kippenvel
Wat gebeurt er in de huid bij 'kippenvel'?
haar met aangespannen haarspiertje
Daarnaast trekt het spiertje de huid iets naar beneden, waardoor een kuiltje ontstaat.
Dit verschijnsel wordt kippenvel genoemd, daar het uiterlijk overeenkomt met de huid van een kaalgeplukte kip.
Waarvoor ontstaat kippenvel?
Het verschijnsel kippenvel komt voor bij zoogdieren met een vacht. Bij de mens is het een evolutionair, rudimetair overblijfsel van voorouders die nog over een vacht beschikten. Het verschijnsel dient bij dieren twee doelen: het vasthouden van lichaamswarmte en het zich groot maken om indruk te maken op een tegenstander bij dreigend gevaar:
- wanneer de haren overeind gaan staan, ontstaat er tussen de haartjes een laagje stilstaande lucht, dat goed isoleert, waardoor het lichaam minder warmte verliest (een trui werkt op dezelfde manier);
- in het geval van gevaar ontstaat angst, waardoor adrenaline wordt gevormd dat de spiertjes aanspant waardoor de vachtharen omhoog gaan staan. Daardoor lijkt het dier groter te zijn, wat een dreigende indruk maakt op de tegenstander, waardoor die wordt afgeschrikt.
Hoe ontstaat kippenvel: het sympathische zenuwstelsel
Het samentrekken van de spiertjes wordt veroorzaakt door de werking van het autonome, sympathische zenuwstelsel en van het hormonale stelsel. De werkzaamheid van het sympathische zenuwstelsel stelt het lichaam in staat in beweging te komen, onder andere voor de instinctieve vecht/vluchtreactie, wanneer er gevaar dreigt. Het zien van een dreigend gevaar veroorzaakt bij de mens en het dier angst, wat niet alleen het sympathische zenuwstelsel in werking zet, maar ook de bijnieren aanzet tot de vorming van adrenaline. De werking van beide stelsels, het sympathische zenuwstelsel en het hormonale stelsel middels adrenaline, laten de haarspiertjes in de huid samentrekken, met kippenvel als gevolg.
Kippenvel is fysiologisch gezien een adrenerg verschijnsel.
Waardoor ontstaat kippenvel
Het ontstaan van kippenvel heeft een aantal oorzaken: kou, woede bij gevaar en angst bij schrik.
Dat het ook zou ontstaan bijvoorbeeld door het luisteren naar mooie muziek, is een bedenksel waarvoor het modewoord 'kippenvel' wordt gebruikt en dat kritiekloos wordt nagepraat. Door mooie muziek wordt juist het tegenovergestelde zenuwstelsel werkzaam, het parasympathische, waardoor alle spieren in het lichaam tot rust komen en er van kippenvel geen sprake kan zijn! Door mooie muziek wordt de mens ontroerd en komt in een verheven stemming, wat juist het hormoon met een tegenovergestelde werking laat ontstaan: oxytocine. Bij die ontroering kan ook wel een lichamelijke reactie optreden, maar dat is geen kippenvel.
Het woordgebruik
Door het gebruik van het modewoord 'kippenvel' worden een aantal betekenisvolle woorden, die een aanduiding zijn van de menselijke gemoedstoestand, niet meer gebruikt, zoals de gemoedsaandoeningen 'prachtig', 'heel mooi', 'schitterd', 'ontroerend' (en dat ongebruikt laten is nog meer het geval bij het gebruik van de betekenisloze kreet 'wow!').
Terwijl een 'kippenvel' alleen zichtbaar is bij een dode kip, van wie de veren met geweld zijn uitgerukt om die kip klaar te maken om te worden geslacht. Het zien van een geplukte kip is afschuwwekkend! En dat woord wordt gebruikt om iets moois, iets ontroerends aan te duiden.
Een schoolvoorbeeld van onbewust taalgebruik.
Daarnaast wordt door het gebruik van het woord 'kippenvel' niet meer gewezen op een diepe, menselijke onroering, een innerlijke gemoedstoestand, maar op een uiterlijk verschijnsel, dat aan de buitenkant zichtbaar wordt als iemand het koud heeft, angstig is of schrikt.
Het woord richt de aandacht niet op de kern, maar op de oppervlakte en is daardoor een toonbeeld van oppervlakkigheid.
Kippenvel ontstaat als iets 'ijzingwekkend' is, angstwekkend of gruwelijk; afkomstig van het Middelnederlandse 'ijzen': gruwen. Dat woord geeft duidelijk weer dat kippenvel ook kan ontstaan door koude.
terug naar het overzicht
terug naar het weblog
^