Zo boven, zo beneden en de culturen van de Oudheid
. Deel worden van het al. Dat houdt het streven van de mensheid in om de kosmische orde, die in ons zonnestelsel is te herkennen, op aarde te brengen, zodat ook hier die hemelse orde aanwezig zal zijn.Daarvoor zijn in de Oudheid overal op aarde door de mensheid megalithische bouwwerken opgericht, die bijna allemaal verband houden met de zomer- en winterzonnewende: de terugkeer van het hemelse licht op aarde op vaste tijdstippen.
Zo boven, zo beneden
AVRO-documentaire 27 jan. 2008
Inhoud
Inleiding
De grotten van Lascaux
De Nieuwe Steentijd
Newgrange in Ierland
De moedergodin van Malta
Egypte
De grotten van Lascaux
De Nieuwe Steentijd
Newgrange in Ierland
De moedergodin van Malta
Egypte
De Ster van Bethlehem
India
De Pueblo-indianen
De Inca's, het Rijk van de Zon
Copernicus
De hedendaagse verduistering van de hemel
India
De Pueblo-indianen
De Inca's, het Rijk van de Zon
Copernicus
De hedendaagse verduistering van de hemel
Inleiding
Deel worden van het al. Dat houdt het streven van de mensheid in om de kosmische orde, die in ons zonnestelsel is te herkennen, op aarde te brengen, zodat ook hier die hemelse orde aanwezig zal zijn. Daarvoor zijn in de Oudheid overal op aarde door de mensheid megalithische bouwwerken opgericht, die bijna allemaal verband houden met de zomer- en winterzonnewende: de terugkeer van het hemelse licht op aarde op vaste tijdstippen.
[Tijdens een zonnewende (Latijn: solstitium of zonnestilstand) bereikt de zon zijn hoogste (in de zomer) of laagste plaats (in de winter) aan de hemel. In de zomer is dat in het noorden op de Kreeftskeerkring op 21 juni en in de winter in het zuiden op de Steenbokskeerkring op 21 december. Tussen deze punten in staat de zon recht boven de evenaar: de equinox of nachtevening; dag en nacht zijn dan overal op aarde even lang (Bron: Wikipedia). Op 25 december werd het Germaanse joelfeest gehouden vanwege de terugkeer van het licht, later door de kerk vervangen door de feestdag van de geboorte van Jezus: Christusmis of Kerstmis.]
Karen Armstrong, auteur. Het overweldigende van de sterrenhemel werd door de mens aangevoeld als een deur naar de geestelijke wereld. Het uitspansel met zijn tijdloze, altijddurende bewegingen, werd in de Oudheid zelf als goddelijk gezien [de Griekse god Ouranos].
In de hemel openbaarden zich de goden van de mensheid.
Dr. Ed Krupp, astronoom.
- De voorwerpen die we in de hemel zien, lijken zelf licht uit te stralen.
- Ze bewegen en lijken een eigen wil te hebben.
- Ze zijn voor iedereen op aarde zichtbaar aan de hemel, maar de mens heeft geen invloed op ze, zij gaan hun eigen gang.
- Bovendien blijkt het dat de zon (bijvoorbeeld door dag en nacht) en de maan (bijvoorbeeld door eb en vloed) zijn verbonden met wat hier op aarde gebeurt.
In Egypte noemde men het sterrenbeeld Orion Osiris, zowel de god van vruchtbaarheid als de god van het leven na de dood. Want achter het begrip van vruchtbaarheid schuilen ook de grote levensvragen: wie ben ik, waar kom ik vandaan en waarheen ga ik na de dood?
Het gevoel van de ontzagwekkende overdaad op een overdonderende schaal dat het aanschouwen van de hemel opwekt, roept ook de grote levensvragen op. Het zijn de meest fundamentele begrippen: de betekenis van het heelal en de oorsprong van onszelf.
terug naar de Inhoud
De grotten van Lascaux
Dertigduizend jaar geleden legde de mens hier al zijn belangstelling voor de hemel in beelden vast: bijvoorbeeld de stier: het sterrenbeeld Taurus met daarboven het Zevengesternte.
In een ruimte diep in de grotten zijn tekeningen van een vogel op een stok, van een man met een vogelkop en een neushoorn, op de andere wand er tegenover een paard.
