Verklarende woordenlijst van leenwoorden

De behoefte leenwoorden te gebruiken, heeft een aantal oorzaken. Het is een overblijfsel uit de Middeleeuwen, toen Latijn en Grieks de gebruikelijke talen waren om wetenschap te bedrijven. Zij hadden als dode talen het voordeel dat niet één volk zich door het gebruik ervan benadeeld voelde. In de natuurwetenschappen is het gebruik van Latijn of Grieks nuttig gebleven om pas ontdekte onderwerpen een naam te kunnen geven, als dat onderwerp nog geen naam heeft (bijvoorbeeld 'atoom' (niet deelbaar), 'ion' (ik wandel) of 'elektron' (barnsteen)).
Doordat Latijn en Grieks nu bekend staan als wetenschappelijke talen, kunnen Latijnse en Griekse woorden ook worden gebruikt om er een (schijn)wetenschappelijke indruk mee te maken bij de toehoorders. Door de bijzondere klank lijkt het alsof een leenwoord een diepere betekenis heeft dan het natuurlijk alledaags klinkende Nederlands... wat slechts schone schijn is. De Romeinen en Grieken duidden toentertijd met hun woorden dezelfde dingen aan, die wij nu met onze Nederlandse woorden benoemen. Juist doordat men wordt geboeid door de úiterlijke klank (klik hier voor een artikel over dat onderwerp), kan men het gevaar lopen voorbij te gaan aan de diepere betekenis van het Latijnse of Griekse woord.
Uit onderzoek blijkt dat juist hogeropgeleiden een voorkeur hebben voor eenvoudig taalgebruik, omdat dat sneller leest en makkelijker te begrijpen is. Klik hier voor een artikel over het onderzoek naar de voordelen van eenvoudig taalgebruik en hier voor een artikel over de nadelen van slordig taalgebruik.

Van de Chinese wijsgeer Confusius is de uitspraak bekend: "Spreek eenvoudig en rustig."

Latijn
Verder wordt er veel vertaald uit het Engels, dat door toedoen van Willem de Veroveraar en de honderdjarige oorlog met Frankrijk buitengewoon veel van oorsprong Latijnse woorden in de oorspronkelijk Germaanse taal (het Angelsaksisch) heeft opgenomen; het hedendaagse Engels is in feite een mengtaal, een dubbeltaal. Bij vertalingen worden die Latijnse woorden in de Nederlandse tekst tegenwoordig vrijwel zonder omwegen onvertaald gelaten.
Nog steeds slaan Angelsaksisch sprekers het Latijnse woordenboek open als ze een nieuw woord nodig hebben, nog steeds lenen zij van de Romeinen... en Nederlanders lenen die woorden weer van de Angelsaksen. Zoals sommige Nederlanders menen woorden uit het Engels of Frans nodig te hebben, menen Engelsen dat zij woorden uit het Latijn nodig hebben. Bij sommige van die leenwoorden moeten Nederlanders zich in grammatikale bochten wringen om die woorden in de dagelijkse omgangstaal te kunnen gebruiken (zoals 'stress': spanning, 'impact': stootkracht en 'focus': brandpunt; laatst gehoord: 'de focus leggen op...'); maar het omgekeerde komt ook voor als namelijk het woordvormende vermogen van Nederlanders zich op een vreemde taal richt en in die taal woorden vormt, waar het betreffende volk zelf nog nooit van heeft gehoord, wat in dit artikel is te lezen.

Metonymie
Een taalkundig verschijnsel dat in het Engels veel voorkomt is metonymie: een beeldspraak of metafoor, waarbij een bepaald onderwerp zelf niet wordt genoemd, maar wordt aangeduid met behulp van een eraan verwant begrip. Vaak is het een bepaald vóórwerp dat in overdrachtelijke zin wordt gebruikt om er een bepaalde hándeling mee aan te duiden. Bijvoorbeeld: het voorwerp 'koets' (Engels: coach) dat wordt gebruikt voor de handeling 'begeleiding'; het begrip 'begeleiding' is overgedragen op het voorwerp 'koets' en wordt daardoor 'coachen' genoemd, i.p.v. eenvoudig 'begeleiding'. Bij voorbeelden daarvan in de woordenlijst zal naar dit verschijnsel worden verwezen.
Klik hier voor een artikel waarin wordt besproken hoe metonymie door beleidsmakers wordt toegepast om de ware toedracht of eigen onkunde te bedekken door 'een rookgordijn op te trekken'... (een voorbeeld van een metafoor).

Wie leent geeft daarmee aan te menen zelf armlastig te zijn en van andersmans hulp afhankelijk. De woordenrijkdom van het Nederlands doet echter voor geen enkele taal onder. In het Nederlands en het Duits bestaat bovendien een grote vrijheid om geheel nieuwe woorden te vormen, veel meer dan bij andere talen. Terwijl het invoeren van leenwoorden tot gevolg heeft dat bepaalde Nederlandse woorden niet meer worden gebruikt, zodat het Nederlands zelf verarmt.
Een verrijking treedt op als Nederlanders hun taal scheppend gebruiken en nieuwe woorden vormen, zoals: 'autosnelweg', 'balpen', 'brommer', 'diepvries', 'dubbeltje', 'fiets', 'frisdrank', 'hefschroefvliegtuig', 'kamergeleerde', 'klittenband', 'koelkast', 'kringloopwinkel', 'krultang', 'kwartje', 'omdoos', 'postbode', 'postzegel', 'prikbord', 'rijwiel', 'ritssluiting', 'rolemmer', 'rolstoel', 'snorfiets', 'spitsstrook', 'spookrijder', 'spoorbomen', 'spoorweg', 'sterrenstelsel', 'stoep', 'stoplicht', 'stopwoordje', 'straatwassen', 'tekstkar', 'verkeerslicht', 'vinklijst', 'vliegtuig', 'wildplassen', 'winterbanden', 'woonerf', 'zenuwstelsel', 'zebrapad', enzovoort.
In alle andere gevallen dreigt alleen maar het gevaar, dat goede Nederlandse woorden in onbruik raken, zoals 'aandoening' of 'gevoel', die door het betekenisloze Latijnse woord 'emotie' ('eruit bewegen'), uit het Frans en Engels overgenomen, worden vervangen; of het woord 'aandacht', dat wordt vervangen door 'focus', een uit het Engels overgenomen Latijns woord met de betekenis 'open haard'(!) en een hele groep voegwoorden, zoals : 'over', 'door', 'door middel van', 'middels', 'in', 'bij', 'langs', 'met', 'uit', 'vanaf', 'vanuit', die zijn vervangen door het woord 'via', dat middels het Engels afkomstig is uit het Latijn en echt alleen maar 'weg'(!) betekent.

Wie niet begrijpt, wat het wezenlijke van iets is, is slechts gericht op wat wordt gehoord of gezien.

Doordat slechts weinigen de betekenis van het leenwoord in het woordenboek opzoeken, bestaat bij velen slechts een vage voorstelling van die betekenis. Dat is de oorzaak van veel onnodige verwarring en misverstand. Juist op geestelijk gebied, dat over ontastbare onderwerpen gaat, zou dit moeten worden voorkomen en zou de woordkeuze eenvoudig, duidelijk en eenduidig moeten zijn (wat ik in geestkunde heb nagestreefd). Daarvoor is kennis van de betekenis van de gebruikte (leen)woorden noodzakelijk.
Een kenmerk van Latijn en Grieks is, dat één woord veel betekenissen kan hebben, waardoor bij vertalingen uit die veelheid een keuze moet worden gemaakt; wat daardoor ook voor het Engels geldt (waarvan de helft van de woordenschat uit Griekse en Latijnse woorden bestaat). Daardoor is de betekenis van Latijnse en Griekse woorden vaak onduidelijk. Bij de andere Germaanse talen heeft een woord meestal één of soms twee betekenissen. Daardoor zijn zij veel minder voor tweeërlei uitleg vatbaar, wat de duidelijkheid ten goede komt.
Daarnaast moet in overweging worden gegeven dat Latijn een soldatentaal is; het is de taal van wereldveroveraars, gewelddadige bezetters; hun staatsvorm was totalitair, de Romeinse maatschappij was zakelijk en keihard. Het nu veelgebruikte 'impact' betekent 'stootkracht' en was de kracht waarmee een Romeinse soldaat zijn wapen gebruikte.
Het Romeinse volk kende slechts een vijftal niet heel bekende filosofen, die bovendien naar het hellenisme neigden; het Griekse volk daarentegen tientallen, die nog steeds gelezen worden omdat zíj wezenlijke inzichten en innerlijke beschaving op aarde brachten; hoewel daaraan moet worden toegevoegd dat de rest van het volk niet zo wijs was... Sokrates werd vanwege zijn wijsheid door het Atheense stadsbestuur na democratische besluitvorming(!) ter dood veroordeeld.
Hij stelde teveel vragen aan de bestuurders.

Simon Stevin (1548-1620)
wiskundige én taalliefhebber

De bedoeling van geestkunde is het godsdienstige weer tot het alledaagse leven te laten behoren, waar de gewone omgangstaal bij past. Uit de gegeven beschrijving van geestkunde blijkt, dat voor het weergeven van de diepste inzichten geen enkel leenwoord nodig is (ik heb alleen wel het woord 'persoon' gebruikt, van het Latijnse 'personare': er doorheen klinken). Wetenschappelijk onderzoek heeft uitgewezen dat een tekst het beste wordt begrepen, als die in de moedertaal is geschreven.
De Nederlandse wiskundige Simon Stevin (voor de Spanjaarden uit Brugge gevlucht) voerde Nederlandse woorden in voor alle begrippen in de wetenschap; daarin is het Nederlands uniek in de wereld, de andere talen zijn afhankelijk van het Latijn. Hij deed het tegenovergestelde van lenen en vertaalde leenwoorden in zijn moedertaal. Lees hier meer over deze veelzijdige geleerde.
Veel Nederlanders beseffen niet dat het Nederlands een volwaardige en rijke taal is, die zich ondanks krachtige invloeden uit omringende landen staande heeft weten te houden en voelen helaas weinig waardering voor hun eigen moedertaal.

In overweging moet worden gegeven dat het vormen van woorden de belangrijkste, zelfscheppende werkzaamheid van de geest is en dat geestelijke zelfwerkzaamheid - ook wat taalgebruik betreft - juist het doel is van geestelijke ontwikkeling. Taal is een geestelijke uiting bij uitstek van iedereen en verdient daarom aandacht, achting en zorgvuldigheid. Wie doordringt tot de kern van zichzelf als geest, voelt zich ook aangetrokken tot taal en tot de bron van de eigen taal. Wie zichzelf is geworden, zal ook de hem of haar eigen moedertaal onvervalst willen spreken en schrijven.
Het feit dat men deze keer in een bepaald land ter wereld is gekomen, heeft een diepere betekenis, die samenhangt met de levensbestemming. De in dat land gesproken taal maakt daar deel van uit, die taal hoort voor deze keer bij de les.

Een woord is een klank of een woordbeeld op papier, dat een diepere betekenis heeft. De betekenis van een woord beschrijft het begrip áchter het woord, de geestelijke achtergrond, waar het woord alleen een uiterlijk 'teken' voor is. Door die begríppen te kennen, kan worden begrepen wat iemand bedoelt met wat hij of zij zegt of schrijft. Om elkaar te kunnen verstaan is het noodzakelijk de betekenis van de woorden te kennen of aan de ander duidelijk te maken, wat met bepaalde woorden wordt bedoeld.

De woordenlijst hieronder is bedoeld om de bekendheid met de betekenis van veelgebruikte woorden te vergroten als dat nodig mocht zijn. Naast het onbewuste taalgebruik is er ook een vorm waarbij de betekenis van bepaalde woorden bewúst wordt omzeild door er andere, vagere woorden voor in de plaats te stellen: 'vaagtaal' geheten. De toehoorders worden zo met opzet om de tuin geleid met de bedoeling langs deze omweg zijn zin te kunnen doordrukken - het 'verbloemende taalgebruik' van sommige beleidsmakers. Zie hiervoor de website: www.vaagtaal.nl, of klik op Gevaarlijke vaagtaal om het boekje over dat onderwerp in te zien.
Uit onderzoek blijkt dat frauderende onderzoekers in hun artikel veel leenwoorden gebruiken met de bedoeling hun fraude erachter te verbergen.
Hieronder volgt de betekenis van enkele leenwoorden die o.a. op geestelijk gebied in zwang zijn geraakt, naast woorden uit het klompenengels dat na de Franse periode van vóór de oorlog nu in Nederland wordt gesproken tijdens de huidige Engelse periode.



affirmeren Het Latijnse werkwoord 'affirmare' betekent 'bevestigen'. Door sommigen wordt wel gesteld dat het langdurig in zichzelf herhalen van bepaalde woorden de betekenis van dat woord zou versterken en de geestesgesteldheid gunstig zou beïnvloeden.
Vroeger werd dit de 'methode van Coué' (imagination-Coué) genoemd, Jung kwam met 'active imaginatie', daarna kwam de 'autosuggestie' (autogene training van Schultz) en nu heet het 'affirmeren'. Door steeds een ander woord te kiezen, wordt door zakelijk ingestelde therapeuten de indruk gewekt dat het om iets nieuws zou gaan; leenwoorden lénen zich daarvoor, doordat men nauwelijks bij de betekenis van leenwoorden stilstaat en van de geschiedenis geen weet heeft.
Klik hier voor de verslagen van twee wetenschappelijke onderzoeken naar de waarde van affirmaties.
    terug naar de leenwoordenlijst

afreageren In bepaalde omstandigheden en bij bepaalde gebeurtenissen die een overeenkomst vertonen met een vroegere, onaangename ervaring die de geest heeft onderdrukt, kan een overdracht optreden waarbij onverwacht onlustgevoelens ontstaan. Zij hangen samen met die onverwerkte ervaring, die nu op iemand anders of op de omgeving wordt overgedragen. In de literatuur wordt die overdracht 'afreageren' genoemd. Het Latijnse werkwoord dat hiermee samenhangt, 'agere' betekent: 'werken' en 're-agere': 'terugwerken'. Het woord 'afreageren' betekent daardoor: 'af-terug-werken'; een nieuwvorm die niet uitmunt door begrijpelijkheid.
Het gaat in feite om het onbewust overdragen, afgeven of afwentelen van onlustgevoelens op een geschikte overdrachtsdrager (de 'zondebok') in de omgeving.
    terug naar de leenwoordenlijst

algoritme Het woord 'algoritme' heeft als betekenis 'rekenkundige bewerking': optellen, aftrekken, vermenigvuldigen, delen, machtsverheffen, worteltrekken en de rekenkundige en meetkundige rijen.
Tegenwoordig wordt een computerprogramma - een reeks digitale opdrachten in een programmeertaal aan de chip - ook een algoritme genoemd.
Het woord is een verbastering van de naam van een Persische geleerde: Mohammed ibn Musa al-Chwarizmi, die van ± 780 tot 850 leefde. Hij schreef een boek over de Indiase cijfers, die in die tijd door de Perzen en Arabieren waren overgenomen. Zijn boek legde de grondslag voor de moderne wiskunde.
     terug naar het Hebreeuwse alfabet

    terug naar de leenwoordenlijst

amen Het Hebreeuwse woord 'amen' (in het Arabisch 'amin') komt veelvuldig in het Oude en Nieuwe Testament voor. Het hangt samen met de Hebreeuwse woordstam 'mn', dat: 'steunen', 'bevestigen', 'betrouwbaar zijn' betekent.
Het woord 'amen' wordt gebruikt als afsluiting van een gebed of een godsdienstige tekst. Het heeft dan de betekenis: 'Dat is zeker waar!'
Het is in feite een soort van 'affirmatie', een 'bevestiging'.
    terug naar de leenwoordenlijst

ampersand De '&' is in de Middeleeuwen door Venetiaanse drukkers als vast teken ontworpen en aan het Latijn toegevoegd, omdat ze de 'e' en de 't' zo vaak uit de letterbak moesten pakken. Dat 'Et' heeft zich in de loop der tijden over Europa verspreid en is steeds aangepast. Het teken werd vooral in Engeland veel gebruikt, vooral door bedrijven die zich van anderen wilden onderscheiden.

ontwikkeling van de schrijfwijze

Het Latijnse 'et' heeft de betekenis 'en'. Aanvankelijk werd dit 'et' wel leesbaar geschreven als 'Et', maar in de loop van de tijd werd 'Et' steeds meer verfraaid en ten slotte zodanig vervormd dat dat woord 'Et' er nu niet meer in is te herkennen (de '&' behoort tot de groep 'ligaturen': aan elkaar geschreven letters; in het Nederlands is dat alleen de 'ij' in het handschrift).
De alfabetische schrijfwijze 'Et' is in dit geval verlaten en in feite is dit een terugkeer tot het tekenschrift zoals de Egyptenaren dit gebruikten en volkeren in het Verre Oosten nog steeds; daar geeft een teken of karakter een heel woord aan. Het gebruik van de '&' betekent een terugkeer naar een reeds lang verlaten schrijfwijze uit de oudheid.

De huidige naam van het teken is 'ampersand'. Ook dat is een verbastering en wel van de uitdrukking: 'and per se and'. Deze uitdrukking ontstond doordat de '&' aan het einde van het Engelse alfabet werd geplaats en als laatste werd benoemd als: 'en de op zichzelf staande en', in het Engels: 'and per se and' (bron: Wikipedia). De woorden 'per se' in deze uitdrukking komen ook weer uit het Latijn en betekenen 'uit zichzelf', 'op zichzelf'.
Dat betekent dat er naast de natuurlijke, historische woorden 'en' en 'and' een kunstmatig teken wordt gebruikt uit een andere taal, met dezélfde betekenis. Aan dit voorbeeld is duidelijk te zien, dat niet alleen de uiterlijke klánk van een woord alle aandacht krijgt (i.p.v. de diepere betekenis), maar dat datzelfde gebeurt met de uiterlijke vórm. De 'buitenkant', de franje krijgt de nadruk.
In Engeland werd de '&' veel gebruikt. Doordat Engels een sterk assimilerende taal is, werd 'and per se and' verbasterd tot 'ampersand'. Later raakten ook Nederlanders hiervan onder de indruk en gingen het teken hier eveneens vaker toepassen. Eerst bleef dit beperkt tot vaststaande uitdrukkingen, tegenwoordig verschijnt de ampersand al in gewone, geschreven teksten in de plaats van 'en'. Terwijl het lastiger is te schrijven dan eenvoudig 'en'... maar dat is het waar het om gaat: 'en' is te gewoon. Nadat de ampersand zich als een griepgolf over Nederland heeft verspreid, zal het zo vaak worden gebruikt, dat ook de ampersand gewoon wordt, 'ordinair', en zijn invloed verliest.
I.p.v. 'en' schrijft men nu het Latijnse 'et' met een hoofdletter, maar in een onherkenbare vorm... maar men blijft het wel gewoon als 'en' uitspreken. Wat is hiervan het voordeel of de verbetering? Het verschijnsel 'ampersand' is taalkundig een nutteloze toevoeging en een schoolvoorbeeld van de behoefte van sommigen aan uiterlijk vertoon. Het dient louter effectbejag.
Later kon het o.a. in wiskunde en HTML wel nuttig worden toegepast.
Kalligrafie is de kunstvorm waarin op kunstzinnig verantwoorde wijze de schoonheid van de vorm van het alfabetische schrift wél wordt verhoogd.
Het met de hand schrijven van de & vereist een tegendraadse beweging, die tegen de schrijfrichting ingaat. Steeds vaker is daardoor een omgekeerd geschreven & te zien, blijkbaar zonder dat de schrijver dit beseft.

De & wordt in de spreektaal nog wel gewoon als 'en' uitgesproken. Stel dat we nu besluiten in de spreektaal hetzelfde te doen als wat in de schrijftaal is gebeurd. We spreken niet meer over 'en' maar over 'et' en vervolgens gaan we de klank van 'et' zo vervormen, dat 'et' er niet meer in hoorbaar is. Als we de geschreven krul van de & zien, spreken we dit bijvoorbeeld uit als 'prul' als we gewoon 'en' bedoelen. Dat is wat er in de schrijftaal is gebeurd, als we dit overplaatsen naar de spreektaal. Is dit een verrijking van de taal?!

