Tijdens de ontwikkeling van rups naar vlinder verandert er een heleboel. Toch blijft een bepaald gedeelte van de hersenen onveranderd waardoor de volwassen vlinder zich nog geuren uit zijn rupsenjeugd kan herinneren.
Blackiston denkt dat dit te maken heeft met de ontwikkeling van de rupsenhersenen. Een deel van de hersenen is al vroeg aanwezig, waardoor ook jonge rupsen de geur kunnen onthouden. Een ander deel van de hersenen wordt pas vlak voor het verpoppen aangelegd. Tijdens het verpoppen worden de hersenen en het centraal zenuwstelsel van de rups compleet verbouwd. Het gedeelte van de hersenen dat de jonge rups gebruikte, gaat hierbij verloren.
Verspreiding door geurherkenning
De onderzoekers weten nog niet hoe het kan dat een gedeelte van de hersenen in staat is om zo’n drastische verbouwing te overleven. Om daar achter te komen, moeten zij verder gaan kijken naar de rol van het centrale zenuwstelsel tijdens verpopping.
Maar al weten we nog niet precies hoe het werkt, het is wel duidelijk dat het voor rupsen heel belangrijk is om geuren te onthouden wanneer ze volwassen zijn. Zo kunnen vrouwtjesvlinders door geurherkenning bijvoorbeeld de plantensoort terug vinden waar zij als rups zelf van gegeten hebben. Of ze herkennen juist plantensoorten waar ze als klein rupsje ver uit de buurt bleven. Op die manier kunnen ze hun eitjes op een gunstige plek leggen en zo de nakomelingen een grotere overlevingskans geven.
terug naar metamorfose in 'Het ik en het zelf'
^