Dr. Michael Rappenglück, archeo-astronoom. De vogel op de stok duidt op sjamanisme; de stok verzinnebeeldt de wereldas en wijst naar de enige vaste ster aan de hemel: de Poolster, wat betekent dat het bij de dieren om sterrenbeelden gaat die om de Poolster draaien. De vogelmens is de sjamaan, die langs de hemelboog reist: de oude beteke nis van het sterrenbeeld Zwaan (Cygnus), dat nog steeds zo heet.
Dr. Michael Rappenglück, archeo-astronoom. De vogel op de stok duidt op sjamanisme; de stok verzinnebeeldt de wereldas en wijst naar de enige vaste ster aan de hemel: de Poolster, wat betekent dat het bij de dieren om sterrenbeelden gaat die om de Poolster draaien. De vogelmens is de sjamaan, die langs de hemelboog reist: de oude beteke nis van het sterrenbeeld Zwaan (Cygnus), dat nog steeds zo heet.
Daartegenover aan de andere wand staat het sterrenbeeld Leeuw, dat vroeger Paard heette.
Zo werd in de grotten in de aarde weergegeven, wat men buiten aan de hemel had gezien; de hemel werd met de aarde verbonden.
terug naar de Inhoud
De Nieuwe Steentijd
Anthony Murphy, auteur. Iedereen denkt dat de astronomie in Babylonië is begonnen omdat men daar het schrift al kende (op kleitabletten), maar in de Nieuwe Steentijd, ook in Ierland, werd het uitspansel al zorgvuldig onderzocht [het neolithicum of Nieuwe Steentijd begon ongeveer 11.000 v.Chr. na de laatste ijstijd].
Men legde op monumentale wijze in de vorm van kleine (hunebedden) en grote gebouwen het verband tussen hemel en aarde vast.
De Nebra-hemelschijf, een astronomisch voorwerp uit de Bronstijd, het einde van de Nieuwe Steentijd, 1600 v.Chr. met daarop de maan, het sterrenbeeld Pleiaden, de zon, andere sterrenbeelden en onder de zonneboot, die 's nachts de zon weer naar het oosten bracht.
Het cirkeldeel aan de linkerrand meet 82°: de afstand tussen de beide zonnewendes op de vindplaats, Nebra, Duitsland.
De stand van de Pleiaden (Zevengesternte) werd door steentijdboeren gebruikt om te weten wanneer te zaaien.
Het cirkeldeel aan de linkerrand meet 82°: de afstand tussen de beide zonnewendes op de vindplaats, Nebra, Duitsland.
De stand van de Pleiaden (Zevengesternte) werd door steentijdboeren gebruikt om te weten wanneer te zaaien.
Prof. Giulio Magli, archeo-astronoom. In de Nieuwe Steentijd strekte zich over heel Europa van Malta in het zuiden tot de Orkney-eilanden boven Schotland een beschaving uit, die de blik naar de hemel had gericht.
Ook op Malta vinden we veel informatie uit die tijd in steen gebeiteld.
Ook op Malta vinden we veel informatie uit die tijd in steen gebeiteld.
Newgrange in Ierland
Verreweg het bekendste uit die tijd is Stonehenge in Zuid-Engeland, gewijd aan de kringlopen van zon en maan. Minder bekend, maar even indrukwekkend is Newgrange in Ierland, gelegen aan de rivier de Boyne, een rivier met een mythische en historische betekenis. De naam betekent: 'Rivier van de Witte Koe', terwijl in vroeger tijden de Melkweg de 'Weg van de Witte Koe' werd genoemd. Men zag de rivier de Boyne als een afspiegeling van de rivier aan de hemel, de Melkweg.
Langs de oever liggen veel megalithische graven. Maar het belangrijkste bouwwerk is Newgrange, dat de naam 'Bru Na Boinnia' had, de 'Schoot van de Witte Koe'.
Vijfduizend jaar geleden verrezen hier grafheuvels met nauwe, diepe gangen. Op de kortste dag van het jaar, 21 dec. zag men diep in het bouwwerk, in de aarde, het licht van de opkomende midwinterzon aan de hemel door het venster boven de deur naar binnen schijnen, hopend dat de zon het duister zou overwinnen en weer aan zijn reis naar het zuiden zou beginnen.
Men was er toentertijd diep van doordrongen dat het leven op aarde volkomen afhankelijk is van de aanwezigheid van de zon.