Volgens het Genootschap Onze Taal komt het teken & (de 'ampersand') vooral voor in namen en afkortingen: C&A, Bang & Olufsen, P&O, r&b, enz.
In andere gevallen kan beter het gewone woord 'en' worden gebruikt, ook in tamelijk vaste combinaties als college van B en W, personeel en organisatie, kort en krachtig. Het gebruik van & heeft geen duidelijke toegevoegde waarde en levert nauwelijks 'winst' op.
    terug naar de leenwoordenlijst

app Het leenwoord 'app' is afkomstig van het Engelse 'application': toepassing; het woord verwijst naar een computerprogramma (tegenwoordig ook algoritme genoemd, z.a.) en het woord 'app' is daar een afkorting van.
Als hetzelfde in het Nederlands zou gebeuren, dan werd een 'toepassing' een 'toep' genoemd en een 'programma' een 'prog'; maar de Engelssprekers kunnen deze taalverminking zonder schaamte gebruiken, omdat het immers een Latijns leenwoord is.
Er wordt ook veel gebruik gemaakt van een programma dat 'WhatsApp' heet: 'wat er is toepassing'. Deze 'wat er is toepassing' wordt ook afgekort tot 'app', waardoor er 'apjes' naar elkaar worden gestuurd, in feite 'toepassingen', die in het Nederlands afgekort 'toepjes' zouden worden genoemd.
De Romeinen zouden hogelijk verbaasd zijn als ze zouden horen, hoe onverschillig moderne mensen met hun taal omspringen.
    terug naar de leenwoordenlijst

astraal Het Latijnse woord 'astralis' betekent 'de sterren betreffend'. Het geestesoog ziet namelijk in de uitstraling van de ontwikkelde geest (die uitstraling is de ziel) tintelende vonkjes, die als kleine sterretjes flonkeren.
    terug naar de leenwoordenlijst

aura Het Latijnse woord 'aura' betekent o.a. 'uitstraling', 'windje', 'hemels licht', 'glans'. In geestkunde is beschreven dat door de werkzaamheid van de geestelijke vermogens de geest een krachtruimte om zich heen uitstraalt, de 'uitstraling van de geest', die in geestkunde de 'ziel' wordt genoemd (zie ook de betekenis van 'psyche'). In geestkunde is de aura daarom de ziel.
Het woord 'aura' hangt samen met 'aurum': goud. Het metaal dat in het Nederlands 'goud' heet, noemden de Romeinen 'glans'.
    terug naar de leenwoordenlijst

baby Het woord 'baby' is afkomstig uit het Engels, waarin het in de 14e eeuw als 'babe' werd overgenomen uit het Frans. Daar bestond het als 'bébé', een klanknabootsend woord, gevormd uit de brabbeltaal van zuigelingen en kleuters (wat dat betreft komt het overeen met 'mama' en 'papa', die ook klanknabootsende woorden zijn).
Het Nederlands kende de betekenisvolle woorden 'boreling' (pas geboren kind) en 'zuigeling' (een kind dat nog door de moeder wordt gevoed). Deze zinvolle woorden die nauwkeurig aangeven wat er wordt bedoeld, zijn in onbruik geraakt doordat zij zijn vervangen door het betekenisloze woord 'baby'. Daarmee is men een woord uit een brabbeltaal gaan spreken.
Het woord 'baby' behoort tot de klanknabootsende woorden of 'onomatopeeën. Klik hier voor een beschrijving van de stijlvorm 'onomatopee'.
    terug naar de leenwoordenlijst

balans Het woord 'balans' is afkomstig van het Latijnse 'bi lanx': 'twee schalen'; m.a.w. het duidt de 'weegschaal' als weegwerktuig aan. De betekenis van dit woord zegt verder niets over de toestand waarin die twee schalen zich t.o.v. elkaar bevinden.
De betekenis van het Nederlandse woord 'evenwicht' geeft wel duidelijk aan waar het om gaat: aan beide zijden zijn de gewichten even groot; er is evenwicht door een gewicht en een daaraan gelijk tegenwicht. Toch is dit betekenisvolle woord verdrongen door het nietszeggende woord 'balans', doordat het in vertalingen uit het Angelsaksisch onvertaald wordt gelaten.
Het gebruik van het woord 'evenwicht' geeft een duidelijk beeld van wat er op een balans gebeurt: een gewicht op de ene en een tegenwicht op de andere schaal, geven samen een evenwicht: dát is het 'balansmechanisme'. Daarmee overeenkomend geven een stelling en een tegenstelling samen een samenstelling, zoals een these en een antithese één synthese geven. Het zicht op al deze zinvolle samenhangen verdwijnt, als alles op een hoop wordt gegooid door het gebruik van het woord 'balans'.
De Angelsaksische taalgebruikers met hun voorkeur voor het Latijn hadden beter kunnen kiezen voor het Latijnse 'equilibrium', dat wel 'evenwicht' betekent. Het woord is samengesteld uit 'equi-': gelijk en 'libra': weegschaal, balans.
Het gebruik van het woord 'balans' is een voorbeeld van metonymie: een beeldspraak, waarbij een bepaald onderwerp wordt aangeduid met behulp van een eraan verwant begrip, in dit geval het weegwerktuig, de balans.
Laatst gelezen: "De weegschaal moet weer in balans komen."(!)
en: "Wat moet worden gezocht is een evenwichtige balans tussen..."(!)
En een 'onbalans' is een 'onding', een slecht werkend weegwerktuig.

Waar het om gaat is de toestand van evenwicht tussen de twee schalen van de balans.
Die evenwichtige toestand moet worden benoemd, niet het weegwerktuig waarop dat gebeurt.
Eerst zei men: "Het evenwicht van de balans." Nu alleen: "De balans."
Het wezenlijke waar het om gaat: het evenwicht tussen de beide schalen, is weggelaten. Door onbewust taalgebruik.
    terug naar de leenwoordenlijst

boost Het woord 'boost' is afkomstig uit het Engels, waar het in het begin van de 19e eeuw plotseling opdook. De betekenis van dit woord is onbekend. Door de indruk die de klánk maakt, worden er een aantal betekenissen aan toegekend, zoals: 'verhogen', 'vermeerderen', 'versterken', 'bevorderen', maar er zijn er veel meer (zie Merriam-Webster online).
Dit woord is makkelijk uit te spreken en heeft een zo algemene betekenis dat het veel andere woorden kan vervangen, die daardoor in onbruik dreigen te raken; met een vervlakking van het Nederlandse taalgebruik als gevolg.
    terug naar de leenwoordenlijst

brainstorm session De bedenker van de ‘brainstorm session’ was de Amerikaanse marketinggoeroe Alex Osborn in 1942. Hij meende dat als een groep een stortvloed aan gedachten bedenkt, er dan altijd wel één goede tussen zou zitten. Deze persoonlijke bewering is terecht ook wetenschappelijk op zijn waarde onderzocht. Daarbij is gebleken dat er in een groep een groepsgedrag optreedt, waarbij er door de deelnemers van uit wordt gegaan, dat de ‘groep’ het werk doet. Dat remt juist de eigen werkzaamheid en inzet.
Bovendien mogen tijdens zo’n sessie de aangedragen denkbeelden niet door de anderen worden beoordeeld, omdat er anders discussies gaan ontstaan. De praatgragen in de groep beginnen dan met wilde, onuitvoerbare ideeën te strooien, waardoor anderen juist dichtslaan.

In de medische wetenschap betekent een ‘hersenstorm’ een epileptische aanval, die de hersenwerkzaamheid volledig verstoort doordat de samenhang tussen hersengebieden wegvalt.
Het ‘brainstormen’ heeft veel weg van zo’n (verschrikkelijke) epileptische aanval, waarbij er eensdeels verlammingen optreden en aan de andere kant juist krampachtig herhaalde bewegingen ontstaan.
Klik hier voor een verhelderend artikel over dit onderwerp.
    terug naar de leenwoordenlijst

brainwave Het Engelse woord 'brainwave' betekent: 'hersengolf' of 'breingolf', een golf die meestal onverwachts door de hersenen heen gaat en die de betreffende persoon op een bepaalde gedachte brengt.
Het woord wordt gebruikt i.p.v. 'ingeving' of 'inval', woorden die nog aangeven wat er werkelijk gebeurt, namelijk dat een geestelijke begeleider die persoon vanuit de geestelijke wereld een bepaalde gedachte 'ingeeft' in de ziel, zodat de persoon die gedachte gewaar wordt en overneemt... alsof het een eigen gedachte betrof.
Die geestelijke gebeurtenis is door het gebruik van 'brainwave' uit het zicht geraakt en een hersenwerkzaamheid, een 'neurale activiteit' in de vorm van een 'hersengolf', is ervoor in de plaats gekomen.
    terug naar de leenwoordenlijst

bug Het woord 'bug' is afkomstig uit het Engels, waar het in het begin van de 17e eeuw voor het eerst verscheen. De oorsprong en betekenis ervan is onbekend. Het woord heeft daardoor in de loop der jaren meerdere, uiteenlopende betekenissen gekregen, o.a.: 'insect' en ook: de insectenfamilie der Halfvleugeligen, waaronder de luizen. De betekenisontwikkeling naar het hedendaagse 'programmeerfout' is als volgt. In de begintijd van de ontwikkeling van computers werden nog geen transistoren gebruikt, maar in plaats daarvan (grote) glazen radiobuizen die op rekken stonden; voor deze computers was een hele kamer nodig. Deze radiobuizen konden erg warm worden en gingen daardoor regelmatig stuk, waardoor de werking van de computer storingen vertoonde.
Als grapje onder technici werd er dan gezegd dat er weer een luis (bug) de kamer was binnengevlogen die een buis had ontregeld. De luis moest dus worden opgezocht en verwijderd om de opgetreden fout te herstellen.
In 1947 werd deze term voor het eerst gebruikt in een logboek over de Mark II computer: "First actual case of a bug being found." Een mot was de computerruimte ingevlogen en vast komen te zitten tussen de buizen, wat een fout in de berekening veroorzaakte.
Ook het woord 'bug' is een voorbeeld van metonymie: er wordt niet eenvoudig gezegd waar het om gaat (een storing, een programmeerfout), maar er wordt iets genoemd, wat er zijdelings mee te maken zou kunnen hebben.
    terug naar de leenwoordenlijst

channelen Een 'channel' is een 'kanaal' en het werkwoord 'to channel' betekent: een kanaal of een zender kiezen op radio of TV; in het Nederlands wordt het werkwoord 'afstemmen op' gebruikt. Door zich op een geestelijke begeleider af te stemmen, ontstaat er overeenstemming tussen twee geesten, waardoor een persoonlijke band wordt gevormd doordat de beide geestelijke uitstralingen (de zielen) zich vermengen; ingevingen van begeleiders kunnen zo de mens op aarde bereiken.
Het werkwoord 'channelen' verwijst naar de werking van een apparaat zoals een radiotoestel, het werkwoord 'afstemmen op' wijst door de 'overeenstemming' tussen twee personen die daardoor ontstaat op het vormen van een persoonlijke band door de geest. Dat is wat er werkelijk plaatsvindt tussen een mens op aarde en zijn of haar geestelijke begeleider in de geestelijke wereld. Door het gebruik van 'channelen' wordt de mens gezien als een machine, geheel in lijn met het mechanistische wereldbeeld van de natuurwetenschappen.
Het gebruik van het woord 'channelen' is een voorbeeld van metonymie: een beeldspraak, waarbij een bepaald onderwerp wordt aangeduid met behulp van een eraan verwant begrip.
Zie ook 'hypnose' en 'ingeving' in de verklarende woordenlijst.
    terug naar de leenwoordenlijst

chemie Het woord 'chemie' is afkomstig van het Latijnse 'chemia' en dat weer van het Arabische 'al khimeia', letterlijk: het zwarte land langs de Nijl, m.a.w. 'Egypte'.
De oude Egyptenaren beheersten de kunst van het balsemen van lijken (met het doel ook de stoffelijke vorm voor de eeuwigheid te bewaren). Bij die behandeling mengden zij verschillende stoffen met elkaar, waarbij wat we nu nog steeds noemen 'chemische' reacties plaatsvonden. Naast hun kennis van het balsemen, ontwikkelden zij hieruit hun kennis van de reacties tussen verschillende stoffen: de geboorte van 'scheikunde' als wetenschap.
Naast de betekenis van 'scheikunde' heeft het woord 'chemie' de laatste tijd een nevenbetekenis gekregen, namelijk: 'persoonlijke band', 'relatie'. Dat betekent dat ook hier een gééstelijk gebeuren, de verbinding tussen twee geesten, niet wordt aangeduid met het woord dat die band rechtstreeks aanduidt: 'gevoelsband', 'vriendschapsband', maar met een afstandelijke term uit de natuurwetenschappen die duidt op 'chemische reactie', 'chemische verbinding'.
Daarbij moet worden aangetekend dat het woord 'chemie' in het Nederlands 'scheikunde' is; dit woord duidt op dat aanzicht van 'chemie' dat evenveel voorkomt: het scheiden van delen van een molecuul! Niet alleen is hier sprake van de overdracht van een innerlijk gebeuren op een overeenkomend uiterlijk gebeuren, maar ook van onbewust taalgebruik - er is niet een duidelijk beeld van wat het woord 'chemie' inhoudt.
De betekenis van het zelfstandige naamwoord 'chemie' zoals het nu ook wordt gebruikt, is gunstig, maar die van het bijvoeglijke naamwoord 'chemisch' (in plaats van 'synthetisch') juist ongunstig.
Het gebruik van het woord 'chemie' is een voorbeeld van metonymie: een beeldspraak, waarbij een bepaald onderwerp wordt aangeduid met behulp van een eraan verwant begrip.
    terug naar de leenwoordenlijst

chemisch Het woord 'chemie' is afkomstig van het Latijnse 'chemia' en dat weer van het Arabische 'al khimeia', letterlijk: het zwarte land langs de Nijl, m.a.w. Egypte.
De kunst van het balsemen van de Egyptenaren is de aanzet geweest van de ontwikkeling van een tak van wetenschap: de chemie of scheikunde. Deze ontwikkeling liep over de 'alchemie' naar de huidige wetenschap, die 'chemie' wordt genoemd. Door de onderzoekingen op dit gebied verricht, is gevonden dat álle stoffen in de schepping op chemische wijze zijn samengesteld uit atomen en moleculen. Door de chemie is vastgesteld, dat álles in de schepping in feite 'chemisch' is, de gehele natuur is: chemie.
De chemie ontleedde niet alleen stoffen in hun bestanddelen, maar zij stelde uit die bestanddelen ook nieuwe stoffen samen, zij 'synthetiseerde', 'stelde samen' nieuwe stoffen. Daardoor ontstond het onderscheid tussen 'natuurlijke' stoffen en - zo men wil - onnatuurlijke, 'synthetische' stoffen. Deze synthetische stoffen kwamen in een kwaad daglicht te staan, doordat sommige ervan giftig zijn en er vanuit fabrieken door geldzuchtige ondernemers de omgeving mee werd verontreinigd. Gemakshalve wordt er aan voorbijgegaan dat de meest giftige stoffen juist door de natuur worden aangemaakt, er is bijvoorbeeld geen giftiger stof dan botuline (de werkzame stof in Botox).
Het juiste woord 'synthetisch' is wel een tijd met de juiste betekenis gebruikt, maar werd op een zeker tijdstip vervangen door 'chemisch'; opeens was alles dat verdacht was, 'chemisch', meestal gebruikt in de zin: "Het is allemaal chemische troep."
Hieruit blijkt duidelijk het nadeel van het gebruik van leenwoorden, het kan een ernstige begripsverwarring veroorzaken.
De betekenis van het zelfstandige naamwoord 'chemie' is gunstig, die van het bijvoeglijke naamwoord 'chemisch' juist ongunstig, maar aan de ongerijmdheid hiervan wordt voorbijgegaan.
    terug naar de leenwoordenlijst

clash Het woord 'clash' is een klanknabootsend woord, zonder betekenis. Het duidt een 'kletsend geluid' aan (Merriam Webster) dat in het Nederlands 'klats!' zou kunnen zijn. Het wordt vertaald met 'botsing', dat wel een woord met een betekenis is.
Letterlijk vertaald is een 'clash of civilizations' een 'klats van beschavingen'. Is dat een beschaafd woordgebruik?
Het woord 'clash' behoort tot de klanknabootsende woorden of 'onomatopeeën. Klik hier voor een beschrijving van de stijlvorm 'onomatopee'.
    terug naar de leenwoordenlijst

click (to) (klikken) Het woord 'klikken' heeft een nieuwe betekenis gekregen als computerterm sinds de invoering van het grafische gebruikersscherm 'Macintosh' door Apple in 1984, waarvan toentertijd openlijk werd betwijfeld of dat ooit wel wat zou worden!. Vóór die tijd kon je alleen met de pijltjestoetsen de cursor over het scherm bewegen. Apple automatiseerde de pijltoetsen en de returntoets op grafische wijze op het scherm, wat door Microsoft werd nagemaakt.

Het Engelse 'to click' betekent daarbij het plaatsen van de punt van de aanwijzer (het pijltje) op een daarvoor gevoelige plaats op het scherm (een 'knop') en vervolgens het indrukken van de kliktoets op de muis. In het Nederlands is dit vertaald met 'klikken'. Door deze handeling wordt de kern van de computer, de chip of processor (CPU, centrale rekeneenheid) in gang gezet. Er vindt daardoor een reactie plaats, er gebeurt wat, de handeling van de gebruiker wordt onmiddellijk beantwoord door een gebeurtenis op het scherm.
Het woord 'klikken' kan ook afkomstig zijn van een nieuwe techniek om onderdelen van een apparaat of gebruiksvoorwerp met elkaar te verbinden. Dit gaat d.m.v. het in elkaar grijpen van een beweegbaar palletje dat in een uitsparing schiet, wat met een klikgeluid gepaard gaat.
Deze uiterlijke, technische term wordt nu gebruikt om een innerlijk, gééstelijk gebeuren weer te geven: het zich onmiddellijk vormen van een persoonlijke gevoelsband, met de woorden: "Het klikte meteen" i.p.v. "Er was meteen een band" of "Er was meteen voeling".
Wat in de buitenwereld op het scherm gebeurt, wordt herkend als iets wat overeenkomt met een innerlijke gebeurtenis: het ontstaan van een persoonlijke band, een gevoel van vriendschappelijkheid door het verkregen antwoord, het ervaren van geestverwantschap. Door de onbewuste vereenzelviging met de omgeving wordt echter niet het woord gebruikt dat op die ínnerlijke, geestelijke gebeurtenis slaat, maar een technische term van de uiterlijke gebeurtenis waarop door de vereenzelviging de overdracht van de innerlijke kan plaatsvinden.
Het gebruik van het woord 'clicken' is een voorbeeld van metonymie: een beeldspraak, waarbij een bepaald onderwerp wordt aangeduid met behulp van een eraan verwant begrip.
    terug naar de leenwoordenlijst

coach Het woord 'coach' is afkomstig van het Hongaarse 'kocsi': een overdekte paardenwagen bestemd voor personenvervoer. Het is over het Duitse 'Kutsche' en het Nederlandse 'koets' als 'coach' in het Engels terechtgekomen.
Later is het beeld van 'een koetsier die een reiziger in zijn koets meeneemt naar zijn bestemming' gebruikt om er een 'begeleider' mee aan te duiden, die samen met een leerling een bepaalde hoeveelheid leerstof doorwerkt om hem of haar tot een bepaald peil van kennis te voeren.
'Coach' is een goed voorbeeld van metonymie. Niet datgene wat een menselijke geest dóet: iemand begeleiden, wordt aangeduid, maar er wordt een uiterlijk voorwerp gebruikt dat bestemd is om in overdrachtelijke zin iets vergelijkbaars te doen. Iemand 'coachen' betekent dus letterlijk: iemand 'koetsen', 'in een koets vervoeren'.
    terug naar de leenwoordenlijst

commotie Het woord 'commotie' is afkomstig van het Latijnse 'com-motio', van 'con': 'samen' en 'movere': 'bewegen'. Het betekent: 'mee-bewegen'. Dit woord heeft een zeer algemene betekenis; immers, werkelijk álles kan met elkaar meebewegen. Daardoor is dit woord in feite betekenisloos, want het kan alles betekenen.
Het heeft de betekenisvolle Nederlandse woorden 'opschudding', 'beroering', 'ophef', 'opwinding', 'deining', 'ontsteltenis', 'reuring', 'schrik', 'gedoe' verdrongen.
    terug naar de leenwoordenlijst

