Woonerf - Canada eert Nederland met het woen-urf
BNR Nieuwsradio, door Harmen Simon Teunis, 09-09-2013
Wim Daniëls: "Soms heb je een woord, dat nog geen woord is in de andere taal. En dan neem je dat woord over."
Het woonerf is bezig aan een opmars in Canada. Het typisch Nederlandse fenomeen van een verkeersluw en kindvriendelijk gebied is er nu ook al in Montreal en Ottawa, en binnenkort volgen nog meer steden. Ze kopiëren niet alleen het idee, ze nemen ook de naam woonerf over, het woen-urf.
Wim Daniëls, schrijver en taalkundige, legt uit waar de term 'woonerf' vandaan komt. "Het is echt een Nederlandse uitvinding. In 1934 werd het voor het eerst gebruikt in de Nederlandse gemeente Emmen. De uitvinder was de stedenbouwkundige Niek de Boer. Maar die was er zelf al lang niet meer tevreden mee. Hij heeft een aantal jaren geleden gezegd dat we het inmiddels helemaal verkeerd gebruiken. Het is verkeersluw, maar hij had het helemaal verkeersvrij bedacht. Er kwamen geen auto's in."
Dat het woord zo letterlijk is overgenomen, behalve de uitspraak, is niet zo vreemd, zegt Daniëls. "Er is een keer een Nederlander van de universiteit van Leiden een lezing gaan geven over het fenomeen woonerven in Nederland. Toen gebruikte hij ook het woord woonerf, want er was in Amerika geen woord voor. Er stond iemand op die zei dat het woord maar gewoon moest worden overgenomen. Soms heb je een woord wat nog geen woord is in de andere taal. En dan neem je dat woord over. Daar zijn fantastische voorbeelden van."
Korfbal
Daniëls noemt direct zijn favoriete voorbeeld van een overgenomen woord: korfbal. "Korfbal is een typisch Nederlandse sport en er zijn inmiddels heel veel talen die deze helaas nog niet olympische sport ook korfbal noemen. Het Roemeens kent korfbal, dus ook het woord korfbal. Engels kent korfbal, Tsjechisch kent korfbal, het Pools kent korfbal. Soms wordt het anders gespeld. Maar het is echt een heel internationaal Nederlands woord geworden."
Een ander fantastisch woord is stroopwafel, zegt Daniëls. "Ik hoorde het afgelopen weekend nog in de trein door iemand van de rail catering zeggen. Hij riep om wat hij in de aanbieding had in het Nederlands en Engels. In het Engels bleek hij dus ook gewoon 'stroopwafels' te hebben."
Kakkusiya
In sommige landen wordt, net als bij woonerf, de uitspraak en de spelling iets aangepast. "Vaak zit er een hele historie achter. Wij zijn ooit als Nederlanders in de VOC-tijd in Sri Lanka geweest. En daar kun je nog het woord kakhuusie (kakkusiya) horen voor een wc.
In de 17e eeuw zijn hier Deense wiskundigen geweest. Die hebben in Leiden gestudeerd en nemen dan woorden mee naar huis. Als je in Denemarken bent en het gaat over het woord 'vierkant', dan wordt het anders gespeld, maar je hoort er gewoon vierkant."
terug naar de Leenwoorden
^