Zodra de stralen van de zon het binnenste van de aarde raakte, opende zich de poort naar de sterren en op dat ogenblik gingen de geesten van de in dat jaar overledenen over naar het rijk van de sterren in het hiernamaals.
Zodra de stralen van de zon het binnenste van de aarde raakte, opende zich de poort naar de sterren en op dat ogenblik gingen de geesten van de in dat jaar overledenen over naar het rijk van de sterren in het hiernamaals.
Er is nog een ander verband met het sterrenbeeld Zwaan en de winterzonnewende. De lijn van de zonsopgang op midwinter kruist vanaf Newgrange een ander megalithisch bouwwerk, 15 km verderop, Fourknocks geheten.
Als we astronomisch teruggaan naar die tijd, dan zien we Deneb, de heldere ster in de Zwaan, tijdens midwinter even achter de einder zakken. En bij zonsopgang zou iemand, die vijfduizend jaar geleden in de kamer van Newgrange zat, door de gang Deneb weer zien opkomen aan de noordoostelijke horizon tot hij verbleekte in het licht van de dageraad. Het lijkt erop dat de astronomen uit de Steentijd Deneb hebben gebruikt om het moment van de winterzonnewende te bepalen.
terug naar de Inhoud
De moedergodin van Malta
(en haar band met de zon)
Verspreid over de eilanden Malta en Gozo zijn vele verbazingwekkende tempelruimtes te vinden, gebouwd in de Nieuwe Steentijd tussen 3600 en 2500 jaar v.Chr., diep onder de grond en daarboven.
Alle tempels waren gebouwd als een reeks van ronde vormen met nissen. Die rondingen zijn een weergave van het lichaam van de moedergodin.
Verspreid over de eilanden Malta en Gozo zijn vele verbazingwekkende tempelruimtes te vinden, gebouwd in de Nieuwe Steentijd tussen 3600 en 2500 jaar v.Chr., diep onder de grond en daarboven.
Alle tempels waren gebouwd als een reeks van ronde vormen met nissen. Die rondingen zijn een weergave van het lichaam van de moedergodin.
Op Malta vinden we in tempels uit de Nieuwe Steentijd beelden van een moedergodin, met volle, ronde vormen. Haar ronde vormen verbeelden vruchtbaarheid en voorspoed.
Dit kleibeeldje van een slapende vrouw werd gevonden in het Hypogeum in Hal Saflieni op Malta. Het was rood gekleurd en wordt verondersteld de moedergodin voor te stellen: de Venus van Malta.
Dit kleibeeldje van een slapende vrouw werd gevonden in het Hypogeum in Hal Saflieni op Malta. Het was rood gekleurd en wordt verondersteld de moedergodin voor te stellen: de Venus van Malta.
In de tempels met de namen Hagar Qim en Tarxien, zijn meerdere kleinere vrouwenbeeldjes aangetroffen, moedergodinnen, zoals hiernaast. [De vorm van haar hoofd, bovenlichaam en onderlichaam is in de vorm van de tempels terug te vinden.]
De terugkeer van de zon tijdens midwinter zou dan een vruchtbaarheidsrite zijn, een vernieuwing van de kringloop van het leven op aarde door de hemelse paring van de zon met de aardegodin.
[Het hemelse licht van de terugkerende, vaderlijke zon doordringt de donkere tempel van de moederlijke aardegodin, die het licht vreugdevol ontvangt.]
Met deze tempels was de zonnecyclus het hele jaar door te volgen, maar de nadruk lag op de winterzonnewende: de terugkeer van het licht.
Bij de zomerzonnewende vallen de stralen van de zon binnen de tempel tegen een bepaalde steen. En bij de winterzonnewende vallen de stralen op een andere steen.
[In de plattegrond van de tempels is de vorm van het hoofd en het boven- en onderlichaam van de aardegodin te herkennen.]
[In de plattegrond van de tempels is de vorm van het hoofd en het boven- en onderlichaam van de aardegodin te herkennen.]
Bij de zonne-evening valt het zonlicht precies samen met de as van de tempel.