compassie Het woord 'compassie' is afkomstig van het Latijnse 'con-passio', van 'con': 'samen' en 'passio': 'lijden'; Gr. 'pathos': lijden, ziekte. Het betekent: 'mee-lijden'.
Meelijden lijkt mooi, maar aan meelijden heeft de ander die lijdt niets en het is ook ongunstig voor degene die meelijdt; medelijden maakt somber en verlamt. Medelijden bevestigt de ander in zijn of haar lijden.
Waar de ander die lijdt wel wat aan heeft, is 'medeleven' en 'medegevoel'. Daardoor blijft degene die meeleeft en meevoelt zichzelf, evenwichtig en is zo in staat iets voor de lijdende te doen.
Toch worden deze zinvolle woorden 'meeleven' en 'meevoelen' vervangen door 'compassie' door de invloed van de Angelsaksische literatuurstroom.
    terug naar de leenwoordenlijst

concentratie Het woord 'concentratie' is afkomstig van het Latijnse 'concentrare', van 'con': 'samen' en 'centrare': 'in het midden brengen'. Het woord heeft de betekenis: 'in het midden samenbrengen'; wat slaat op 'aandachtig zijn', 'het waarnemingsvermogen op één punt richten' (tegenwoordig ook wel 'focussen' of 'inzoomen' genoemd, zie aldaar).
Het woord 'concentratie' wordt gebruikt i.p.v. het woord 'aandacht', 'aandachtig zijn', 'belangstellend'.
De meest wezenlijke concentratieoefening voor de mens is de zelfbezinning. Daarbij worden niet alleen het waarnemingsvermogen, maar álle vermogens naar binnen gekeerd en op zichzelf als geest gericht, op de eigen geestelijke werkzaamheid; door die oefening bekrachtigt de geest zichzelf en wordt zo zelfbewust en zelfbeheerst.
    terug naar de leenwoordenlijst

condoleren Het woord 'condoleren' is afkomstig van het Latijnse 'con': 'met' en 'dolor': 'pijn'. Het woord 'condoleren' heeft de betekenis: 'met pijn'. Om wat voor soort pijn het gaat, wordt niet gezegd.
Waar het om gaat, is, dat men zijn 'medeleven betuigt' met een zin als: "Mijn medeleven met het overlijden van ..." Deze zinvolle, persoonlijke mededeling, waar het bij een uitvaartplechtigheid immers om gaat, wordt niet meer gehoord. Hoe meer woorden er worden gebruikt in het geval van een gemoedsuiting, bijvoorbeeld bij een deelnamebetuiging, hoe persoonlijker en welgemeender dit bij de ander overkomt; maar er klinkt nu alleen nog maar een nietszeggend, vreemd woord: 'gecondoleerd'.
Het woord is Latijn en het klinkt dus goed, maar gevoelsmatig is het leeg. Door dit woord te gebruiken, hoeft men geen gevoelens meer te verwoorden, wat in die omstandigheden voor beiden veiliger is. Men kan zich achter een inhoudsloos woord verschuilen en ook daarvoor lenen leenwoorden zich.
In het Duits zegt men nog wel: Mein aufrichtiges Beileid (Mijn medeleven).
    terug naar de leenwoordenlijst

constant Het woord 'constant' is afkomstig van het Latijnse werkwoord 'constare': 'vaststaan', 'gelijk blijven'. 'Constant' is 'dat, wat gelijk blijft'; denk aan een natuurkundige constante als een vaststaand getal.
Het Nederlandse woord is 'voortdurend': 'dat, wat steeds voortduurt'; het beschrijft een gebeuren, dat voortgaat in de tijd en geeft duidelijk weer, wat er werkelijk gebeurt; maar dit zinvolle woord is vrijwel geheel verdrongen door 'constant'.
    terug naar de leenwoordenlijst

contact Het woord 'contact' is afkomstig van het Latijnse 'contactus': 'aanraking', 'besmetting', van het werkwoord 'contingere': o.a. 'aanraken', 'proeven', 'besmetten', 'grenzen aan', 'in betrekking staan tot'.
Het is als Frans woord uit de natuurkunde overgenomen waar het de betekenis had: het elkaar aanraken van twee stroomdraden, waardoor er een stroom gaat lopen. Dat beeld is overgedragen op de menselijke 'ontmoeting' waardoor er een menselijke 'betrekking' ontstaat, een persoonlijke 'band' waardoor mensen 'kennissen' of 'vrienden' van elkaar worden.
    terug naar de leenwoordenlijst

contemplatie Het woord 'contemplatie' is afkomstig van het Latijnse 'contemplatio', van 'com': 'samen' en 'templum': 'gewijde ruimte'. Het 'templum' is de geordende, kosmische ruimte, die leeg is gemaakt om de godheid de gelegenheid te geven te verschijnen. Tijdens een gewijde bijeenkomst in de voorhof van de tempel werd de aandacht op die leegte gericht. Het woord 'contemplatie' heeft daardoor de betekenis: 'gewijde beschouwing', 'geestelijke overdenking'.
De meest wezenlijke gewijde beschouwing voor de mens is de zelfbezinning. Daarbij worden niet alleen het denkvermogen, maar álle vermogens naar binnen gekeerd en op zichzelf als geest gericht, op de eigen geestelijke werkzaamheid; door die oefening bekrachtigt de geest zichzelf en wordt zo zelfbewust en zelfbeheerst. Deze geestelijke oefening vindt plaats in de eigen binnenwereld, de binnenkamer; dit is de enige ware tempel, de ware 'gewijde ruimte' voor de mens. De noodzakelijke innerlijke leegte wordt bereikt door de stille herhaling van een betekenisvol woord; in de 'voorwoordelijke stilte' kan de innerlijke leegte worden ervaren, die vervuld is van zelfbewustzijn en later van godsbewustzijn.
    terug naar de leenwoordenlijst

continu Continu komt uit het Latijn en betekent daar echt niets anders dan het Nederlandse: voortdurend, onophoudelijk, aanhoudend.
    terug naar de leenwoordenlijst

cool, hot, blue, sweet Het gebruik van de zintuiglijke gewaarwordingen 'koud', 'heet' en 'blauw' om innerlijke gemoedstoestanden aan te duiden, laat zien hoezeer het Angelsaksisch op de buitenwereld is gericht.
Het woord 'cool' is in feite geen Engels, maar 'slang', straattaal (vlgs. Merriam Webster). Het wordt gebruikt i.p.v. 'funny' of 'nice', dus: 'leuk', 'aardig'. Om een bepaalde indruk op de ander te maken of om een zekere verzetshouding tegen de gevestigde orde aan te geven, wordt een woord gebruikt met een tegenovergestelde betekenis: koel, koud. Door deze spreekwijze over te nemen, dreigen zinvolle Nederlandse woorden zoals 'leuk, 'mooi', 'fijn', 'prachtig', die een bepaalde gemóedstoestand aanduiden, in onbruik te raken.
De toestand die door deze spreekwijze is ontstaan, houdt in dat één woord: 'cool', nu twee tegenoverstelde betekenissen heeft gekregen, want 'cool' in de betekenis van 'afstandelijk', 'onaardig': 'a cool impersonal manner', is blijven bestaan. Het woord 'cool' kan nu zowel 'leuk' als 'onaangenaam' betekenen. Dit gebeuren is een aanwijzing dat er geen belang wordt gehecht aan een éénduidige betekenis van woorden en dat nauwelijks waarde wordt gehecht aan de betékenis van een woord. Figuurlijk gezien heeft het woord 'cool' in het Engels de betekenissen 'koud' en 'warm' gekregen.
Klik hier voor een onderzoek naar de oorzaak van het gebruik van 'cool': het is een verzet tegen gezag, tegen regels en de gevestigde orde.
Het woord 'hot' betekent 'heet' en wordt bijvoorbeeld gebruikt om een bepaald onderwerp (hot issue) of nieuws (hot news) aan te geven, dat op dat ogenblik in het middelpunt van de 'belangstelling' staat, dat de 'aandacht' trekt, nieuws dat 'belangwekkend' of 'belangrijk' is. De Nederlandse woorden geven een géésteshandeling weer: aandacht schenken; het Engelse woord alleen een zintuiglijke gewaarwording, die weliswaar ook de aandacht trekt als met name de mogelijkheid bestaat dat men zich ergens aan brandt.
Het woord 'blue' betekent 'blauw', maar wordt gebruikt om een sombere, teleurgestelde gemoedstoestand aan te geven: 'blue mood'. I.p.v. het zinvolle Nederlandse 'somberheid' dat een gemóedstoestand aanduidt, wordt nu een kleur gebruikt, wat een zintuiglijke gewaarwording is.
In de kleurpsychologie geldt blauw echter niet als een sombere kleur: het is de kleur van helderheid, wijsheid, wijsbegeerte, het is de kleur van een stralende hemel. Van blauw is aangetoond dat het een verfrissende, opwekkende werking heeft. De kleuren bruin, donkergrijs en zwart gelden wel als somber. Net als bij 'cool' is ook dit een tegenovergestelde, onjuiste woordkeus.
Een ander voorbeeld van het gebruik van gewaarwordingen is het gebruik van 'sweet' voor 'juist' of 'eigen', zelfs is de wetenschap, getuige deze uitdrukking, gevonden in een wetenschappelijk artikel: 'Consciousness - we hit its sweet spot.' (namelijk het claustrum in de hersenen)
Maar iemand die 'lief' is, die wordt een 'sweetheart', een 'zoet hart' genoemd.
    terug naar de leenwoordenlijst

corruptie Het woord 'corruptie' komt van het Latijnse 'corruptio', dat 'vergankelijkheid' betekent. Het woord 'corrosie': roest is ervan afgeleid.
Het leenwoord zegt niets over waar het om gaat: zelfverrijking, in het bijzonder bestuurlijke zelfverrijking, zelfverrijking door misbruik te maken van de macht waarover je aan de top van een bedrijf of instelling beschikt.
    terug naar de leenwoordenlijst

crash Het Engelse woord 'crash' heeft geen betekenis; Merriam-Webster geeft alleen een omschrijving als een klanknabootsend woord en vermeldt ook geen etymologie. De omschrijving van het woord 'crash' is dat er een geluid wordt gehoord als het lawaai van materiaal dat op de grond in stukken kapotvalt.
In het Nederlands is er niet een ermee overeenkomend nabootsend woord, of het zou 'boem' moeten zijn (het woord 'kras' heeft de betekenis van 'inkerving'). Ook het klanknabootsende werkwoord 'kraken' is mogelijk, met 'krak' als zelfstandig naamwoord. Met andere woorden, als Engelsen zeggen: 'air plain crash' dan zou je dat in het Nederlands kunnen vertalen met 'vliegtuig-boem' of 'vliegtuig-krak'.
Nederlanders die menen een 'vliegtuigongeluk' (een woord dat nauwkeurig aangeeft wat het is) te moeten vervangen door 'vliegtuigcrash', zeggen niets anders dan: een 'vliegtuigboem' of 'vliegtuigkrak'. Ook een 'computer crash' is een 'computerboem'.
Het woord 'crash' behoort tot de klanknabootsende woorden of 'onomatopeeën. Klik hier voor een beschrijving van de stijlvorm 'onomatopee'.
    terug naar de leenwoordenlijst

cruciaal Het woord 'cruciaal' is afgeleid van het Latijnse 'crux': kruis. Oorspronkelijk betekende 'cruciaal' dan ook dat iets een moeilijkheid was, het was een 'kruis'; bijvoorbeeld in: 'een cruciale vraag'.
Nu heeft het de betekenis 'doorslaggevend', 'beslissend' gekregen.
    terug naar de leenwoordenlijst

cursus Het Latijnse woord 'cursus' betekent letterlijk: 'loop', 'rit', 'reis'. Het is afkomstig van 'cursare': 'lopen'.
In figuurlijke betekenis wordt het gebruikt voor het Nederlandse woord 'leergang', een woord dat rechtstreeks weergeeft waar het om gaat: een leerzame gang door de leerstof. Dit betekenisvolle woord is echter geheel verdrongen vanwege de geleerde klank van het Latijnse 'cursus'. Een verarming van het Nederlands en een duidelijk voorbeeld dat door de onbewuste vereenzelviging de úiterlijke klank van een woord belangrijker wordt gevonden dan de díepere betekenis.
    terug naar de leenwoordenlijst

date Het Engelse woord 'date' komt van het Latijnse werkwoord 'dare' dat 'geven' betekent. Het daarvan afgeleide zelfstandige naamwoord 'datum' betekent: 'dat, wat gegeven is', 'gegeven'. De meervoudsvorm is 'data': 'gegevens'.
In het Engels is het gebruikelijk geworden een 'afspraak' met het woord 'date', 'datum' aan te duiden. Daardoor wordt niet meer het woord gebruikt dat aangeeft dat twee persónen samen een afspraak maken elkaar te zullen ontmoeten, maar alleen het tijdstip van die ontmoeting in de toekomst wordt genoemd. Ook hier is de overdracht zichtbaar, gevolg van de onbewuste vereenzelviging met dit bestaan, waardoor de aandacht van de persoon op iets onpersoonlijks in de buitenwereld of de toekomst wordt overgebracht.
Ook in het Nederlands wordt het betekenisvolle woord 'afspraak' steeds meer door het betekenisloze 'date' vervangen: een verarming van de taal.
    terug naar de leenwoordenlijst

dimensie Het Latijnse woord 'dimensio' betekent 'afmeting'. Er zijn er drie: lengte, breedte en hoogte, en een vierde, de tijd ('tijd' komt van het Gothische 'timan', 'afmeten'). Het woord wordt nu echter ook gebruikt om een 'geestelijke wereld' mee aan te duiden; maar alle geestelijke werelden zijn oneindig, daar zij uit de oneindige algeest zijn voortgekomen. Zij zijn juist zónder afmeting!
De oorspronkelijke betekenis van het woord 'dimensie' is het volstrekte tegendeel van datgene, waarvoor het nu wordt gebruikt, namelijk om er een oneindige geestelijke wereld mee aan te duiden. De drie dimensies lengte, breedte en hoogte vormen een ruimte (een wereld), maar door onwetendheid is het begrip 'dimensie' op die ruimte overgedragen.
(In de theoretische natuurkunde doet de M-theorie van de Amerikaan Ed Witten over 'snaren' en 'branen' opgeld, die 11 dimensies aanneemt. Deze dimensies hebben echter een geheel andere betekenis dan die men er nu in bepaalde kringen buiten de natuurkunde aan geeft. Wel wordt in de theoretische natuurkunde in verband met de M-theorie over 'parallelle universums'(!) gesproken.)
    terug naar de leenwoordenlijst

dip Het Engelse zelfstandige naamwoord 'dip' is afgeleid van het werkwoord 'to dip', dat 'dopen' of 'indopen' betekent. Iemand die zegt: "Ik zit in een dip" zegt in feite dat hij of zij is 'ingedoopt', zich in een 'ingedoopte toestand' bevind, is 'ondergedompeld'. Daarmee wordt bedoeld te zeggen dat die persoon in somberheid of neerslachtigheid is ondergedompeld of daardoor is overweldigd.
Dit is een voorbeeld van verbloemend taalgebruik. Men wil niet ronduit zeggen: "Ik voel me neerslachtig", "Ik ben somber" of "Ik ben angstig"; de gemoedsgesteldheid wordt niet meer benoemd, maar men gebruikt heel andere woorden die een beeld schetsen (een chip in een dipsaus dopen), waaruit de toehoorder dan maar een juiste gevolgtrekking moet maken omtrent de gemoedsgesteldheid.
Het gebruik van het woord 'dip' is een voorbeeld van metonymie: een beeldspraak, waarbij een bepaald onderwerp wordt aangeduid met behulp van een eraan verwant begrip.
     terug naar de leenwoordenlijst

dystopie Het woord dystopie komt van het Griekse 'dys': slecht en 'topos': plaats. Allerlei Griekse en Latijnse woorden worden ingevoerd en gebruikt om op de lezer een belezen en intelligente indruk te maken. Het woord 'dystopie' houdt in dat iemand zich niet thuis voelt op zijn werkplek: werkplekonvrede.
     terug naar de leenwoordenlijst

ego Het Latijnse 'ego' betekent 'ik'. Dit is het enige leenwoord, waarnaast het Nederlandse woord 'ik' zich volledig handhaaft. Dit is ook niet verwonderlijk, daar aan het woord 'ego' alles is gehecht, wat maar slecht is in een mens. Door er bovendien een zelfstandig naamwoord van te maken in de vorm van 'het ego', kan er nu op een afstandelijke manier en zo op een veilige wijze over al die onaangename persoonlijkheidseigenschappen worden gesproken. Ze hoeven ook niet meer te worden benoemd.
Doordat er overdracht plaatsvindt, vervaagt het besef, dat ík dat 'ego' zelf bén of zou kunnen zijn. Door deze spreekwijze doe niet ík het, maar is wat ik doe een afstandelijke 'ego-werking' geworden!
Door die overdracht van onaangename eigenschappen wordt 'het ik' tot een spookbeeld, waarmee de geest in de eigen binnenwereld in een kringetje rond blijft draaien. Deze toestand is de zekerste rem op de bewustwording van de zelfstandigheid van zichzelf als geest, het is een vorm van zelfbedrog.
Niet weinigen blijven steken in dit afstandelijke woordgebruik of klampen zich eraan vast door angst - door hun vaag bewuste huiver voor de onbekende werkelijkheid van zichzelf als menselijke geest. Ook hiervoor kunnen leenwoorden worden gebruikt.
    terug naar de leenwoordenlijst

egoïsme Dit is een leenwoord uit het Frans, gevormd uit het Latijnse 'ego'. Door het achtervoegsel '-ïsme' wordt met een zo gevormd woord een bepaalde geestesgesteldheid aangeduid. Door dat achtervoegsel rechtstreeks met het woord 'ego' te verbinden, wordt ook met 'ego' een bepaalde geestesgesteldheid bedoeld. De toch zo betekenisvolle woorden 'ik' en 'ego' hebben door de ongunstige betekenis die met het woord 'egoïsme' is verbonden, geheel ten onrechte zelf óók een ongunstige betekenis gekregen.
In wezen zijn de woorden 'ik' en 'ego' heilige woorden, want de menselijke geest, uit de goddelijke algeest geschapen(!), duidt hiermee zichzelf aan. Ook Jezus en Boeddha duidden zichzelf met het woord 'ik' ('ego') aan.
Het Nederlandse woord 'zelf-zucht' geeft duidelijk aan dat het om een 'ziekelijke zelfgerichtheid' gaat. Dáárnaast kan het woord 'ik' zijn verheven waarde behouden. Het duidelijke woord 'zelfzucht' is echter door het betekenisvervalsende leenwoord 'egoïsme' in onbruik geraakt.
    terug naar de leenwoordenlijst

emancipatie Het woord 'emancipatie' komt van het Latijnse 'emancipatio'; het betekende bij de Romeinen het tijdstip dat de zoon werd bevrijd van het gezag van de vader en daardoor zelfstandigheid verkreeg. De betekenis is in feite: 'verzelfstandiging', bevrijd worden van overheersing.
In het huidige tijdsbestek wordt er gesproken over 'vrouwenemancipatie' en het doel van hen die dit voorstaan, is de verzelfstandiging van de vrouw - wat gezien de verhoudingen in het verleden noodzakelijk was. Het gevolg van hun streven is echter geen verzelfstandiging van de vrouw en van het vrouwelijke, maar van 'masculinisatie': vrouwen zijn door hun ijveren alleen maar meer mánnenzaken gaan doen. Zij hebben daardoor hun eigenheid, het vrouwelijke, juist verloren en zijn alleen maar meer opgegaan in de mannenwereld van industrie, handel, natuurwetenschappen en techniek.
Vrouwen worden steeds meer aan mánnen gelijksoortig, waardoor ook zij aan de algemeen heersende gedachte meewerken dat het mannelijke en de mannenwereld toonaangevend is. Uit onderzoek is bijvoorbeeld gebleken dat de vrouwenstem in de loop van de jaren is gedaald en aan die van de man gelijkvormig begint te worden.
De inspanningen van de vrouwenemancipatiebeweging heeft tot gevolg gehad dat de opvatting van Simone de Beauvoir is bevestigd: de vrouw is 'le deuxième sexe' ('het tweede geslacht', de titel van haar boek Le Deuxième Sexe, 1949); het mannelijke geeft in de huidige maatschappij de toon aan, het vrouwelijke komt op de tweede plaats.

