gelijkheidsvooroordeel: het Dunning-Krugereffect
NPO Wetenschapsnieuws, 9 maart 2015.Vergaderen is echt voor de dommen, het Dunning-Krugereffect
Incompetentie is dominant in groepsoordeel: het 'gelijkheidsvooroordeel'
Door: Arnout Jaspers
Mensen zijn democraten in hart en nieren, en leggen zich vaak neer bij het oordeel van iemand die aantoonbaar incompetent is. Behalve de incompetenten zelf, die varen vol zelfvertrouwen hun eigen koers.
Toegegeven, de kop en het intro boven dit artikel zijn een tamelijk boude extrapolatie van het onderzoek dat is gedaan bij Deense, Iraanse en Chinese mannelijke proefpersonen. Die moesten in paren een visuele taak uitvoeren: beslissen of een gegeven vorm aanwezig was in de eerste, of de laatste van twee plaatjes die heel kort vertoond werden.
Elk paar moest 256 keer zo'n beslissing nemen, en onvermijdelijk zal de ene helft van een paar daar beter in zijn dan de andere helft. Elke proefpersoon moest ook zeggen hoe zeker hij was van zijn keuze alvorens die te maken.
Groepsoordeel
De taak op zich deed er eigenlijk niet toe; de clou van het experiment was, dat als de leden van een paar het niet eens waren, één van hen - met de dobbelsteen aangewezen - voor allebei moest beslissen wat de uitslag was, terwijl hij op de hoogte was van de keuze van de ander.
Je zult dus altijd moeten afwegen, of je je eigen oordeel of dat van de ander als groepsoordeel laat gelden.
Gemiddeld blijken de Deense, Iraanse en Chinese proefpersonen even vaak de keuze van de ander over te nemen. Dat is op zich al opmerkelijk, omdat de Deense, Iraanse en Chinese cultuur sterk verschillen wat betreft het vertrouwen in vreemden. In Iran onderschrijft slechts tien procent van de mensen de uitspraak 'je kunt andere mensen over het algemeen best vertrouwen', terwijl dat in Denemarken zeventig procent is. China zit op vijftig procent. Dat was ook de reden dat proefpersonen uit drie verschillende landen gebruikt werden.
Incompetenten
Maar de verschillen waren interessanter. Ten eerste bleek, dat degenen die relatief slecht waren in deze taak, zichzelf overschatten en te zeker waren van hun keuze. Dat was al bekend uit menig eerder onderzoek, en staat te boek als het Dunning-Kruger effect: incompetente mensen verbeelden zich dat ze net zo goed zijn als de rest, terwijl zeer competente mensen denken dat ze net zo slecht zijn als de rest.
Welke invloed had dit op hun gedrag als ze moesten beslissen wat het groepsoordeel moest worden? De incompenten lieten zich te weinig beïnvloeden door het oordeel van hun partner, de zeer competenten lieten zich teveel beïnvloeden door het oordeel van hun partner. Alle proefpersonen vertoonden dus een 'gelijkheidsvooroordeel': ze hadden de neiging zich te gedragen alsof iedereen even competent was.
Gelijkheidsvooroordeel
Een mogelijke tegenwerping: misschien hadden de proefpersonen maar een vaag, of geen idee hoe goed of slecht hun partner presteerde. Immers, de visuele taak moest vele keren gedaan worden, en iedereen zit er wel eens naast. Daarom werd het experiment herhaald terwijl de totaalscores openlijk werden bijgehouden, zodat iedereen op elk moment kon zien hoe goed hijzelf en zijn partner het deden. Dit bleek geen invloed te hebben op het gelijkheidvooroordeel.
Tenslotte is het experiment nog een keer gedaan, terwijl elk correct groepsoordeel geld opleverde. Zelfs dat baatte niet: ze verdienden minder geld dan als de competenten vaker het oordeel van hun partner hadden genegeerd, en de incompetenten vaker het oordeel van hun partner hadden overgenomen.
De onderzoekers denken dat dit mechanisme fnuikend werkt voor alle processen waarbij men tot een groepsoordeel moet komen, zoals bij vergaderingen en gezamenlijke projecten. Overigens zijn alleen mannelijke proefpersonen gebruikt, omdat men dominantiekwesties in gemengde paren buiten beschouwing wilde laten. De onderzoekers zijn van plan het gelijkheidsvooroordeel ook bij vrouw-vrouw en gemengde paren te gaan testen.
Bron:
Equality bias impairs collective decision-making across cultures, Ali Mahmoodia e.a., PNAS 9 maart 2015.
terug naar het gelijkheidsvooroordeel
^