Klik hier voor een aantal hoofdstukken uit het boekje 'Malta's tempels' over de vele Malteser tempels, gebouwd voor de verering van de aardse moedergodin en haar band met de zon aan de hemel.
terug naar God als man en vrouw
Klik hier voor een aantal hoofdstukken uit het boekje 'Malta's tempels' over de vele Malteser tempels, gebouwd voor de verering van de aardse moedergodin en haar band met de zon aan de hemel.
terug naar God als man en vrouw
terug naar de Inhoud
Egypte
Duizend jaar later in het oude Egypte werd de mens beheerst door de wetten van de kosmos en de trage rondgang van de tijd. De helderste ster aan de hemel, Sirius, was het zinnebeeld van de god Horus, de sleutel tot de grootste mythen van Egypte, die over het goddelijke paar Isis en Osiris, en hun broer Seth, de heer van de Chaos. Door jaloezie doodde Seth Osiris, die in de sterren voortleefde als het sterrenbeeld Orion en als de god van het leven na de dood. Maar Isis baarde toch hun zoon Horus om het land te doen herleven.
Bij het bouwen van hun monumenten richtten de Egyptenaren zich tot de wetten van de kosmos. Raadselachtige schachten binnen de piramide van Gizeh, blijken te zijn gericht op Orion en de ster Sirius uit die tijd: Osiris en zijn zoon Horus.
Aan de andere kant zijn de schachten gericht op de vaste Poolster en het sterrenbeeld Grote Beer: de god van de chaos Seth.
Aan de andere kant zijn de schachten gericht op de vaste Poolster en het sterrenbeeld Grote Beer: de god van de chaos Seth.
Robert Bauval, auteur. Het ligt voor de hand dat Egypte zich beheerst voelde door de wetten van de kosmos. Egypte zou eruit zien als een woestijn, als er niet ieder jaar dat ene natuurwonder bestond. Elk jaar als de zomer naderde, verdorde Egypte onder de hitte van de zon. En elk jaar weer werd Egypte van de dood gered door een wonder van wederopstanding. Moessonregens vulden diep in Afrika grote meren die overliepen en een plotselinge overstroming van de Nijl veroorzaakten. En altijd op hetzelfde moment, 21 juni, de zomerzonnewende.
De Nijl overstroomde dan het land, bracht water en mineralen, en Egypte baadde weer in overvloed en voorspoed. Begrijpelijk dat zij zich volledig richtten op dit jaarlijks terugkerende wonder.
En elk jaar zagen de Egyptenaren eenzelfde wedergeboorte in de hemel, op precies hetzelfde moment: Sirius, de helderste ster aan de hemel, was zeventig dagen uit het zicht, maar op 21 juni, zomerzonnewende, in de vroege ochtend, vlak voor de overstroming kwam, werd Sirius weer zichtbaar aan de vroege horizon. Het was de grote dag van de wedergeboorte.
Het sterrenbeeld Orion doemde op aan het oosten als een aankondiging van de gebeurtenis. Dit was wat zij zagen: Sirius, de heldere ster van Horus, die voor het eerst verscheen bij de dageraad en zijn stralen vermengde met die van de zon bij de zomerzonnewende.
Midzomer, wanneer de vloed kwam die Egypte deed herleven, was voor Egypte Nieuwjaarsdag en 365 dagen later zagen ze hetzelfde gebeuren.
Voor het bouwen van hun tempels richtten de Egyptenaren zich op de sterrenbeelden rond de Poolster, die immers nooit ondergingen, maar het hele jaar door zichtbaar waren. Deze sterrenbeelden draaien in 24 uur rond de Poolster en ze kunnen als een klok worden gebruikt. Ze hadden ook gemerkt dat de relatieve positie tussen de sterren in de Grote Beer en de ster Sirius, bijna 90º was, bijna een rechte hoek. Daaruit konden ze berekenen wanneer Sirius weer zou opkomen. Zo kon men ook voorzien wanneer de levenschenkende overstroming zou komen. De formule hiervoor is in Egypte op veel tempels aan te treffen.
Voor de Egyptenaren was de beweging van de kosmos een heilige uurwerk. Er is een kosmische orde in de hemel in de beweging van de sterren en die orde kwam overeen met een orde op aarde: de steeds weerkerende overstroming van de Nijl. Die twee verbonden zij met elkaar. Alle aandacht voor hemelse gebeurtenissen, de heilige machinerie, was van belang voor de macht op aarde: de farao, die zijn macht baseerde op de macht van de sterren.