Van emancipatie van de vrouw is pas sprake als vrouwenzaken zoals: gezin, opvoeding, onderwijs, kinder-, zieken- en ouderenverzorging, persoonlijke begeleiding, armenzorg, kunst, cultuur en godsdienst in de maatschappij een éven belangrijke plaats krijgen als industrie, handel, natuurwetenschappen en techniek. Het tegendeel is echter het geval, de mannelijke zelfgerichtheid voert de boventoon, waardoor de maatschappij verzakelijkt en verhardt; vrouwenzaken worden als minder belangrijk gezien (dat kost ook alleen maar geld en levert niets op), waardoor de menselijke maat verloren gaat en de zachtheid - en daarmee de beschaving - in de mensengemeenschap achteruitgaat.

Mannen en vrouwen zijn niet aan elkaar gelijk, maar wel volkomen gelijkwaardig; door hun verschillen kunnen zij elkaar heel goed aanvullen en dat geeft hen de gelegenheid zich voor elkaar in te zetten... wat een vreugde is. Het wezenlijke verschil tussen de mannelijke en vrouwelijke geest is de volgorde in het verloop van de geestelijke vermogens; die is in de mannelijke geest waarnemen, denken, voelen en willen; in de vrouwelijke geest waarnemen, voelen, denken en willen. Dáárdoor kunnen zij elkaar aanvullen.

Door de uitgekeerde instelling en het denken richten mannenzaken zoals industrie, handel, natuurwetenschappen en techniek zich op het maken van gebruiksvoorwerpen, zoals auto's en vaatwassers, die alleen het dagelijkse leven in dit tijdelijke bestaan veraangenamen. Niets daarvan kan worden meegenomen naar huis bij het overlijden.
Door de ingekeerde instelling en het voelen richten vrouwenzaken zoals gezin, opvoeding, onderwijs, kunst, cultuur en godsdienst zich op de persóón, de menselijke geest. Door de aandacht voor de geest treedt een verbetering op, een ontwikkeling, die een verrijking voor de geest betekent. Dat betekent een verrijking voor de mens die duurt tot in de eeuwigheid!
Toch wordt in de huidige maatschappij de voorkeur gegeven aan tijdelijke zaken en wordt aan het wezenlijke, de geest, voorbijgegaan. De 'zákenvrouw van het jaar' komt in de schijnwerpers te staan, zij die hulpbehoevende médemensen begeleidt op hun levenspad, werkt in stilte.
    terug naar de leenwoordenlijst

emotie Het woord 'emotie' komt van het Latijnse 'e-movere', dat 'eruit bewegen' betekent. Het woord zegt dus niets over 'gevoelens'; maar er wordt over het algemeen wel een onbeheerste gemoedsgesteldheid, een gemoedsaandoening mee bedoeld. Echter, álles wat de geest in zichzelf vormt, kan 'eruit bewogen' worden, kan worden uitgedrukt: gedachten, gevoelens, wilsbesluiten.
Het woord 'emotie' is verwisseld met het Latijnse 'affect'. 'Affectus' betekent: gemoedsaandoening. Het Nederlandse woord 'aandoening' zegt nauwkeurig waar het om gaat: de gemoedsgesteldheid wordt 'aangedaan' door alles, waar de geest geen macht over heeft. Toch dreigt dit zo duidelijke woord in onbruik te raken.
In het Duits wordt 'der Affekt' nog wel in de juiste betekenis gebruikt.

Iemand die in een 'aangedane' gemoedstoestand verkeerd, kan 'bewogen', 'ontroerd', 'getroffen', 'geraakt', 'onthutst' of 'aangeslagen' zijn, woorden met een duidelijke betekenis, die nu alle door het nietszeggende 'geëmotioneerd' worden vervangen en daardoor in onbruik dreigen te raken.
Het woord 'emotie' wordt ook gebruikt voor aandoeningen die juist níet 'er uit worden bewogen', zoals angst, stil verdriet en minderwaardigheidsgevoelens. Juist doordat zij níet worden geuit, zorgen zij voor persoonlijke moeilijkheden.

Laatst gelezen: "Zij kon haar emotie niet uiten," m.a.w.: zij kon haar eruit-bewegen niet uiten.
    terug naar de leenwoordenlijst

emotionele intelligentie Het woord 'emotie' komt van het Latijnse 'e-movere', dat 'eruit bewegen' betekent en 'intelligentie' van 'inter-ligere' dat betekent: 'er tussen lezen', dus: 'tussen de regels door lezen', m.a.w. begrijpen wat er staat.
Doordat niet wordt gezien dat het denkvermogen is samengesteld uit het ontledende 'verstand' en de samenvoegende 'rede' (zie in de verklarende woordenlijst bij 'denken'), en het woord 'intelligentie' daar niet rechtstreeks naar verwijst, is 'intelligentie' een zo vaag begrip dat er tientallen omschrijvingen van zijn. Deze verwarring wordt nog vergroot door het vermogen om te voelen in de vorm van 'emotionele' als een bijvoeglijk naamwoord te gebruiken bij 'intelligentie'.
Door het bijvoeglijke naamwoord wordt 'voelen' niet als een zelfstandig vermogen aangemerkt, maar als een verschijnsel dat een aanhangsel is van het denken. Deze denkwijze is een kenmerkend gevolg van het eenzijdige denken van wetenschappers, die zich niet kunnen voorstellen dat het voelen een zelfstandig vermogen is van de menselijke geest. Het wordt door hen dan ook vaak als 'het onbewuste' aangeduid.

Het voelen is een zelfstandig vermogen; naast het 'denkvermogen' is er een 'gevoelsvermogen' als het vermogen om mee te kunnen voelen met anderen en om een gevoelsoordeel (een zedelijk oordeel) te kunnen vormen over het gedrag van medemensen.
    terug naar de leenwoordenlijst

energie Het woord 'energie' komt van het Griekse 'en erges', dat 'in werking', 'werkend' betekent. Het woord is in zwang geraakt i.p.v. het woord 'kracht' dat eerst werd gebruikt.
Een kracht geeft echter niet alleen het vermogen om 'werkzaam' te zijn (komt overeen met 'energie'), maar evengoed om tot rust te brengen, te 'rusten'; door een kracht kan men iets versnellen én vertragen, iets in beweging zetten en tot staan brengen.
Het begrip 'kracht' is daardoor veelomvattender, het omvat de tegendelen 'beweging' en 'rust', en is daardoor hét begrip om de kerneigenschap van de geest mee aan te duiden: de geest is een geestkracht, levenskracht, die in beweging kan zijn én kan rusten.
Doordat het woord 'energie' het woord 'kracht' heeft verdrongen, gaat men voorbij aan de helft van de betekenis van 'kracht', namelijk het even belangrijke vermogen om te rusten. In de natuurkunde moeten daardoor nu de kunstmatige woordvormen 'kinetische energie' (is letterlijk: bewegende in werking) en 'potentiële energie' (is: mogelijke in werking) worden toegepast.
Informatie en energie zijn twee verschijnselen die uitdrukkingen zijn van de geest als 'bewuste kracht'. Door iets waar te nemen wordt de geest zich ervan bewúst (informatie), door met die kennis vervolgens iets te willen dóen, is de geest een willende krácht (en pas dan energie).

In sommige levensbeschouwelijke kringen wordt het woord 'energie' veelvuldig gebruikt; men spreekt ook over het voorkomen van 'energieën' om ons heen en meent te weten dat: 'álles is energie.' Als echter wordt gevraagd wat men onder dit zo belangrijke woord verstaat, moet men het antwoord schuldig blijven... blijkbaar leefde men onbewust met een illusie van kennis en weet niemand wat hij of zij eigenlijk zegt als het woord 'energie' wordt gebruikt. Eén van de gevaren die je loopt met het gebruiken van leenwoorden.

Klik hier voor de beschrijving van het begrip kracht(energie) in de Verklarende Woordenlijst
    terug naar de leenwoordenlijst

enthousiasme Dit woord komt van het Griekse 'en thousias' en betekent 'in God zijn'. Hoewel dit woord zeer veel wordt gebruikt, kan de vraag worden gesteld wie werkelijk bewust 'in God is'. Als iedereen de betekenis van dit woord kende en beseft dan te zeggen 'ik ben in God', zou niemand het meer gebruiken. Het heeft ondertussen wel het Nederlandse 'geestdrift', dat nauwkeurig aangeeft om wat voor geestesgesteldheid het gaat en wat iedereen wel waarheidsgetrouw zou kunnen gebruiken, verdrongen.
    terug naar de leenwoordenlijst

entiteit Dit woord komt van het Latijnse 'entitas' en betekent 'wezenlijkheid'. Het hangt samen met Latijn 'ens', het 'ding' en 'esse', 'zijn'. Een 'entiteit' is daardoor een 'zijnde', 'iets, wat is'. Het heeft daardoor zo'n algemene betekenis, dat het een nietszeggend woord is. Het wordt gebruikt om er een wezen in de geestelijke wereld mee aan te duiden. Als dát 'iets is, wat is', dan zou de gevolgtrekking moeten worden gemaakt, dat de mens in het tegendeel ervan, de stóffelijke wereld niet 'iets, wat is' zou zijn, dus 'niets'. Daar de mens op aarde dit woord zelf uitspreekt, kan dit niet anders dan een ongerijmdheid zijn.
Wat wordt bedoeld is een 'ontlichaamde, geestelijke persoon' of 'geestelijk wezen'. De mens op aarde is echter evenzeer een 'entiteit', een geestelijk persoon als een mens in de geestelijke wereld. Het enige verschil is het al of niet belichaamd zijn van de geest.
    terug naar de leenwoordenlijst

episch of 'epic' Dit woord komt van het Griekse 'epikos', dat 'verhalend' betekent. Het is het bijvoeglijk naamwoord van 'epos': verhaal, gedicht; in het bijzonder een uitgebreid heldengedicht uit de Oudheid. Het woord 'episch' heeft daardoor later de betekenissen 'heldhaftig', 'groots', 'meeslepend' gekregen.
Nu wordt alles wat maar even anders is dan gewoonlijk, 'episch' of nog mooier in het Engels 'epic' genoemd; een duidelijk voorbeeld van de overdrijving die samenhangt met het gebruiken van vreemde woorden, ook in het Engels.
Zo worden er in Amerika prijzen uitgereikt zoals de Pwnie Awards tijdens de Black Hat conferentie in Las Vegas, waarbij een van de categoriën is: "Most EPIC Fail".
Klik hier voor een artikel over dit onderwerp.
    terug naar de leenwoordenlijst

ether Dit woord komt van het Griekse 'aither', dat o.a. 'hemelstreek', 'adem' betekent. Het geeft aan dat iets samenhangt met de geestelijke wereld.
    terug naar de leenwoordenlijst

essentie Het Latijnse woord 'essentia' hangt samen met het Latijnse hulpwerkwoord 'esse': 'zijn'.
De 'essentie' is: dat, wat 'is'. Het is het 'wezen' van de zaak. Het 'wezen' is de zelfstandige vorm van de onbepaalde wijs van het Middelnederlandse werkwoord 'wesen' (zijn). Ook het 'wezen' is: dat, wat 'is'.
    terug naar de leenwoordenlijst

evolutie Het woord 'evolutie' komt van het Latijnse 'e-volvere'. Het betekent: uit-rollen, uit-draaien. Het beeld ervan is het uitrollen van een vloerkleed, zodat het patroon ervan zichtbaar wordt. Het woord 'ontwikkelen' betekent: het verwijderen van de wikkels waaronder iets anders, bijvoorbeeld een beeld, verborgen was. Dat beeld was eerst in een 'ingewikkelde' toestand. Het was als een aanleg onder die wikkels verborgen en moest worden ontwikkeld om het beeld tevoorschijn te brengen.
Het woord 'ontwikkeling' geeft nauwkeurig aan wat er gebeurt bij de ontwikkeling der soorten. Het zijn de menselijke geesten geweest die vanuit de geestelijke wereld eeuwenlang hun eigen geestelijke ontwikkelingstoestand hebben uitgedrukt in de ontwikkeling der levensvormen op aarde. Uiteindelijk is het beeld, dat in aanleg al in eencelligen aanwezig was, maar dat de menselijke geest grotendeels zelf moest ontwikkelen, in de menselijke vorm, het menselijke lichaam op aarde, in ontwikkelde toestand zichtbaar geworden.
Gods engelen hebben hiermee aanvankelijk geholpen i.v.m. de toenmalige toestand van onbewustheid van de mens. Daardoor is er nu een tijdperk waarin de menselijke vorm tijdelijk verder is ontwikkeld dan de geestesgesteldheid van de mens zelf; de menselijke geest moet zijn menselijke vorm nu waar gaan maken.
Toeval kan niet de drijvende kracht zijn achter ontwikkeling, want wat toevallig ontstaat, heeft een even grote kans toevallig ook weer te vergaan.
    terug naar de leenwoordenlijst

fan Het Engelse woord 'fan' betekent 'waaier'. Het beeld dat wordt geschetst is o.a. dat van een hooggeplaatst persoon, die door bedienden koelte wordt toegewuifd met waaiers. Overdrachtelijk betekent het dat die hooggeplaatste persoon wordt geëerd, bewonderd, hooggeacht.
Door het gebruik van dit leenwoord wordt nu niet meer gezegd dat iemand een bepaalde persoon 'bewondert' of 'vereert' - datgene, wat de géést doet - maar door de onbewuste vereenzelviging wordt dat overgedragen op een vóórwerp in de buitenwereld, een waaier, waarmee een vereerd persoon eer wordt toegewuifd. In plaats dat een persoon een 'bewonderaar' of 'liefhebber' wordt genoemd, wordt die persoon met het woord 'waaier' ('fan') benoemd.
In het Engels wordt niet gezegd 'een liefhebber van Bach' maar een 'waaier van Bach', een 'toewuiver van Bach' (zoals op popconcerten een zwaaiende menigte is te zien). Desondanks heeft het leenwoord 'fan' de zinvolle woorden 'bewonderaar' en 'liefhebber', die aanduiden wat de géést doet, geheel verdrongen.
Het gebruik van het woord 'fan' is een voorbeeld van metonymie: een beeldspraak, waarbij een bepaald onderwerp wordt aangeduid met behulp van een eraan verwante voorstelling.
Doordat het Engels veel korte woorden kent, is het verleidelijk die te gebruiken (denk aan 'sales' i.p.v. 'uitverkoop' of 'stress' i.p.v. 'spanning'). De keuze voor een bepaald woord wordt dan ingegeven door het gemak van de eenvoud; maar er wordt dan gekozen voor oppervlakkigheid en niet voor de diepere betekenis die in de Nederlandse woorden aanwezig is.
    terug naar de leenwoordenlijst

feed back De term 'feed back' ('voeding terug') is afkomstig uit de cybernetica (stuurkunde); de Nederlandse uitdrukking voor 'voeding terug' is 'terugkoppeling'. Dit woord slaat op de werking van een orgaan of een apparaat, zoals bijvoorbeeld een termostaat, die door terugkoppeling naar de kachel ervoor zorgt dat de temperatuur in een kamer gelijk blijft.
Dit woord uit de techniek wordt nu gebruikt om er het 'antwoord van een persoon' mee aan te duiden; de werkzaamheid van een méns, antwoorden, reageren, wordt aangeduid met de werking van een apparaat. De mens wordt daardoor gezien als een machine, geheel in lijn met het mechanistische wereldbeeld van de natuurwetenschappen.
Als je zegt dat iemand 'emotionele feedback' nodig heeft, dan maak je indruk met je wetenschappelijke woordkeus, maar je zegt in feite: 'eruit bewegende terugkoppeling'. Terwijl je met het woord 'medeleven', iets wat van mens tot mens gaat, veel eenvoudiger zegt waar het om gaat.
    terug naar de leenwoordenlijst

feminisme Dit woord komt van het Latijnse 'femina', dat 'vrouw' betekent. Het woord 'femina' hangt samen met 'femur', 'heup', met 'famulare', 'dienen' en met 'familia'.
Is de etymologische samenhang van het woord 'feminisme' wel in overeenstemming met het feministische gedachtengoed? Het tegendeel is het geval: een duidelijk voorbeeld van onbewust taalgebruik.
    terug naar de leenwoordenlijst

flabbergasted De oorsprong van het woord 'flabbergasted' is onbekend; het zou afkomstig kunnen zijn uit het dialect dat in Suffolk wordt gesproken, dan zou het kunnen betekenen: 'slap van ontzetting'.
    terug naar de leenwoordenlijst

flashback Het Engelse woord 'flash' betekent: 'flits'. Een 'flashback' is dus een 'terugflits'. Met dit woord wordt bedoeld: 'herbeleving' van een vroegere gebeurtenis. In dat geval is het de géést die een waarneming doet in het verleden dat in het geheugen aanwezig is en die daardoor de gebeurtenis herbeleeft.
Het woord 'flashback' hangt samen met de fotografie. De geest is vervangen door een fototoestel met een flitser, die een beeld vastlegt van een gebeurtenis die zich in het duister van het verleden bevindt. Het fototoestel werkt overeenkomend met wat de geest doet; daardoor wordt door onbewuste vereenzelviging met de omgeving de eigen werkzaamheid van de geest op een apparaat overgedragen. Niet meer de werkzaamheid van de géést wordt genoemd, maar die van een apparaat.
Het gebruik van het woord 'flashback' is een voorbeeld van metonymie: een beeldspraak, waarbij een bepaald onderwerp wordt aangeduid met behulp van een eraan verwant begrip.
    terug naar de leenwoordenlijst

flow Het Engelse werkwoord 'to flow' betekent: 'vloeien', 'stromen'. Met het in de psychologie ingevoerde begrip 'flow' (stroom) wordt bedoeld: 'volledig opgaan in bezigheden', 'volledig werkzaam zijn'. Het is een toestand van geestelijke werkzaamheid, waarbij men doelgericht werkzaam is en daar volledig in opgaat, een toestand van werklust. 'Flow' beschrijft een geestestoestand, waarbij de kringloop van het waarnemen, overdenken, doorvoelen en willen evenwichtig, zichzelf versterkend en ongestoord voortstroomt.
Die innerlijke, geestelijke werkzaamheid wordt nu benoemd met een woord dat een verschijnsel aanduidt in de buitenwereld - zoals het stromen van een rivier. Dit duidt erop dat door onbewuste vereenzelviging een innerlijk gebeuren is herkend in een verschijnsel in de buitenwereld dat ermee overeenkomt en daar vervolgens onbewust op is overgedragen. Daardoor wordt nu niet meer het gééstelijke gebeuren benoemd: de geestelijke werkzaamheid in de vorm van werklust, maar de gebeurtenis in de buitenwereld: het stromen van water.
Dit begrip is notabene ingevoerd door een psycholoog, de Amerikaan Csikszentmihalyi.
Het gebruik van het woord 'flow' is een voorbeeld van metonymie: een beeldspraak, waarbij een bepaald onderwerp wordt aangeduid met behulp van een eraan verwante voorstelling.
    terug naar de leenwoordenlijst

focus Het Latijnse woord 'focus' betekent o.a. 'open haard', 'stookplaats'; in de natuurkunde en fotografie wordt het gebruikt met een daarvan afgeleide en ermee samenhangende, nieuwe betekenis: 'brandpunt'. In de fotografie werd het gebruikt voor het 'scherpstellen': het samen laten vallen van het brandpunt ('focus') met de lichtgevoelige plaat.
Het wordt nu echter gebruikt in de betekenis van 'zich richten op' en 'aandacht'. Aandacht is: het op één punt richten van het waarnemingsvermogen door de geest. Door het gebruik van het woord 'focus' valt de nadruk niet meer op wat de géést doet (aandacht voor iets hebben, aandacht schenken), maar op het ónderwerp waarop de aandacht wordt gericht, het 'brandpunt', de 'open haard'.
Het werkwoord 'focussen' wordt gebruikt met de betekenis: 'het beeld scherpstellen', wat in feite een eigenschap van een fototoestel is. Door het gebruik van 'focus' in plaats van 'aandacht' wordt dat, wat een méns doet, met de werking van een apparaat, een fototoestel aangeduid. De mens wordt daardoor gezien als een machine, geheel in lijn met het mechanistische wereldbeeld van de materialistische natuurwetenschappen.
Geestelijke verrichtingen worden benoemd aan de hand van de werking van een apparaat, waardoor de geestelijke eigenschappen van de mens als persoon, niet meer worden genoemd en op de achtergrond raken.
Het woord 'focus' is uit het Engels overgenomen. Het wordt nu als een op zichzelf staand woord gebruikt, maar oorspronkelijk kwam het voor in de uitdrukking: 'to focus one's attention', 'de aandacht op iets richten', 'aandacht schenken'. Het wezenlijke verband met de 'aandacht' bestond toen nog wel. Nu is 'attention', lees: 'de geest', weggelaten, het eerst door Obama zo gebruikt ("My focus is...!") en de volgende dag sloeg iedereen aan het 'focussen'.
In plaats van het betekenisvolle 'de aandacht richten op' of 'aandacht schenken aan' wordt er nu gezegd: 'de focus leggen op'; dus: 'het brandpunt ergens op leggen'. 'Aandachtspunten' zijn vervangen door 'focuspunten'. Focus wordt ook al gebruikt met de betekenis 'onderwerp' en 'doel'. De 'aandacht' wordt op een bepaa;d 'doel' gericht, daar gaat de aandacht naar uit. Het zijn twee duidelijk te onderscheiden zaken, maar door het gebruik van 'focus' met de betekenis 'doel', verdwijnt dat onderscheid.
In de zin 'de focus vasthouden' heeft het de betekenis van in de juiste 'geestestoestand' of 'gemoedstoestand' blijven.
Is dit een verrijking van de taal door het gebruik van leenwoorden?
Wat eerder bekend was als de 'geïnitieerde symbool projectie' in de analytische psychologie van Jung en later als 'visualiseren', is nu onder de naam 'focussen' als iets nieuws op de alternatieve therapiemarkt gebracht. Ook daar lenen leenwoorden zich voor. Maar het woord 'visualiseren' betekent dan in ieder geval nog 'verbeelden' als de geest die zich een beeld vormt en dat betekent 'focussen' niet.

Het gebruik van het woord 'focus' is een voorbeeld van metonymie: een beeldspraak, waarbij een bepaald onderwerp wordt aangeduid met behulp van een eraan verwant, er naastliggend begrip.
Zie ook het met 'focus' overeenkomende 'spotten' en 'inzoomen'.
    terug naar de leenwoordenlijst

fotoshoot Een 'fotoshoot' is letterlijk een 'fotoschot'. Het woord wordt gebruikt om het maken van een foto aan te duiden: een foto-opname' of 'opname maken'.
Wat daarbij gebeurt is, dat het weerkaatste licht van een voorwerp in de buitenwereld door een lens heen op een lichtgevoelige plaat valt. De beweging is van buiten naar binnen.
Een 'shoot' is een 'schot', waarbij een kogel met grof geweld vanuit een geweer naar buiten schiet met de bedoeling schade aan te richten. Het is het volstrekt tegenovergestelde van wat er bij het maken van een opname gebeurt, wat meestal de bedoeling heeft iets waardevols als afbeelding vast te leggen.
Het woord 'opname maken' geeft nauwkeurig weer wat er werkelijk gebeurt.
    terug naar de leenwoordenlijst

framing Het werkwoord 'to frame' heeft in het Engels een tiental verschillende betekenissen, zoals 'vormen', 'in de stemming brengen', 'aanpassen', 'vals beschuldigen' en 'getuigen omkopen'. Het zelfstandig naamwoord 'frame' heeft de betekenissen: '(bril)montuur', 'lijst', 'raam', 'gestel', 'geraamte' en ook 'kader'.
Met die laatste betekenis hangt het woord 'framing' samen: een onderdeel van een omvangrijkere tekst wordt eruit gelicht en apart gezet in een kader of denkraam. Door zo op dat onderdeel de nadruk te leggen, gaan anderen door een bepaalde bril naar de schrijver van het stuk kijken.
Op deze wijze wordt er een eenzijdig beeld van het gedachtengoed van die schrijver gevormd, de schrijver krijgt een stempel opgedrukt en zo kunnen er vooroordelen over hem of haar ontstaan. Als anderen er niet toe overgaan de volledige tekst te lezen, zijn die soms moeilijk te doorbreken.
    terug naar de leenwoordenlijst

freelancer Het woord 'freelancer' komt van het middeleeuwse 'free lancer': 'vrije lansier'. Dat was een vrije ridder, een huursoldaat, die meevocht met wie hem voldoende geld bood. Zonder gewetensbezwaar vocht hij in een oorlog eerst bij de ene partij en het volgende jaar bij de tegenpartij.
Russische kozakken zijn nog steeds zulke huursoldaten.
    terug naar de leenwoordenlijst

galaxie Het woord 'galaxie' is afkomstig van het Griekse woord 'gala', dat 'melk' betekent. Daarvan is afgeleid het Latijnse 'galaxias', dat 'Melkweg' betekent. In het Engels wordt 'galaxy' gebruikt, naast 'Milky way', Melkweg.
Het woord 'Melkweg' geeft weer wat aan een heldere sterrenhemel als een witte band wordt gezien; dit wordt veroorzaakt doordat in die richting in de platte schijf van ons 'sterrenstelsel' wordt gekeken, waar zich honderdmiljard sterren bevinden.
Naast ons sterrenstelsel met de naam Melkweg, bevinden zich miljarden andere sterrenselsels in het heelal. In het Duits heten die 'Sternsysteme' en in het Frans 'systeme stellaire'. In het Engels heten die echter ook 'galaxies'; er wordt geen onderscheid gemaakt. In het Engels moet worden gezegd 'our galaxie' of 'the Milky way galaxie' om te kunnen onderscheiden; maar zij zeggen dan in feite: 'the Milky way milky way', 'de Melkweg melkweg'.
Toch komt het met enige regelmaat voor dat het woord 'galaxie' onvertaald wordt overgenomen, terwijl het woord 'sterrenstelsel' toch een nuttige en zeer toepasselijke nieuwvorm is. Het is echter een Latijns woord dat op z'n Engels wordt uitgesproken en zulke woorden oefenen op velen een magische aantrekkingskracht uit.
De kern van een sterrenstelsel wordt in het Nederlands de 'kern' of het 'hart' genoemd; in het Engels de 'bulge': de bult, de opeenhoping van sterren. Dat is een beschrijving van de uiterlijke vorm die op een foto is te zien. Niet de kern wordt in het Engels benoemd, maar wat aan de buitenkant te zien is.
    terug naar de leenwoordenlijst

'-gate' De republikein Richard Nixon werd president van de VS in 1969. In 1972 won hij de verkiezingen voor een 2e ambtstermijn. Het werd al vermoed dat hij op de hoogte was van de strategie van zijn democratische tegenstrever. In datzelfde jaar werden vijf mannen op heterdaad betrapt tijdens een inbraak in het hoofdkantoor van de Democratische Partij: het Watergatecomplex in Washington. Daarvóór bleken zij al documenten te hebben gefotografeerd en afluisterapparatuur te hebben geplaatst. Twee Washington Post-journalisten ontdekten dat dit was gebeurd met medeweten van Nixon. Dit groeide uit tot het 'Watergate-schandaal', dat in 1974 leidde tot zijn zelfverkozen aftreden. (bron: Wikipedia)
Daarna werd het achtervoegsel '-gate' gebruikt bij overeenkomstige gebeurtenissen; een voorbeeld van metonymie. Dit had echter tot gevolg dat er niet meer de nadruk op werd gelegd dat het een schandaal betreft: het laakbare gedrag van een hooggeplaatste persoon.
Voor mensen die de geschiedenis van Nixon (die de bijnaam 'tricky Dicky': sluwe Dickje, kreeg) en van 'Watergate' niet kennen, heeft het achtervoegsel '-gate' niet meer de ongunstige betekenis die het toentertijd wel had.
    terug naar de leenwoordenlijst

gay Het Engelse woord 'gay' betekende oorspronkelijk alleen: uitgelaten vrolijk, heel gelukkig.
Vanuit een goede bedoeling trachtte men enkele tientallen jaren geleden in Engeland het aanzien van homofielen te verbeteren door hun levenswijze de naam 'gay' te geven; een duidelijk voorbeeld van verbloemend taalgebruik. Voor vele miljoenen homofielen op de hele wereld betekent hun bijzondere geaardheid namelijk allesbehalve een 'gay' bestaan... zij worden afgewezen of met de dood bedreigd.
Wat vrouwelijke homofielen is overkomen doordat zij in Engeland de naam kregen van het Griekse eiland 'Lesbos' - waar in de Oudheid een dichteres woonde waarvan twijfelachtig is of zij wel homofiel was - is nu ook mannelijke homofielen overkomen. Zij hebben in Engeland een bijnaam gekregen die in schrille tegenstelling staat tot hun vaak zeer ongelukkige levensomstandigheden.
In Nederland zouden we moeten gaan spreken over 'de uitgelaten vrolijken' die hun 'uitgelaten vrolijke krant' lezen.
    terug naar de leenwoordenlijst

glossy Het Engelse woord 'glossy' betekent 'glanzend'. Het werd bijvoorbeeld gebruikt als 'a photograph printed on smooth shiny paper' en later als 'a glossy magazine cover'. Daarna is een tijdschrift in een uitvoering met glanzend papier 'een glossy' gaan heten. Er wordt geen aanduiding meer gegeven over de inhoud ervan, maar alleen hoe het er aan de buitenkant uitziet.
    terug naar de woordenlijst

goodbye Het Engelse afscheidswoord 'goodbye' is een verbastering van de afscheidszin: "God be with you!" (bron: Merriam Webster online). Rond 1550 raakte deze afscheidszin in gebruik, maar in de loop der eeuwen werd het tot 'goodbye' verbasterd, zodat niemand nu nog weet, wat men eigenlijk tegen elkaar zegt.
Daardoor kon het zelfs worden afgekort tot 'bye' of 'bye bye'.
    terug naar de woordenlijst

hallo Het woord 'hallo' is afkomstig uit de tijd van de grote zeilschepen in het begin van de 20^e eeuw. Matrozen hingen in de mast van het schip over de ra heen om de zeilen met de hand op te hijsen. Dat moest gelijkmatig gebeuren, waarom ze ritmisch tegen elkaar riepen 'haal op', in het Engels 'hold up'. Ze zeiden dit zo vaak tegen elkaar - en in feite in levensbedreigende werkomstandigheden - dat het werd verbasterd tot 'hallo' en een stopwoordje werd. Later werd dit woord door anderen aan de wal ter begroeting gebruikt.
In de tijd dat de Amerikaan Bell de telefoon had uitgevonden, begon men een telefoongesprek op allerlei manieren, bijvoorbeeld met de vraag: "Bent u gereed om te spreken?" Deze omslachtigheid ergerde Bell en op een keer pakte hij de telefoon op en zei alleen maar 'hallo'. Daarna verspreidde het woord 'hallo' zich met grote snelheid over de hele aardbol.
Het woord 'hallo' wordt tegenwoordig met meerdere betekenissen gebruikt, niet alleen ter begroeting, maar ook om elkaars aandacht te trekken of als uitroep van verbazing (bijvoorbeeld: "Já, halló zeg!"; in feite een onbegrijpelijke zinsopbouw).
Als het wordt gebruikt i.p.v. de betekenisvolle woorden 'dáág' of 'goedemorgen', betekent dat, dat de ander niet meer wordt aangesproken, maar wordt begroet met een betekenisloos geworden kreet. Men gebruikt een woord zonder de betekenis te kennen.
In Spanje heeft men het woord omgedraaid en wordt het uitgesproken als 'olla!'.
    terug naar de woordenlijst

hot item Het woord 'item' is afkomstig van het Latijnse 'ita': zó, aldus, op deze wijze.
Het heeft in de loop der eeuwen als betekenis gekregen: een onderdeel uit een lijst, een agendapunt, een aandachtspunt, een artikel, een voorwerp uit een verzameling, een onderdeel van het nieuws.
Al deze woorden: onderdeel, punt, voorwerp, artikel, nieuwsfeit, worden op een hoop gegooid, niet meer gebruikt en vervangen door een woord, waarvan de oorspronkelijke betekenis verloren is gegaan.
Het is in zwang geraakt om een nieuwsonderdeel dat 'in het middelpunt van de aandacht staat', een 'hot item' te noemen: een 'heet nieuws' of een 'heet punt'. Waar het om gaat is, dat veel mensen aandacht hebben voor dat nieuws, dat men daar belangstelling voor heeft, maar wat de méns doet, wordt nu niet meer genoemd. Alleen het feit dat er nieuws is waar de aandacht naar uitgaat, wordt genoemd. De geestelijke werkzaamheid van de mens: aandacht hebben voor iets, is uit het zicht verdwenen, alleen het nieuws, dat uit de buitenwereld afkomstig is, wordt gezien en benoemd.
Dit gebeuren is een aanwijzing voor het bestaan ven de overdracht op de buitenwereld, die samenhangt met de onbewuste vereenzelviging.
    terug naar de leenwoordenlijst

huid, onder de - In het Engels bestaat de uitdrukking: 'to get something under my skin'; de betekenis daarvan is: iets in zich opnemen, iets tot zich toelaten.
In deze uitdrukking is de verwisseling van geest en lichaam - door de onbewuste vereenzelviging ermee - volledig. Want het is de géést als de bolvormige wolk die door iets waar te nemen dat onderwerp 'in zich opneemt'. Door waar te nemen laat de geest iets 'tot zich doordringen' en laat toe dat het waargenomen voorwerp tot een innerlijk lichtbeeld wordt. Maar door de onbewuste overdracht wordt dit geestelijke gebeuren aan het lichaam toegeschreven.
    terug naar de leenwoordenlijst

hyperfocus Het Latijnse woord 'focus' betekent 'open haar' of 'stookplaats' en heeft in de natuurkunde de betekenis 'brandpunt' gekregen; het is het punt waarop je een afbeelding 'op scherp stelt' om er een afdruk van te maken. In het Engels is het een Latijns leenwoord dat de betekenis ' aandacht hebben' voor iets heeft gekregen, de aandacht ergen op richten en vast houden.
De glans van dat woord is aan het verminderen, vandaar nu de overtreffende trap: 'hyperfocus', zoiets als 'met aandacht aandachtig zijn'.
    terug naar de leenwoordenlijst

idee Het woord 'idee' kan afkomstig zijn van het Griekse woord 'eidos', dat o.a. 'begrip', 'voorstelling' betekent, of van het Griekse 'idea', dat o.a. 'beeld', 'begrip', 'mening' betekent. Het woord wordt meestal gebruikt met de betekenis van 'gedachte', 'denkbeeld', 'voorstelling'.
    terug naar de leenwoordenlijst

identificeren Het woord 'identificeren' is een samentrekking van het Latijnse 'idem facere', dat letterlijk 'eenzelfde maken' betekent. De betekenis van het woord is dat iemand, die zich met iets 'identificeert', zich schijnbaar voor het gevoel 'tot eenzelfde maakt' als dat onderwerp. Het Nederlandse woord is: zich vereenzelvigen, zich 'een en dezelfde voelen' als het onderwerp van de vereenzelviging.
    terug naar de leenwoordenlijst

imago Het Latijnse woord 'imago' betekent 'beeld'. In het Engels is er 'image' van gemaakt en heeft het de betekenis gekregen: het beeld dat iemand van een ander heeft.
Het heeft het Nederlandse 'aanzien' met de betekenis: de áchting die men voor iemand voelt, verdrongen. De werkwoorden 'achten' en 'aanzien' slaan op datgene, wat een persóón, m.a.w. de menselijke geest in zichzelf doet. Het woord 'imago' verwijst alleen naar een beeld in de buitenwereld en wijst niet terug naar de geestelijke werkzaamheid in de persoon, die 'achting voor een ander voelt' vanwege diens gedrag. Bij gebruik van 'imago' is er sprake van overdracht, door de toestand van onbewuste vereenzelviging met de buitenwereld veroorzaakt. De nadruk valt niet meer op de geestelijke werkzaamheid, maar op het uiterlijke verschijnsel, de oorzaak van de achting.
Het aanzien (of imago) is iets anders dan het zelfbeeld; dat is het beeld dat iemand van zichzelf heeft, gevormd door gedachten, gevoelens en kennis over zichzelf. Het aanzien (of imago) is het beeld dat anderen om die persoon heen van die persoon hebben gevormd.
    terug naar de leenwoordenlijst

impact Het Latijnse woord 'impactio' betekent 'stoot', 'inslag' en het werkwoord 'impangere': 'inslaan'. Het woord heeft een gewelddadige betekenis. In het Engels is er 'impact' van gemaakt: 'inslag', 'inslagkracht', 'stootkracht'.
In het Nederlands wordt het woord 'impact' sinds kort gebruikt i.p.v. 'invloed', maar veel vaker onjuist met de betekenissen: 'gevolg', 'effect', 'betekenis', 'indruk' of 'indruk maken'.
Al deze Nederlandse woorden worden nu niet meer gebruikt.
Een 'invloed' op een bepaald verschijnsel kan 'gevolgen' voor iets hebben. De 'gevolgen' zijn veroorzaakt door die bepaalde 'invloed'. Dit onderscheid tussen oorzaak en gevolg wordt nu niet meer gemaakt, want zowel 'invloed' als 'gevolg' worden door 'impact' vervangen; maar ja, dat woord komt uit Amerika, dus het moet wel goed zijn.
Laatst gelezen in de krant: "De gevolgen van identiteitsfraude hebben een grote impact." M.a.w. 'de gevolgen hebben een groot gevolg'. De betekenis van het woord 'impact' werd door de schrijver niet begrepen. Terwijl de zin heel eenvoudig kan luiden: "Identiteitsfraude heeft grote gevolgen." Maar met opzet wordt er een kromme zin gevormd zodat het woord 'impact' kan worden gebruikt.
    terug naar de leenwoordenlijst

informatie Het woord 'informatie' komt van het Latijnse werkwoord 'informare': 'vormgeven', vormen', dat samenhangt met het zelfstandige naamwoord 'forma': vorm, beeld, gedaante, gestalte.
Zoals dat gaat met leenwoorden geeft iedereen zo'n beetje zijn eigen betekenis eraan, waardoor er tientallen begripsomschrijvingen zijn, voor iedere discipline één. Maar oorspronkelijk gaat het om zowel het vormgeven als het vormen van een vorm.
Deze vormen bestaan niet alleen in de stoffelijke wereld, maar ook in de geest zelf. Het meest kenmerkende van de geest is dat die bestaat uit geestelijk licht en geestelijke warmte. Dat licht en die warmte is in de geestelijke wereld ervaarbaar in een doordringbare toestand waarin dat licht en die warmte vormbaar zijn, en in een doordringende toestand, die samenhangt met het zelfscheppende vermogen van de geest, zélf vorm te geven aan het innerlijke licht tot er lichtbeelden, denkbeelden ontstaan, wat 'lichtvormen' zijn.
In die zin hangt 'informatie' als geestelijk verschijnsel samen met zowel waarnemen (vormbaar licht dat tot kennis leidt) en denken (de begripsvorming die ontstaat door de lichtbeelden van de kennis te behandelen en te vergelijken met andere ervaringen en kennis, om ze te kunnen benoemen).
Informatie en energie zijn twee verschijnselen die uitdrukkingen zijn van de geest als 'bewuste kracht'. Door iets waar te nemen wordt de geest zich ervan bewúst (informatie), door met die kennis vervolgens iets te willen doen, is de geest een willende krácht (energie).
    terug naar de leenwoordenlijst

instinct Het woord 'instinct' komt van het Latijnse 'instinctus' en betekent 'aandrift'. Het wordt gebruikt in de betekenis van 'aangeboren gedrag'.
Het woord 'instinctief' wordt regelmatig verwisseld met 'intuïtief' (zie 'intuïtie').
    terug naar de leenwoordenlijst

individu Het woord 'individu' komt van het Latijnse 'in-dividuus' en betekent 'on-gedeeld'. Het werkwoord 'dividere' betekent namelijk 'verdelen'. Het woord 'individu' geeft een beschrijving van de kenmerken van een zelfstandigheid in ontkennende zin. Het zegt alleen wat die zelfstandigheid níet is. Dit is weinig zinvol.
Zinvoller is een bevestigende beschrijving, in de vorm van het woord 'persoon'. Dit is ook een leenwoord, maar een overeenkomstig Nederlands woord is er niet. Zie bij 'persoon'.
    terug naar de leenwoordenlijst

individuatie Het woord 'individuatie' hangt samen met het Latijnse 'in-dividuus' en betekent 'on-gedeeld worden'. Het werkwoord 'dividere' betekent namelijk 'verdelen'. Het woord 'individuatie' heeft de bedoeling een beschrijving te geven van de verzelfstandiging van de persoon. Het doet dit echter in ontkennende zin. Het zegt alleen waar die zelfstandigheid níet toe leidt: het niet meer 'gedeeld zijn'. Dit is weinig zinvol.
Zinvoller is een bevestigende beschrijving, in de vorm van het woord 'zelfverwerkelijking'. Dit woord duidt aan dat wordt gestreefd naar de verwerkelijking (het tot een 'werkelijkheid' maken, het 'werkzaam maken') van de mogelijkheden die de persoon in aanleg gegeven zijn.
Jung wilde met het woord 'individuatie' de toestand aanduiden, waarin er geen verdeeldheid meer bestaat tussen 'het bewuste' en 'het onbewuste' in de persoon, doordat die de inhouden van 'het onbewuste' bewust had gemaakt.
    terug naar de leenwoordenlijst

inspiratie Het woord 'inspiratie' komt van het Latijnse werkwoord 'in-spirare', dat zowel 'inademen' als 'inblazen' betekent, alsook 'ingeven'. Het woord 'inspiratio' betekent: 'ingeving' en 'inspirator': 'hij, die ingeeft'.
    terug naar de leenwoordenlijst

intelligentie Het woord 'intelligentie' is een samentrekking van het Latijnse 'inter ligere', dat 'er tussen lezen' betekent. Het woord 'intelligentie' betekent: tussen de regels door lezen; begrijpen, wat er staat. De betekenis van het woord 'intelligentie' slaat op het denkvermogen als het ontledende verstand én het verbindende redeneren. Dit vermogen kan inderdaad door een test worden gemeten.
Doordat niet wordt gezien dat het denkvermogen is samengesteld uit het ontledende 'verstand' en de samenvoegende 'rede', en het woord 'intelligentie' daar niet rechtstreeks naar verwijst, is dit een zo vaag begrip dat er tientallen omschrijvingen zijn van 'intelligentie'.