Prof. Kazuiko Miyajima, archeoloog. Dat laatste was een wijdverspreide gedachte. Ook de keizer van China bijvoorbeeld was de Zoon van de Hemel. In de culturen van China en Japan stond de hemelse harmonie model voor de orde op aarde.
terug naar de Inhoud
De Ster van Bethlehem
De Ster van Bethlehem verkondigde volgens de drie wijzen uit het oosten aan de hemel de geboorte aan van een koning op aarde. Wat zou de Ster van Bethlehem kunnen zijn geweest?
Dr. Ed Krupp, astronoom. In het jaar 7 v.Chr. vond een drievoudige conjunctie plaats van Jupiter en Saturnus. Daarbij lijken Jupiter en Saturnus heel dicht bij elkaar te komen. Dan gaan ze weer uit elkaar, passeren elkaar, gaan weer uiteen en passeren elkaar weer. Deze samenstand is een betrekkelijk zeldzaam verschijnsel. In het jaar 1 v.Chr. vond er een andere opmerkelijke conjunctie plaats. Jupiter en Venus lijken dan letterlijk samen te vallen en vormen even 'één ster'.
Er zijn meerdere astronomische feiten aan de hemel in het decennium rond Christus' geboorte op aarde [een samenstand van Jupiter met de maan, de komeet van Haley in 5 v.Chr. en een supernova].
terug naar de Inhoud
India
Prof. Chandra Wickramasinghe, astrofysicus. Ook op het Indiase subcontinent zijn veel verschijnselen die wijzen op een band tussen kosmos en aarde. Het wezen van de boeddhistische meditatie omvat het boven jezelf uitstijgen, naar het heelal reiken [naar de 'uitgestrektheid'], naar de kosmos.
Elk monument in India heeft kenmerken van de vier windstreken en van een verbinding met de sterrenhemel. In India wordt ook niets besloten, zonder eerst bij de astroloog langs te gaan, dat geldt zelfs voor de politiek. Een hindoe-feest wordt bepaald door astrologische overwegingen.
Boeddhisme en hindoeïsme zijn sterk kosmologisch gerichte godsdiensten. Mensen zijn schepselen van het heelal. Bij het grootste religieuze hindoefeest wordt er massaal in de Ganges gebaad. Het is een machtige, breed stromende rivier die doet denken aan de Melkweg, een rivier van sterren die de nachthemel overheerst.
terug naar de Inhoud
De Pueblo-indianen
Anna Sofaer, onderzoekster. In het zuidwesten van Amerika ligt een afgelegen kloof, Chaco. Die herbergde duizend jaar geleden de raadselachtige cultuur van de Pueblo-indianen. Zij bouwden grote, ingewikkelde gebouwen met vele kamers en wel vier verdiepingen hoog. Na twee eeuwen verlieten de indianen hun gebouwen en verdwenen uit de geschiedenis zonder een spoor na te laten. Er is geen geschreven literatuur, maar hun gebouwen spreken boekdelen. Deze gebouwen liggen in een groot gebied verspreid en her en der zijn figuren in de rotswanden uitgebeiteld.
Een week voor de zomerzonnewende werd door een spleet dit zonlicht op een spiraal op de rotswand geworpen. Op een tweede spiraal ernaast kwam door een andere spleet een lichtstraal tijdens de zonne-evening (equinox) en tijdens de winterzonnewende vormde de zon twee stralen, die beide spiralen omvatte.
Op een andere spiraal op een muur van het gebouw Fajada Butte was onderaan de halfronde vorm van de stad Pueblo Bonito te zien. Een pijl langs de middelste muur wees naar het zuiden en omhoog, naar de zon op het middaguur. Een Hopi-indiaan vertelde dat die afbeelding belangrijker was dan het gebouw zelf.
Van de stad Pueblo Bonito is een muur, die de stad doormidden deelt, nauwkeurig noord-zuid gericht. Om 12 uur werpt de muur daardoor geen schaduw. Op de afbeelding op Fajada Butte wijst de pijl naar de zon op het middaguur.
De andere muur die van oost naar west loopt, blijkt ook op de zon te zijn gericht. Op de twee equinoxen komt de zon op aan de ene en gaat onder aan de andere kant van de muur.
De andere muur die van oost naar west loopt, blijkt ook op de zon te zijn gericht. Op de twee equinoxen komt de zon op aan de ene en gaat onder aan de andere kant van de muur.