De onbegrijpelijkheid is nog vergroot doordat er ook over 'emotionele intelligentie' wordt gesproken. Het 'voelen' wordt hier als bijvoeglijk naamwoord(!) bij 'denken' als zelfstandig naamwoord gebruikt(!). Het voelen zou dus een aanhangsel van het denken zijn. In geestkunde worden voelen en denken als volkomen aan elkaar gelijkwaardige vermogens behandeld.
    terug naar de leenwoordenlijst

interesse Het woord 'interesse' is een samentrekking van het Latijnse 'inter esse', 'ertussen zijn', ergens in betrokken zijn; de nadruk valt daarbij op het onderwerp. Het Nederlandse woord is: belangstelling, ergens belang in stellen, iets belangrijk vinden, er aandacht voor hebben. I.t.t. 'ertussen zijn' geven de woorden 'aandacht' en 'belangstelling' duidelijk aan waar het om gaat, namelijk om de aandacht die van de geest uitgaat. Deze betekenisvolle woorden worden echter door het 'interessant' klinkende woord 'interesse' verdrongen.
    terug naar de leenwoordenlijst

interview Dit Engelse woord is een samentrekking van het Latijnse 'inter visus' en betekent 'er tussen kijken'. Een 'interview' is dus een 'tussenkijkje', een 'doorkijkje'.
Het Nederlandse woord 'vraaggesprek' geeft nauwkeurig weer wat er wél wordt gedaan: een gesprek dat ontstaat doordat er vragen worden gesteld; maar dat duidelijke en betekenisvolle woord is vrijwel geheel verdrongen.
    terug naar de leenwoordenlijst

intuïtie Dit woord komt van het Latijnse 'intueri', 'naar binnen turen', 'schouwen'. Het woord 'intueri' geeft het 'ingekeerde waarnemen' weer. Het wordt echter gebruikt met de betekenis van 'inval', 'ingeving', 'voorgevoel' (wat in het Latijn overeenkomt met 'inspiratie': 'inblazing'). Het woord 'intuïtief' wordt bovendien regelmatig verwisseld met 'instinctief' (zie 'instinct').
    terug naar de leenwoordenlijst

inzoomen De oorsprong van het Engelse werkwoord 'to zoom' is onbekend; het is waarschijnlijk een klanknabootsend woord, vergelijkbaar met het Nederlandse 'zoemen'. Het wordt in de fotografie gebruikt om aan te geven dat de 'zoomlens' heen en weer wordt bewogen (wat een karakteristiek zoemend geluid maakt) om de afbeelding van het onderwerp te vergroten of te verkleinen.
Het leenwoord 'inzoomen' wordt nu gebruikt in plaats van: de aandacht op iets of iemand vestigen. Door het gebruik van 'zoomen' in plaats van 'de aandacht richten op' wordt dat, wat een méns doet, met een bijkomstigheid van de werking van een fototoestel, namelijk het geluid dat het maakt, aangeduid. De mens wordt daardoor gezien als een machine, geheel in lijn met het mechanistische wereldbeeld van de natuurwetenschappen.
Geestelijke verrichtingen worden benoemd aan de hand van de werking van een apparaat, waardoor de geestelijke eigenschappen van de mens als persoon, niet meer worden genoemd en op de achtergrond raken.
Met andere woorden: 'to zoom' betekent niets anders dan 'zoemen'. Omdat toevallig het vergroten van het beeld in een fototoestel met een zoemend geluid gepaard gaat, wordt nu een gééstelijke werkzaamheid - de aandacht op iets richten - verwoord met 'zoemen', maar op Engelse wijze uitgesproken. Is dit een zinvolle samenhang tussen betekenis en woordbeeld? Is dit een verrijking van de Nederlandse taal?
Het gebruik van het woord 'inzoomen' is een voorbeeld van metonymie: een beeldspraak, waarbij een bepaald onderwerp wordt aangeduid met behulp van een eraan verwant begrip.
Zie ook het met 'inzoomen' overeenkomende 'focus' en 'spotten'.
    terug naar de leenwoordenlijst

irriteren Het leenwoord 'irriteren' (bv. in de zin: "Dat irriteert me.") hangt samen met het Latijnse werkwoord 'irritare': prikkelen; en 'irritatio': prikkeling. Wat door deze woorden wordt weergegeven is, dat een persoon door iets wordt geprikkeld, wat die persoon vervolgens ontstemt.
Het Nederlandse werkwoord 'zich ergeren' begint met de gemoedstoestand waarin een persoon komt te verkeren als er in de omgeving iets voorvalt, wat die persoon niet naar de zin is. Het Latijnse leenwoord geeft alleen aan dat er van buiten een oorzaak is, die door die persoon als een prikkeling wordt ervaren, waardoor die persoon zich ergert.
Dit is een voorbeeld van de overdracht die met de onbewuste vereenzelviging samenhangt. Niet het innerlijke, geestelijke gebeuren wordt genoemd (Dat ergert me), maar dat wat uitwendig plaatsvindt (Dat prikkelt me). Doordat echter een leenwoord wordt gebruikt, is men zich van deze woordkeuze niet bewust.
    terug naar de leenwoordenlijst

item Het woord 'item' is afkomstig van het Latijnse 'ita': zó, aldus, op deze wijze.
Het heeft in de loop der eeuwen als betekenis gekregen: een onderdeel uit een lijst, een agendapunt, een aandachtspunt, een artikel, een voorwerp uit een verzameling, een onderdeel van het nieuws.
Al deze woorden: onderdeel, punt, voorwerp, artikel, nieuwsfeit, worden op een hoop gegooid, niet meer gebruikt en vervangen door een woord, waarvan de oorspronkelijke betekenis verloren is gegaan. Is dit een verrijking van het Nederlands? Het is een verarming.
    terug naar de leenwoordenlijst

karakter Het woord 'karakter' komt van het Griekse 'charakter', van het werkwoord 'charaktoo' en betekent: ingriffen. In steen werd een afbeelding ingegrifd en die afbeelding was een 'merkteken', een 'letterteken' of 'kenmerk'. Het woord 'karakter' heeft daardoor de betekenis: geheel van kenmerken, waardoor iets of iemand 'wordt gekenmerkt'. Je kunt dat iets of die iemand eraan 'herkennen'.
De 'persoonlijkheid' betekent ook: geheel van kenmerken, dus karakter; maar de persoonlijkheid is een bijzonder soort karakter, die uitsluitend bij de persoon behoort.
Je kunt bijvoorbeeld wel spreken van het karakter van een landschap, maar niet van de persoonlijkheid ervan. Het begrip 'persoonlijkheid' hoort uitsluitend bij de 'persoon', de menselijke geest.
    terug naar de leenwoordenlijst

kick Dit Engelse woord betekent 'trap', zowel in de letterlijke als de figuurlijke betekenis volgens de Merriam-Webster Dictionary. In Nederland wordt het woord 'kick' ook gebruikt in de betekenis van 'opwinding', 'intens genot'. In Merriam-Webster is dat niet terug te vinden. Dit Engelse woord is in het Nederlands een eigen leven gaan leiden.
Het woord 'kick' als 'trap' is een gebeurtenis, die uit de buitenwereld afkomstig is en een persoon raakt. Nu wordt het ook gebruikt in de betekenis van: 'krachtig aangrijpende innerlijke ervaring' (bijvoorbeeld in de zin: De 'shot' (schot) heroïne gaf hem een 'kick' (trap)). Door de toestand van overdracht die samenhangt met de onbewuste vereenzelviging met dit bestaan, wordt niet meer de innerlijke, geestelijke gebeurtenis genoemd ('hij raakte in opwinding door de heroïne') maar een uiterlijke ('de heroïne gaf hem een kick').
Hier is niet alleen een leenwoord gebruikt, maar er is ook nog een andere, figuurlijke betekenis aan toegevoegd die de oorspronkelijke taal niet kent.
    terug naar de leenwoordenlijst

kick-start Het woord 'starten' komt van het Germaanse 'sterzen': opspringen. Terwijl men meestal gewoon aan iets gaat 'beginnen'. Maar toch is de glans van het woord 'starten' alweer aan het verminderen, waardoor er nu sprake is van een nog beter woord: de 'kick-start', wat in feite het starten van een motor is door die aan te trappen. Toch betekent het woord heel gewoon dat je iets snel op gang wilt brengen, dat je er een aanzet aan wilt geven, een 'impuls' wilt geven (een woord geleend uit de natuurkunde, dat 'hoeveelheid beweging' betekent).
    terug naar de leenwoordenlijst

laptop Van het woord 'laptop' betekent 'top': erop en 'lap' betekent letterlijk het Nederlandse 'lap', maar dan in de vorm van 'schort', dus een lap voor de schoot, de dijbenen.
Deze plaatsaanduiding is de naam geworden van de draagbare computer die je op je schoot kunt plaatsen. De computer zelf wordt niet genoemd.
Dit is hetzelfde als waneer je een 'eetkamerstoel' alleen met 'eetkamer' zou aanduiden.
Het woord 'laptop' voor deze computer wordt gebruikt ter onderscheiding van een 'desktop' computer. Daarbij betekent 'top' weer 'erop' en 'desk' (schrijftafel) is afkomstig van het Griekse 'diskos': platte schijf waarmee je werpt.
    terug naar de leenwoordenlijst

lesbienne Het woord 'lesbienne' is afkomstig van de naam van een Grieks eilandje: Lesbos. In de 5e eeuw v.Chr. leefde daar een dichteres met de naam Sappho; zij was in haar tijd vermaard om haar gevoelige gedichten. Met enige moeite zou men in haar werk een homofiele geaardheid kunnen herkennen, maar duidelijk is dit niet.
Ondanks deze onzekerheid ontstond in het Victoriaanse Engeland de gewoonte de vrouwelijke homosexualiteit met behulp van de naam 'lesbos' aan te duiden: 'lesbianism' en 'lesbian' kwamen in zwang; voor het zelfstandige naamwoord moest worden uitgeweken naar het Frans: 'lesbienne'.
Het gebruik van het woord 'lesbienne' en van 'lesbisch' is een schoolvoorbeeld van metonymie: een beeldspraak, waarbij een bepaald onderwerp wordt aangeduid met behulp van een eraan verwant begrip, dat er in dit geval wel heel ver van is verwijderd.
Het gevolg hiervan is dat de vrouwelijke homosexueel geen eigen woord heeft om haar geaardheid rechtstreeks mee aan te duiden(!), zoals de mannelijke homosexueel dat wel heeft. Met het woord 'homosexueel' en de afkorting 'homo' wordt eenzijdig alleen de mannelijke homosexueel bedoeld.

Laten we van de veronderstelling uitgaan dat iets overeenkomstigs in het (schijnheilige) Victoriaanse Engeland met de mannelijke homosexueel was gebeurd. Het volgende was dan mogelijk geweest: Plato heeft in de 4e eeuw v.Chr. een dialoog geschreven met de naam Lysis, waarin hij Sokrates allerlei soorten vriendschappen laat bespreken. Hij laat Sokrates daarin zeggen dat hij graag vrienden heeft. Dit zou door onwetenden kunnen worden uitgelegd als een homofiele voorkeur van Plato. Zoals Sappho op Lesbos woonde, woonde Plato in Athene. In overeenstemming met 'lesbiennes' zouden nu alle mannelijke homosexuelen 'atheners' moeten worden genoemd.
(De bewoners van het huidige Lesbos ergeren zich trouwens dood aan de grote belangstelling van lesbiennes voor hun eiland, zij hebben daar geen enkel begrip voor en lesbiennes hebben er ook niets te zoeken.)

Rond 1950 vond men in Engeland dat mannelijke homosexuelen ook maar eens een wat vriendelijker klinkende naam moesten krijgen en men besloot hen de naam 'gay' mee te geven: heel vrolijk, uitgelaten blij - een eufemisme, verbloemend taalgebruik. Veel homofielen voelen zich helemaal niet 'gay'.
    terug naar de leenwoordenlijst

live Het woord 'live' is Engels voor 'levend'. Televisieprogramma's kunnen 'rechtstreeks' worden uitgezonden of eerst worden 'opgenomen' en op een later tijdstip uitgezonden. Het is gebruikelijk geworden een 'rechtstreekse' uitzending een 'live' uitzending te noemen. Dat betekent dat de tegenovergestelde vorm van uitzending, een 'opgenomen' programma, een 'dead' uitzending zou moeten worden genoemd.
    terug naar de leenwoordenlijst

lobbyen Een 'lobby' is een grote ruimte in een publiek gebouw, zoals de hal van een hotel of de wandelgangen van een regerings- of congresgebouw. Daaraan is het werkwoord 'to lobby' of 'lobbyen' verbonden met de betekenis: ongemerkt druk uitoefenen op de besluitvorming van bepaalde beleidsmakers of politici in een poging hun besluitvorming in eigen voordeel te beïnvloeden, buiten de openbare vergadering om.
Deze vorm van 'stille beïnvloeding' heeft in het Engels niet de naam gekregen van de handeling zelf, maar van plaats waar die handeling gebeurt.
Het is metonymie in de vorm van een verbloemend taalgebruik voor het ongezien bewerken (manipuleren) van beleidsmakers.
    terug naar de leenwoordenlijst

logos Het Griekse woord 'logos' heeft een reeks belangwekkende betekenissen, onder andere: 1 denken, rede, verstand, overwegen, berekenen, menen, oordelen; 2 gedachte, inzicht, woord; 3 besluiten, uiting, spreken, gesprek. Samengevat betekent 'logos': denken, gedachte, besluit, woord, gesprek. Daarmee is het begrip een weergave van de menselijke, geestelijke werkzaamheid van het denken en willen, en van de in- en vervolgens uitgekeerde instelling.
Naast de menselijke heeft het woord 'logos' in de Oudheid ook altijd een kosmische, goddelijke betekenis gehad. Het was en is een kernbegrip in het wijsgerig-godsdienstige denken om er de algeest, God mee aan te duiden. Het toekennen van alleen de betekenis 'woord' aan 'logos' zoals in het heden gebeurt, is een betekenisontkrachtende vereenvoudiging. Dat de algeest in zichzelf scheppend werkzaam is door geestelijke werkzaamheid is iets wat begrijpelijk is; dat de algeest zou scheppen door alleen een 'woord' uit te spreken, geeft aan God, de grondslag van het al, het aanzien van een soort magiër.
    terug naar de leenwoordenlijst

magazine Het uit het Engels geleende woord 'magazine' is door hen overgenomen uit het Frans en die hebben het weer uit het Arabisch geleend. Het Arabische woord is 'makhazin' met de betekenis: warenhuis. Ook het Nederlands kent het Franse leenwoord in de vorm van 'magazijn': pakhuis, voorraadkamer.
Later heeft het in het Engels nog een andere betekenis gekregen: tijdschrift met een aantal artikelen, televisieprogramma met een aantal onderwerpen.
Nu worden in het Nederlands een aantal zinvolle en duidelijke woorden zoals 'tijdschrift', 'uitgave', 'blad', 'dagblad', 'weekblad' en 'maandblad' vervangen door een nietzeggend woord, waarvan de meeste mensen vaag aanvoelen wat het betekent, terwijl de duidelijke Nederlandse woorden niet meer worden gebruikt.
    terug naar de leenwoordenlijst

materie Het woord 'materie' van komt van het Latijnse 'mater': moeder, bron, oorsprong. De moeder is de bron van de stoffelijke vorm, het lichaam.
Het Germaanse 'stof' komt van 'stoppen' in de betekenis van 'volstoppen'. De geestgedaante van de menselijke geest is in deze wereld 'volgestopt' met verdicht, geestelijk licht: 'stof'.
    terug naar de leenwoordenlijst

meditatie Van het woord 'meditatie' is de betekenis niet te achterhalen. Ieder kan er daardoor zijn eigen betekenis aan geven. Woordenboeken geven 'overpeinzing'.
In geestkunde wordt dit onderwerp beschreven als 'zelfbezinning'. Het enige onderwerp dat de moeite van 'overpeinzing' of 'bezinning' waard is, is de menselijke geest zelf, daar de menselijke geest een algeestverdichting is, een vonk uit en in de goddelijke algeest.
Het werkwoord 'peinzen' is afkomstig van het Franse 'penser': 'denken'. Er is daardoor niets geheimzinnigs aan meditatie... het is het diepzinnig overdenken van een verheven gedachte en die is... de algeestvonk. Mediteren is: in diep gepeins verzonken zijn.
    terug naar de leenwoordenlijst

mentaal 'Mentaal' komt van het Latijnse woord 'mens', dat 'geest' betekent. Het woord wordt echter gebruikt met de betekenis 'denken' en is dan het tegendeel van 'emotioneel' (zie 'emotie').
Dit is echter een eenzijdige behandeling van het woord. De geest is niet alleen het denken, maar is de bewuste levenskracht die over de vier vermogens beschikt: waarnemen, denken, voelen en willen. Het woord 'mentaal' is verwisseld met 'rationeel', afkomstig van 'ratio', 'denken'.
    terug naar de leenwoordenlijst

mind Het Engelse woord 'mind' hangt etymologisch samen met het Engelse 'to mean' en het Nederlandse 'menen', in het Duits 'meinen'. De betekenis slaat voornamelijk op het denkvermogen en niet op de geest. De geest is immers de bewuste levenskracht die niet alleen denkt, maar waarneemt, denkt, voelt en wil.
Een mening is een opvatting, denkwijze of gevoelen. Het zelfstandige naamwoord 'the mind' betekent in feite letterlijk alleen: 'de menende', dus 'hij of zij, die een mening heeft'.
Het is etymologisch gezien niet geschikt om er het woord 'geest' mee te vertalen. Aangezien het woord 'ghost' in het Engels nu alleen de betekenis 'geestverschijning', 'spook' heeft overgehouden en het Engels een Germaans/Romaanse mengtaal is geworden, moet in het Engels het Latijnse 'spiritus' ('spirit') worden gebruikt om 'geest' te vertalen.
In het oorspronkelijke Engels had 'ghost' nog wel de betekenis van 'geest'. De 'Heilige Geest' heette vroeger nog gewoon 'Holy Ghost'. Aan dit voorbeeld is duidelijk te zien hoe de toevloed van Latijnse leenwoorden in het Engels de oorspronkelijke, zinvolle betekenis van Germaanse woorden heeft doen verdwijnen.
    terug naar de leenwoordenlijst

mindset Letterlijk vertaald is het: een 'stel meningen' (i.h.b. over jezelf).
Het begrip 'mindset' is ingevoerd door de Amerikaanse psychologe Carol Dweck in haar gelijknamige boek Mindset. Haar omschrijving van mindset is: de manier waarop je over jezelf denkt, i.h.b. wat betreft intelligentie en kwaliteiten; het is een verzameling overtuigingen over jezelf.
Daarbij gaat zij uit van een 'fixed mindset' (vaste mindset) en een 'growth mindset' (groeimindset). In het eerste geval geloof je dat je nu eenmaal zo bent, in het tweede geval heb je er vertrouwen in dat je kunt veranderen. Volgens haar is er sprake van 'hersenprogrammatie' (maar wie voert dan toch die programmatie uit?).
In het Nederlands is dit het 'zelfbeeld': het beeld dat je over jezelf hebt gevormd naar aanleiding van uitspraken van anderen, levenservaringen en innerlijke overwegingen; een beeld dat kan veranderen naar mate je meer levenservaring opdoet en een beeld waar je al dan niet vertrouwen in hebt: het zelfvertrouwen.
In het Duits is het 'das Selbstbild', in het Zweeds 'självbild' en het Engels kende al de woorden 'self-image', 'self-concept', 'self-esteem' en 'self-confidence'.
Carol Dweck heeft een ander woord bedacht voor wat alreeds bestond. Het verschil is echter dat het woorddeel 'zelf' in 'zelfbeeld' verwijst naar 'zichzelf', naar de persoon, de menselijke geest. Terwijl 'stel meningen' (mindset) die verwijzing mist; het zou ieder stel meningen kunnen zijn over willekeurig welk onderwerp dan ook.
De geest is uit het zicht verdwenen (zie ook de betekenis van 'mind' hierboven).
    terug naar de leenwoordenlijst

modern Het Latijnse woord 'modernus' hangt samen met 'modus': maat; maar er zijn meer betekenissen: zojuist, daarnet, wijze. Het woord heeft de betekenis gekregen: tot de nieuwe tijd behorend, hedendaags, nieuwerwets; het staat in tegenstelling tot ouderwets, niet meer van deze tijd.
Het woord hangt ook samen met Latijn 'moderare': leiden, bijvoorbeeld in: dat wat heden ten dage de leidende gedachte is.
Iedere nieuwe generatie heeft het gevoel 'modern' te zijn, nieuwerwets en dat de vorige generatie 'uit de tijd' is, ouderwets. Er wordt echter nooit bij stil gestaan dat de vorige generatie datzelfde gevoel koesterde t.o.v. de generatie daarvoor en dat de volgende generatie weer hetzelfde zal denken van wat nu zo 'modern' lijkt te zijn. Het is daardoor heel betrekkelijk, maar toch geeft de illusie 'modern', 'leidend' te zijn een gevoel van minachting naar de vorige generatie toe, die er de oorzaak van is dat in de geschiedenis altijd met voortvarendheid werd afgebroken wat een vorige generatie zorgvuldig had opgebouwd.
Een goed voorbeeld is de Mammoetwet die in 1963 werd ingevoerd door Jo Cals en die een einde maakte aan het uitstekende onderwijs op gymnasium en HBS. De invoering had tot gevolg dat het algemene kennisniveau van het Nederlandse volk een stap daalde. De naam van het voorwereldlijke dier was goed gekozen.
De Mammoetwet is een duidelijk voorbeeld van het verschijnsel, dat een 'modernisering' niet betekent, dat het vanzelfsprekend een verbetering is.
    terug naar de leenwoordenlijst

monade Het Griekse woord 'monados' betekent 'eenheid'. Er is een oneindig aantal eindige monaden en één oneindige, die de oorzaak is van de eersten. Bedoeld wordt de 'ondeelbare grondeenheid' (Leibniz). Deze oneindige monade wordt in geestkunde met 'algeest' aangeduid, terwijl de eindige monade de 'geest' is. Dit komt in het Hindoeïsme in die volgorde overeen met 'Brahman' en 'Atman'.
    terug naar de leenwoordenlijst

monitor Het Latijnse woord 'monitor' betekent o.a: 'waarschuwer', 'raadgever'.
Het woord werd eerst alleen gebruikt als naam voor een beeldscherm dat signalen weergeeft, die afkomstig zijn van een meetinstrument op een andere plaats. Het wordt tegenwoordig echter ook gebruik in de vorm van een werkwoord: 'monitoren', met de betekenis van 'bekijken', 'nagaan', 'nauwlettend volgen', 'beoordelen'.
Door het gebruik van 'monitoren' wordt niet meer een werkwoord gebruikt dat weergeeft wat de menselijke geest doet; maar door de overdracht die met de onbewuste vereenzelviging samenhangt, wordt die gééstelijke werkzaamheid op een instrumént met een overeenkomende werking, overgedragen. De geestelijke werkzaamheid ('bekijken') verdwijnt uit het spraakgebruik en een woord dat een uiterlijk werktuig aangeeft ('monitor'), komt in de plaats daarvan 'in beeld'.
Geestelijke verrichtingen worden benoemd aan de hand van de werking van een apparaat, waardoor de geestelijke eigenschappen van de mens als persoon, niet meer worden genoemd en op de achtergrond raken.
Het gebruik van het woord 'monitor' met de betekenis 'bekijken', 'volgen' is een voorbeeld van metonymie: een beeldspraak, waarbij een bepaald onderwerp wordt aangeduid met behulp van een eraan verwant begrip.
    terug naar de leenwoordenlijst

munten In het Amerikaanse Engels is het gebruik ontstaan om het invoeren van een nieuw woord te benoemen met: to coin (munten) a word - to use a word or phrase that no one has used before (Merriam-Webster). Nederlanders die Amerikaanse 'papers' vertalen, schrijven nu over 'het munten van een nieuw woord' i.p.v. over: het 'invoeren' van een nieuw woord. Een voorbeeld van metonymie.
Geestelijke verrichtingen worden benoemd aan de hand van de werking van een apparaat waarmee munten worden geslagen, waardoor de geestelijke eigenschappen van de mens als persoon - het bedenken en invoeren van een nieuw woord - niet meer worden gebruikt en zo op de achtergrond raken.
    terug naar de leenwoordenlijst

mystiek Het Griekse werkwoord 'muoo' waar 'mystiek' van is afgeleid, betekent: 'het sluiten van de ogen'. De bedoeling hiervan is tot zichzelf te komen en zich met God te herenigen.
Zie ook: 'mystiek' in de Verklarende woordenlijst
    terug naar de leenwoordenlijst

mythe Het woord 'mythe' komt van het Griekse woord 'mythos' met de betekenis: 'gesproken woord', 'verhaal'. Het woord kreeg in de tijd van de Griekse dichter Homeros (800 v.Chr. - 750 v.Chr.) de betekenis 'ontstaansgeschiedenis'; daarin wordt het ontstaan van volkeren, godsdiensten en culturen beschreven. In onze tijd heeft vooral Jung hier veel aandacht aan besteed; hij beschreef de overeenkomsten van mythes van over de hele wereld (mythologie) aan de hand van het voorkomen van archetypen (oerbeelden) in de beschrijvingen ervan.
Tegenwoordig heeft het woord 'mythe' een ongunstige betekenis gekregen in de vorm van: verzinsel, illusie. Een lot dat meer leenwoorden treft doordat slechts weinigen de moeite nemen een vreemde woordenboek open te slaan om de betekenis van vreemde woorden te leren kennen en zij gewichtiger klinken dan woorden uit de dagelijkse omgangstaal.
    terug naar de leenwoordenlijst

narratief Naast het woord 'story' kent het Engels ook 'narrative', middels het Frans uit het Latijn geleend: 'narrare', een verhaal vertellen. Nu als 'narratief' in het Nederlands overgenomen, terwijl het echt niets anders betekent dan 'verhaal'. Maar het heeft nu de betekenis gekregen: verhaal waarmee iemand tracht zijn persoonlijke, uitgesproken mening op te dringen.
    terug naar de leenwoordenlijst

negatief Het natuurkundige begrip 'negatief' hangt samen met het Latijnse werkwoord 'negare': ontkennen; het heeft daardoor de betekenis: 'iets, wat er niet is'. Het tegenoverstelde hiervan is 'positief', dat samenhangt met het Latijnse 'ponere': neerzetten en heeft zo de betekenis: 'iets, wat er is'.
    terug naar de leenwoordenlijst

negativiteit Het woord 'negativiteit' komt van het Latijnse 'negare', dat 'ontkennen' betekent. Dit is een verzamelwoord geworden waarmee ongunstige persoonlijkheidseigenschappen zoals kwaadwilligheid, boosaardigheid en misdadigheid van duistere geesten worden aangeduid.
Dit leenwoord heeft een veelomvattende betekenis, waardoor die betekenis vaag is. Door dit woord te gebruiken worden deze kwade geesten niet meer met de naam benoemd naar wat zij werkelijk zijn. Daardoor verdwijnt het besef dat het werkelijk om kwaadwillende geesten kan gaan in de 'anonieme' vaagheid van de 'negativiteit'... wat hén juist zeer welkom is!
Dit woord is afkomstig uit de elektriciteitsleer en wordt door niet-wetenschappers gebruikt om een wetenschappelijke en daardoor betrouwbare indruk te maken. Zie ook: 'positiviteit'.
    terug naar de leenwoordenlijst

new age New Age wordt meestal vertaald met 'nieuwe tijd', maar de juiste vertaling is: 'nieuw tijdperk'. Dit is de meest nietszeggende uitdrukking om er een bepaalde, nieuwe stroming mee aan te duiden, ooit bedacht: iedere nieuwe dag is immers ook een 'nieuwe tijd'. Voor een verklaring van wat de term zou kunnen betekenen, zijn tientallen beschrijvingen te vinden.
Deze betekenisloze aanduiding is de hernieuwde ontwikkeling van de geesteswetenschappen die nu plaatsvindt, zoals numerologie, astrologie, Tarot, Enneagram, anthroposofie en ook geestkunde, volkomen onwaardig.
Wat nu gaande is, is de ontwikkeling van geesteswetenschap naast natuurwetenschap. Wat zal blijken, is, dat de moderne theoretische natuurkunde (Einstein, Ed Witten) bezig is de waarde van geesteswetenschap te bewijzen. Einstein: "Ik wil onderzoeken hoe God denkt!" (zie zijn boek bij het Literatuuroverzicht).
De aanduiding voor deze stroming is weliswaar 'nieuwe tijd', maar wat men daar tot nu toe voornamelijk heeft gedaan, is juist terugkijken naar en opnieuw ontdekken, wat in 'oude tijden' door 'oude wijzen' werd ontwikkeld in de vorm van 'oude inzichten'... die blijkbaar tijdloos zijn.
    terug naar de leenwoordenlijst

OK, okay of oké - De herkomst van het 'woord' (afkorting) OK is in feite onbekend; er zijn een tiental verklaringen in omloop. Waarschijnlijk is het een afkorting, of van fout geschreven 'all correct' of van 'Oud Kinderhoek', een plaatsje in de Verenigde Staten van Amerika, New York.
1 De lettercombinatie OK verscheen op 23 maart 1839 voor het eerst in een artikel in de Amerikaanse krant Boston Morning Post, volgens professor Allan Metcalf in zijn boek 'OK. The Improbable Story of America's Greatest Word'. Volgens hem - en ook volgens het Britse Oxford-woordenboek - is OK een afkorting van 'orl korrekt', dat zelf in de jaren 1830 ontstond door een verkeerd schrijven van 'all correct' (alles in orde) door immigranten.
2 Het woord 'OK' kwam in de jaren 1840 echter pas echt in het Amerikaanse woordgebruik terecht dankzij de presidentskandidaat Martin van Buren uit Old Kinderhook, die tot de 8e president van de V.S. werd gekozen. Oud Kinderhoek is door Nederlanders gesticht begin 1600; door Engelssprekenden wordt het als Old Kinderhook geschreven.
De geschiedenis vertelt dat de democratische senator Martin van Buren die daar vandaan kwam, in 1840 gekozen wilde worden als president. Hij werd daarbij gesteund door een club uit zijn woonplaats die zich de 'Democratic O.K. Club' noemde. De wijze waarop die club zich voor hem inzette, maakte zoveel indruk en werd zo gewaardeerd, dat de afkorting O.K. later de betekenis 'all right' kreeg.
3 Een andere uitleg is dat er in Oud Kinderhoek door de Nederlanders aldaar heerlijke appels werden geteeld, die in kratten met daarop 'O.K' werden verhandeld.
4 Een verrassende is deze uitleg: 'oké' is een verbastering van het Franse 'au quay', hetgeen 'op de kade' betekent. Het verwijst naar de lading die op de wal is gebracht. Het schip is gelost. Men is klaar, men is 'oké'!

In het Nederlands komt het overeen met 'goed', 'in orde', 'ja'. Het is het meest gebruikte stopwoordje ooit geworden, dat 'hè' evenaart. Het wordt zelfs twee of drie keer herhaald 'oké, oké' en ook in de vorm van een meewarig 'okéééé' gebruikt als een ander iets treurigs heeft mee moeten delen.
'OK' is doordat het overal voor wordt gebruikt een nietszeggende kreet geworden (zoals ook 'hoi', 'hi' en 'hallo' dat zijn). Het is in de plaats gekomen van uitingen als: 'fijn!', 'oh!', 'ja', 'oh ja?', 'ach!', 'wat erg!', 'goh!', 'jammer!', 'sneu!' en ook nog wel voor wat het oorspronkelijk betekent: 'goed!' en 'in orde!'
In plaats daarvan gebruikt men nu een 'woord' in de vorm van een afkorting ('OK') waarvan niemand met zekerheid weet wat de oorsprong van dat 'woord' is, noch wat de betekenis is.
Laatst gelezen: "Ok, dat is goed" waaruit blijkt dat de schrijver niet beseft dat 'OK' al 'goed' betekent. 'OK' is een inhoudsloze kreet geworden.
Klik hier voor een artikel uit The Student Newspaper over dit onderwerp.

Het gebruik van 'OK' anders dan als 'goed' wijst op het verschijnsel dan men niet stilstaat bij de diepere betekenis van woorden door de overdracht op de uiterlijke klank, door onbewuste vereenzelviging daarmee veroorzaakt. De hele wereld gebruikt een woord zonder te weten wat men zegt.
Doordat de genoemde Nederlandse uitingen nu niet meer worden gebruikt, laat het ook duidelijk zien hoe door het gebruik van leenwoorden de Nederlandse taal wordt verarmd. Terwijl aan de andere kant heel de wereld nu Nederlands spreekt, maar onwetend, in de vorm van 'Oud Kinderhoek'.
    terug naar de leenwoordenlijst

optie Het Latijnse woord 'optio' betekent: 'de vrije wil', 'de vrije keus', en heeft in het Nederlandse recht de betekenis: het recht later een keuze te maken.
In computerprogramma's heeft het woord de betekenis: de mogelijkheid een keuze te maken, een keuzemogelijkheid.
In de spreektaal wordt het Nederlandse 'mogelijkheid' nu langzamerhand vervangen door 'optie'. Laatst gelezen: "Kies voor de optie...", waar dus feitelijk staat: "Kies voor de keuze..."; en: Een nieuwe optie die nieuwe mogelijkheden biedt... dus: Een nieuwe mogelijkheid die nieuwe mogelijkheden biedt.
    terug naar de leenwoordenlijst

pamperen Het werkwoord 'pamperen' is (in Nederland, niet in Vlaanderen) een nieuwvorming die is afgeleid van een merknaam voor luiers: 'Pampers'.
De reclameboodschap van de fabrikant is: met deze luiers worden baby's goed verzorgd. Deze reclameboodschap heeft zich zodanig in sommige geesten vastgezet, dat zij de geestelijke aandrang 'iemand goed te willen verzorgen', die uit het gevoel voortkomt, daardoor 'pamperen' zijn gaan noemen. Ook hier wordt een geestelijk gebeuren, namelijk 'liefdevol verzorgen', op een voorwerp uit de buitenwereld (een luier) overgedragen en vervolgens met de mërknaam voor een babyluier aangeduid. Het woord dat het geestelijke gebeuren aanduidt, 'verzorgen', wordt niet meer gebruikt.
Het gebruik van het woord 'pamperen' is een voorbeeld van metonymie: een beeldspraak, waarbij een bepaald onderwerp wordt aangeduid met behulp van een eraan verwant begrip.
Het Engels kent het werkwoord 'to pamper': overmatig verwennen. Het werkwoord 'pamperen' bestond ook al wel in het Middel-Nederlands, i.h.b. in het West-Vlaams. Het woord had toen de betekenis: 'volproppen' (met voedsel), samenhangend met 'pap'. Het woord 'slampamper' hangt hiermee samen: iemand die overdadig eet en drinkt, en ook de uitdrukking 'pappen en nathouden'.
In het Nederlands is het werkwoord weer in gebruik gekomen door Pampers, met als nieuwe betekenis: goed verzorgen, behagen, 'in de watten leggen' (soms met de bijbedoeling iets van die persoon gedaan te krijgen).
    terug naar de leenwoordenlijst

paradigma Het woord 'paradigma' is een Grieks woord en betekent: 'voorwoord' of 'voorbeeld'. Het is samengesteld uit 'para': naast en 'deigma': laten zien.
Het woord heeft vanuit het Engels de betekenis 'gedachtengoed', 'theorie', 'denkraam', 'beschouwing' gekregen. Een wetenschappelijk 'paradigma' is een geheel van opvattingen over een bepaald onderwerp.
Laatst gelezen: "Het paradigma over de mens," wat eenvoudig met 'mensbeeld' kan worden weergegeven.
    terug naar de leenwoordenlijst

passie Het woord 'passie' is afkomstig van het Latijnse 'passio', van 'pati': lijden. In het verleden had het de juiste betekenis: 'lijden'. Het was i.h.b. het lijden van Jezus, ten gehoren gebracht in Bach's 'Matthäus Passion'. Ook het woord 'patiënt', de 'lijdende' is ervan afgeleid, evenals 'passief': lijdzaam, zich niet inspannen.
Daarna kreeg het de betekenis 'hartstocht' en 'hartstochtelijke liefhebberij'.
Nu heeft het de betekenis: zich ijverig voor een bepaald doel inspannen, voor iets wat je graag goed wilt doen, geestdrift... het tegenovergestelde van de betekenis die het woord eerst had.
Laatst gezien: het woord 'Passie' dat wordt gebruikt als de naam van een zeilboot.
    terug naar de leenwoordenlijst

picture Het woord 'picture' wordt gebruikt in de zin: "Hij is in the picture" of: "Hij is in beeld," met als betekenis dat iemand op een beeldscherm (monitor) 'in beeld is gekomen', zichtbaar is geworden - doordat de cameraman de camera op die persoon heeft gericht.
Er wordt van de beeldvorming middels apparaten gebruik gemaakt om te zeggen, dat iemand erin is geslaagd om 'de aandacht op zich te vestigen'. Er wordt daardoor niet meer benoemd, wat er gééstelijk gebeurt tussen die persoon en zijn medemensen.
    terug naar de leenwoordenlijst

pleaser Een 'pleaser' of beter een 'people pleaser' is volgens Merriam-Webster: een persoon die een gevoelsmatige behoefte heeft om anderen te plezieren, vaak ten koste van zijn of haar eigen behoeften of verlangens. Een people pleaser zijn is echter niet alleen maar slecht. Het laat zien dat je een zorgzame persoon bent die sociale connecties waardeert en ervan geniet anderen gelukkig te maken.
In het Engels heeft 'pleaser' dus twee betekenissen.