Phillip Tuwaletstwa, onderzoeker. Als deze mensen naar de hemel keken, zagen ze dat daar orde heerste. Dat stond in tegenstelling tot wat er hier beneden was. In sommige jaren was het te droog, te winderig of te koud. Als je in staat zou zijn de natuurlijke orde van het heelal over te plaatsen naar de chaos die hier op aarde bestaat, dan zou je de hemel en de aarde met elkaar kunnen verzoenen en de hemel op aarde kunnen brengen.
Als je een gebouw ontwerpt op de richting van de zon kun je natuurlijk ook kenmerken van de maan daarmee verbinden. Maar de maan is min of meer ongrijpbaar. De Hopi-indianen noemen de maan 'de dwaas die rondrent zonder huis'. Maar de Chaco-indianen wisten zelfs de lange, onoverzichtelijke maancyclus te gebruiken en in verbinding te brengen met de bewegingen van de zon. Ook dat is in de gebouwen terug te vinden. Alle gebouwen zijn langs de onzichtbare lijnen die met de beweging van de maan samenhangen, in de stand van hun gebouwen verwerkt... gebouwen die tientallen km van elkaar waren verwijderd. De verbindingslijnen liepen zelfs dwars door rotswanden heen, die het zicht belemmerden.
Niemand was in staat dit ingewikkelde patroon van verbanden te overzien, dit verfijnde patroon van verbanden tussen hemel en aarde… zo boven, zo beneden, het bestond alleen in het dénken van de Pueblo-indianen.
terug naar de Inhoud
De Inca's, het Rijk van de Zon
Fernando Elorrieta, onderzoeker. De Inca's kennen de Vaya sagrada, hun heilige valei, dat eens het hart was van het Rijk van de Zon. De Inca's zagen deze heilige vallei als een spiegel van de Melkweg. Ze gebruikten de vormen van de natuur om de sterrenbeelden in uit te drukken. De Inca's keken echter niet daar de beelden van de sterren, maar naar de donkere gebieden in de Melkweg. De Melkweg is in de Andes zo helder, dat de donkere gebieden zich duidelijk aftekenen.
De Inca's noemden ze de Lama, de Slang, de Vos, de Adelaar die opstijgt naar de zon, of de Pad (hiernaast).
In Pisaq is de Condor afgebeeld, hij spreidt zijn vleugels uit om van de aarde naar de geestenwereld in de Melkweg te vliegen.
Copernicus
Duizenden jaren lang drukten de mensen hun bewondering voor de hemel uit op tientallen manieren. Totdat vijfhonderd jaar geleden Copernicus de zon tot het centrum van ons sterrenstelsel maakte en de aarde terugbracht tot een planeet naast de andere, en de hemel het studieveld van de astronomie als wetenschap werd. Maar zelfs de wetenschap kan in de ban van het mysterie raken… naarmate we meer van het heelal weten, groeit het besef van onze nietigheid.
Prof. Chandra Wickramasinghe, astrofysicus. De kosmologie in de oude boeddhistische teksten is werkelijk verbluffend. De zon is het centrum van ons planetenstelsel, dat weer een deel is van de het sterrenstelsel Melkweg, dat weer een deel is van een cluster van sterrenstelsels, enz. De hiërarchie van de stelsels wordt in die oude teksten ongelooflijk nauwkeurig beschreven. Hoe kwam men aan die kennis zonder het gebruik van telescopen? Het lijkt erop dat de mensheid - deel van dit heelal - over een aangeboren kennis beschikt over onze herkomst uit de kosmos.
terug naar de Inhoud
De hedendaagse verduistering van de hemel
Door de lichtvervuiling, door de overdaad van ons eigen licht, verduisteren wij de hemel en zien we het licht in de sterrenhemel niet meer; daardoor raken we een belangrijk deel van ons eigen wezen, onze verbondenheid met de kosmos, kwijt. De nachtelijke hemel vervaagt door ons eigen kunstlicht, waardoor we de hemel boven ons hebben buitengesloten. Daarmee hebben we een soort grootheidswaan veroorzaakt, een vals gevoel van zelfstandigheid en belangrijkheid, los van de kosmos.
Maar ons eigen licht verblindt ons. Er is dan niets meer boven ons, waardoor we een wezenlijk aanzicht van onszelf verliezen. We worden niet meer gedreven deel te worden van het al.
terug naar het overzicht
^