Het Nederlandse woord voor dit begrip is 'behagen', dat is: zich inspannen anderen een plezier te doen, het een ander naar de zin te willen maken; wat in evenwichtige vorm in feite liefhebben is en het voldoen aan Jezus' woord: "Heb je naaste lief alsof het jezelf betrof."
- De overdreven vorm daarvan heet 'behaagzucht', dat is: gedreven worden door het gevoel het anderen naar de zin te maken, ook als dat ten koste gaat van zichzelf;
of: het een ander naar de zin willen maken uit angst dat die persoon anders ontstemd zou kunnen raken en boos wordt; of om de 'lieve vrede' te bewaren. Hiervan kan door anderen die deze houding aanvoelen, misbruik worden gemaakt, waardoor de betreffende persoon in hun macht komt.
- Terwijl 'behaagziek' meer de betekenis heeft: een overdreven behoefte door anderen lief te worden gevonden; of een dienstbaar gedrag dat voortkomt uit de onuitgesproken vraag: "Vind je me lief?"
    terug naar de leenwoordenlijst

persoon Het woord 'persoon' komt van het Latijnse 'per-sonare' en betekent: 'er doorheen klinken'. Het woord geeft aan dat het de menselijke geest is die gebruik maakt van de hersenen, de stembanden in het strottehoofd en de tong om geluiden te maken, waardoor de inhouden van de geest door de mond heen naar buiten toe als woorden tot klinken komen. Daarom: de 'persoon' is de menselijke geest.
In de oudheid was in Griekenland de 'persona' het masker dat een speler voor het gezicht hield en zijn of haar rol verbeeldde. De speler sprak door het masker heen.
    terug naar de leenwoordenlijst

persoonlijkheid De persoonlijkheid is het geheel van kenmerken van de persoon, de menselijke geest. Deze kenmerken zijn de geestelijke vermogens: het waarnemen, denken, voelen en willen. De wijze waarop de geest een bewust en beheerst gebruik van deze vermogens heeft leren maken, komt op een kenmerkende wijze in het gedrag tot uitdrukking.
    terug naar de leenwoordenlijst

positief Het natuurkundige begrip 'positief' hangt samen met het Latijnse werkwoord 'ponere': neerzetten; het heeft daardoor de betekenis: 'iets, wat je neer kunt zetten, wat er is'. Het tegenoverstelde hiervan is 'negatief', dat samenhangt met het Latijnse 'negare': ontkennen en heeft zo de betekenis: 'iets, wat er niet is'.
Natuurkunde heeft een betrouwbaar aanzien en het maakt ook een ontwikkelde indruk om Latijnse woorden te gebruiken, waardoor 'positief' en 'negatief' veelvuldig worden gebruikt, ten nadele van veel Nederlandse woorden. Zo bespeuren sommigen ergens een 'positieve energie', m.a.w. een 'neergezette in beweging zijn'. Een weinig zinvol begrip.
Terwijl nuttige, Nederlandse woorden als: vreugde, blijdschap, vertrouwen, bemoediging niet meer worden gebruikt.
    terug naar de leenwoordenlijst

positiviteit Het woord 'positiviteit' hangt samen met 'positief', dat afkomstig is van het Latijnse 'ponere': neerzetten.
Het woord duidt een persoonlijkheidskenmerk van zelfvertrouwen en ondernemingszin aan, een geestesgesteldheid van vertrouwen in een onderneming, plan of doelstelling. Deze nuttige woorden die een bepaalde geestesgesteldheid aanduiden, worden nu niet meer gebruikt.
    terug naar de leenwoordenlijst

power Het Engelse woord 'power' komt van het Franse 'pouvoir' en betekent 'kunnen'. Het wordt nu gebruikt in de betekenis 'kracht' of 'energie'.
    terug naar de leenwoordenlijst

privacy Het Engelse woord 'privacy' is afkomstig van het Latijnse werkwoord 'privare', dat 'stelen', 'beroven' betekent. In het Nederlands betekent het 'persoonlijke vrijheid'; het duidt de persoonlijke levensruimte aan, de 'eigenheid' als 'al het eigene' in tegenstelling tot de 'gemeenschappelijkheid': al het gemeenschappelijke.
De betekenisontwikkeling hangt samen met de leefomstandigheden in de oudheid. In die tijd woonden een aantal familie's met meerdere generaties samen in een gemeenschappelijke ruimte. Daar was geen enkele plaats voor zoiets als een persoonlijke leefruimte. In later tijden toen het familieverband losser werd, kon een persoon zich in een persoonlijke leefruimte, in een 'vertrek' (bijvoorbeeld een kamer) op zichzelf terugtrekken. Die persoonlijke ruimte was aan de gemeenschappelijke ruimte 'onttrokken', dus a.h.w. 'ontstolen', 'ontvreemd' en daardoor privé.
    terug naar de leenwoordenlijst

probleem Het woord 'probleem' is een afleiding van het Griekse werkwoord 'pro-ballo': 'er voor werpen'. Het woord schetst het beeld van een voorgelegde hindernis, die de voortgang belemmert. Het heeft daardoor de betekenis: moeilijkheid, vraagstuk, dat moet worden opgelost.
    terug naar de leenwoordenlijst

proces Het woord 'proces' is afkomstig van het Latijnse 'processus': 'beweging', 'voortgang', 'verloop'. Het wordt veel gebruikt in samenstelling met andere woorden, zoals 'bewustwordingsproces', 'ontwikkelingsproces' en 'verwerkingsproces'.
Echter, de betekenissen van 'bewustwording', 'ontwikkeling' en 'verwerking' houden van zichzelf al een voortgang of verloop in; zij kunnen als zodanig worden gebruikt, de toevoeging 'proces' is overbodig. Dat dit niet wordt gezien, is een aanwijzing voor het bestaan van onbewust taalgebruik.
    terug naar de leenwoordenlijst

project Het Engelse woord 'project' is afkomstig van het Latijnse werkwoord 'pro-jectare', dat 'ervoor werpen' betekent. Het wordt gebruikt in de betekenis van 'werk', 'onderneming'.
De betekenisontwikkeling begint bij de fotografie. Daar werden afbeeldingen van foto's op een dia-glaasje afgedrukt, die vervolgens met een diaprojector op een scherm werden afgebeeld; zij werden 'geprojecteerd', a.h.w. op het scherm 'geworpen', in overeenstemming met de betekenis van het Latijnse 'projectare', 'ervoor werpen'.
Het gebeuren dat in de geest plaatsvindt in de vorm van het vormen van een plan en vervolgens het met de wilskracht in de buitenwereld uitvoeren en verwerkelijken van dat plan (een werk, een onderneming), werd aangevoeld en herkend in wat er in het verborgene in een diaprojector met een diaplaatje gebeurt, dat op een scherm in de buitenwereld als beeld verschijnt.
Daardoor wordt nu wat er in de géést gebeurt, het vormen van een plan en het verwerkelijken ervan door iets te ondernemen, niet meer genoemd, maar daarvoor in de plaats wordt een mechanisch gebeuren uit de fotografie gebruikt en wordt een 'onderneming' een 'project' genoemd.
Het gebruik van het woord 'project' is een voorbeeld van metonymie: een beeldspraak, waarbij een bepaald onderwerp wordt aangeduid met behulp van een eraan verwant begrip.
    terug naar de leenwoordenlijst

psyche Het Griekse woord 'psyche' betekent o.a. 'schim', 'ziel', 'bewustzijn', 'verstand', 'gemoed'. Het hiervan afgeleide woord 'psychikos' betekent 'van de ziel', 'natuurlijk', 'ongeestelijk' en is het tegendeel van 'pneumatikos', dat 'geestelijk' betekent. Het Griekse 'pneuma' betekent 'geest', 'adem'.
Er bestaat een duidelijk onderscheid in betekenis tussen de woorden 'ziel' en 'geest', maar ze worden meestal door elkaar gebruikt. Het vierde concilie van Konstantinopel (869) zegt in stelling 11 dat de mens een 'rationele en intelectuele ziel' heeft. Geestelijke eigenschappen werden aan de ziel toegedicht en dat heeft de al bestaande begripsverwarring volledig gemaakt.
    terug naar de leenwoordenlijst

realiseren, zich Het leenwoord 'realiseren' hangt samen met het Latijnse 're': ding en heeft de betekenis: iets tot een ding maken, iets tot een werkelijkheid maken, iets verwerkelijken.
Daarnaast heeft het als wederkerend werkwoord 'zich realiseren' ook de betekenis: 'beseffen' gekregen. Terwijl iets beseffen toch 'zich van iets bewust worden' betekent, iets 'tot zich door laten dringen', waarvoor een 'ding' niet geschikt is. Iets 'beseffen' is een geestelijk gebeuren.
Dat laatste wordt blijkbaar niet meer 'beseft', want geheel overbodig wordt van 'beseffen' de laatste tijd een wederkerend werkwoord gemaakt.
    terug naar de leenwoordenlijst

reclame Het woord 'reclame' is afkomstig van het Latijnse werkwoord 'reclamare': 'terug-roepen', met de betekenis: 'een klacht indienen', 'bezwaar maken'.
Doordat 'clamare' ook betekent: 'luid roepen' en het woord 'declameren' betekent: 'omroepen', heeft het woord 'reclame' door onbewust taalgebruik helaas ook de betekenis: 'door luid roepen onder de aandacht brengen' gekregen, wat op de markt gebeurde doordat marktkooplui 'luid roepen' om hun koopwaar aan te prijzen.
Het juiste woord is 'adverteren', van het Latijn 'advertere': 'ernaar toe wenden', 'de aandacht op iets vestigen'. Het woord 'adverteren' werd echter door onwetendheid verwisseld met 'reclameren', waardoor het woord 'reclame' nu de onjuiste betekenis 'de aandacht op iets vestigen' heeft gekregen.
    terug naar de leenwoordenlijst

reïncarnatie Het woord 'reïncarnatie' komt van het Latijnse 're-in-carnis', dat 'weer in vlees' betekent. Dit woord zegt niets over de betekenisvolle omstandigheden, waarin de geest opnieuw in een lichaam indaalt door een geboorte. Het Nederlandse 'wedergeboorte' doet dat wel.
'Wedergeboorte' geeft duidelijk aan dat het om een geboorte gaat. Geboorte beschrijft het gebeuren dat een geest door de uitstraling van de moeder heen in een stoffelijke vorm indaalt, die door man en vrouw is verwekt en die aan de indalende geest wordt geschonken. Daardoor wordt door hen drieën steeds opnieuw Gods schepping van de mens herbeleefd.
Door de geboorte komt een kind op aarde en aan een kind is eigen, dat het gaat groeien. Die stoffelijke groei is een weergave van de geestelijke ontwikkeling, die de mens op de aarde als geestelijke leerschool kan meemaken.
In het woord 'reïncarnatie' is van deze zinvolle betekenis niets terug te vinden. Ook in de toestand van bezetenheid (zie aldaar) komt een geest 'weer in het vlees', maar nu op onrechtmatige wijze. Het woord 'weer in vlees' zou ook kunnen betekenen dat de geest in zou kunnen dalen in bijvoorbeeld een biefstuk.
Het leenwoord met de juiste betekenis is: 'recorporatio', 'wederbelichaming'.
    terug naar de leenwoordenlijst

relatie Het woord 'relatie' komt van het Latijnse 're-lattere', dat 'heen en weer gaan' betekent. De betekenis van het woord is, dat in een verstandhouding tussen twee mensen er op een evenwichtige wijze aandacht, begrip, liefde en inzet voor elkaar 'heen en weer moet gaan' om de verstandhouding goed te houden. Noodzakelijk is een 'evenwichtige wederkerigheid'.
Het gebruik van het woord 'relatie' heeft het Nederlandse '(persoonlijke) band', 'vriendschapsband', 'verhouding' of 'verstandhouding' geheel verdrongen.
    terug naar de leenwoordenlijst

relaxen Het uit het Engels geleende werkwoord 'relaxen' komt van het Latijnse 're-laxere'; 'laxere' betekent niets anders dan 'losmaken', van 'laxus': 'los'. Wat het verband is met 'ontspannen', is onbekend.
In het Nederlands is er de samenhangende woordreeks: spanning, inspanning en ontspanning. Door een bepaald voorval kun je onder spanning komen te staan, waardoor je je gaat inspannen om later weer tot ontspanning te kunnen komen. Deze zinvolle woorden zijn vervangen door 'stress' en 'relax', waarbij 'relax' letterlijk 'weer-losmaken' betekent. Een verarming van het Nederlands.
    terug naar de leenwoordenlijst

religie Het Latijnse woord 'religio' kan samenhangen met 're-ligere', dat 'herlezen' betekent en met 're-ligare', dat 'her-verbinden' betekent. In het eerste geval komt religie niet verder dan boekenwijsheid: in kerken wordt voortdurend de Bijbel herlezen en daardoor gebruikt als een geschiedenisboek.
In het tweede geval komt het overeen met 'mystiek' als een persoonlijk, innerlijk streven zich met God te herenigen. In geestkunde is de hereniging het gevolg van zelfverwerkelijking en zelfbezinning. Zelfverwerkelijking en hereniging zijn de beide kernpunten van geestkunde.
Zie ook 'godsdienst' in de Verklarende woordenlijst.
    terug naar de leenwoordenlijst

respect Het woord 'respect' komt van het Latijnse 'respectus' en het werkwoord 're-spicere': 'terug-kijken', 'omkijken'. Gedacht kan worden aan: iemand die het waard is om naar om te kijken.
Dit inhoudsloze woord is in de plaats gekomen van het Nederlandse 'eerbied', het bieden of geven van de eer aan degene, die eer toekomt. Dit woord beschrijft een gevoel van hoogachting ten opzichte van een medemens, een gevoel dat in de geest leeft.
Daar is met 'respect' de beschrijving van een uiterlijke handeling voor in de plaats gekomen, gezegd in het Latijn.
    terug naar de leenwoordenlijst

sale Het Engelse woord 'sale' heeft meerdere betekenissen, waaronder 'verkoop', maar het kan ook betekenen: 'a selling of goods at bargain prices', m.a.w. 'uitverkoop'. Van het ene op het andere jaar hielden Nederlandse winkeliers opeens geen 'uitverkoop' meer, maar verscheen het Engelse 'sale' overal in het straatbeeld op winkelruiten.
Het Nederlandse 'uitverkoop' geeft nauwkeurig weer waar het om gaat: winkeliers willen hun oude voorraad kwijt om ruimte te krijgen voor nieuwe partijen goederen (vooral op modegebied). Daarvoor blijven zij overgebleven goederen van vorige partijen een tijd lang met een lagere prijs aanbieden, tot zij zijn 'uitverkocht'.
Bij navraag bleek dat zij 'uitverkoop' te lang vonden en het daarom vervingen door het kortere 'sale', maar ook om de indruk te wekken 'bij de tijd' te zijn. Alleen om ondeugdelijke redenen wordt een Engels woord gekozen met een minder eenduidige betekenis en wordt achteloos een goed Nederlands woord 'in de uitverkoop gedaan'.
    terug naar de leenwoordenlijst

scenario Het woord 'scenario' is een Italiaans woord, dat afkomstig is van het Griekse 'skènè' en betekent: 'toneel', 'schouwspel'.
Het werd uit het Engels overgenomen en wordt nu gebruikt in de betekenis van: 'mogelijkheid', 'mogelijke gebeurtenis', 'gebeurtenis', 'geval', 'plan', 'denkbeeld', 'gedachte', 'overweging', 'voorstelling van zaken' en 'toestand' (woorden die daardoor nu niet meer worden gebruikt).
Hierdoor wordt datgene, wat in de geest plaatsvindt, bijvoorbeeld 'de gedachte aan een mogelijke gebeurtenis', veruiterlijkt en beschreven als een deel van een toneelstuk, een 'scene', die zich in de buitenwereld afspeelt. Deze overdracht naar een plaats buiten de geest is een aanwijzing voor het bestaan van de onbewuste vereenzelviging.
Laatst gelezen: "... alle mogelijke scenario's." Wat betekent: 'alle mogelijke mogelijkheden'. In eenvoudig Nederlands: 'alle mogelijkheden'.
En ook: "... alle plausibele scenario's." Wat betekent: 'alle aannemelijke mogelijkheden'. Waarom niet gewoon: 'alle mogelijkheden'.
    terug naar de leenwoordenlijst

seks Het woord 'seks' komt van het Latijnse 'sexus' en betekent: 'afgesneden deel'. Een niet erg voor de hand liggende woordkeus om er de geslachtsgemeenschap tussen man en vrouw mee aan te duiden.
Uit onderzoek blijkt dat iedereen een eigen mening heeft over wat onder 'seks' moet worden verstaan; sommige opvattingen zijn zelfs het tegenovergestelde van elkaar. Hieruit blijkt het nadeel van het gebruik van leenwoorden: het werkt verwarring in de hand. Als iemand het woord 'seks' gebruikt, moet eerst worden gevraagd wat die persoon daaronder verstaat, terwijl het woord 'geslachtsgemeenschap' eenduidig is.
Klik hier voor twee verslagen van wetenschappelijk onderzoek naar de tegenstrijdige opvattingen over de betekenis van het woord 'seks'.
Het woord wordt ook als bijvoeglijk naamwoord gebruikt: 'sexy'; een 'aantrekkelijke vrouw' wordt daardoor een 'sexy vrouw', waarbij de aandacht niet meer bewonderend op haar schoonheid wordt gericht, maar uitsluitend op de kenmerken van haar geslacht.
Ook heeft het woord 'sexy' al een algemene betekenis gekregen in de vorm van 'aantrekkelijk', 'bij de tijd', 'modern'.
    terug naar de leenwoordenlijst

senior Enige tijd geleden werden mensen die een bepaalde leeftijd hadden bereikt, de 'ouderen' genoemd of de 'bejaarden'. Deze woorden, die nauwkeurig aangeven waar het om gaat, zijn echter 'niet meer van deze tijd' en moeten dus worden vermeden. In plaats daarvan wordt er nu over de 'senioren' gesproken.
Het woord 'senior' is echter de overtreffende trap van het Latijnse woord voor 'oud': 'senex'; de overtreffende trap daarvan is 'senior', dus... de 'oudste'(!). Het woord 'senioren' betekent niets anders dan: de oudsten. Dat is in feite juist een stap verder dan het woord 'ouderen', want dat hangt samen met 'ouder', dat slechts de vergrotende trap van 'oud' is!
Zo maakt men het, gedreven door effectbejag of door een poging minder harde woorden te gebruiken, erger dan het eerst was en houdt men, zonder het te weten zichzelf voor de gek.
    terug naar de leenwoordenlijst

smaken Uit het Engels is het woord 'smaken' overgenomen met de betekenis: 'soorten' of 'mogelijkheden'. Een goed voorbeeld van metonymie en van de neiging die bij Engelssprekers aanwezig is abstracte begrippen aan te duiden middels stoffelijke voorwerpen of eigenschappen.
Zo wordt bij 'smaken' gebruik gemaakt van het vermogen van het smaakzintuig verschillende smaken te onderscheiden. Onnodig wordt er daardoor aan het woord 'smaken' een nieuwe, figuurlijke betekenis verbonden, aangezien er al goede woorden, zoals 'soort' en 'mogelijkheid' voor zijn.
    terug naar de leenwoordenlijst

snack Het Engelse woord 'snack' betekent zoveel als 'hapje' of 'tussendoortje'. Het woord is in de Middeleeuwen overgenomen uit het Middelnederlands: 'snacken', met de betekenis: 'snakken naar', 'hunkeren'. Langs deze omweg is het zonder dat het nu wordt herkend weer in het Nederlands overgenomen met de betekenis 'hapje'.
Nu zijn er in Nederland ondernemers die hun broodjeswinkel een 'snack bar' noemen, wat de letterlijke betekenis 'hapjes stang' heeft.
    terug naar de leenwoordenlijst

sorry Het Engelse woord 'sorry' hangt samen met 'sorrow': 'spijt', 'droefheid' en is afkomstig van het Oudengelse 'sār', sore, in het Nederlands 'zeer', 'pijn'.
'Spijt' hangt samen met 'berouw' - "Het spijt mij" is: "Ik heb er berouw over."
Hoe meer woorden er worden gebruikt in het geval van een gemoedsuiting, bijvoorbeeld bij een spijtbetuiging, hoe persoonlijker en welgemeender dit bij de ander overkomt. In plaats van de betekenisvolle Nederlandse uitdrukkingen 'het spijt mij' of 'neem mij niet kwalijk' wordt met 'sorry' niet alleen maar één woord gebruikt, maar het is ook nog eens in een andere taal, waar dat woord samenhangt met 'zeer', 'pijn'.
Engelsen zijn nog wel geneigd er een zinnetje van de maken: 'I'm sorry', maar in Nederland wordt dat niet gehoord. Het gebruiken van 'sorry' is het gebruiken van een betekenisloze kreet en een verarming van het Nederlands.
Vorige generaties hadden het Franse 'pardon' vóór op de tong liggen, maar dat wordt steeds minder gehoord, het heeft afgedaan. Zo gaat dat met de waan van de dag.
In het Spaans wordt in dit geval gezegd: 'Lo siento!': 'Ik voel het!', waar nog duidelijk de spijtvoelende persoon van zich laat horen.
    terug naar de leenwoordenlijst

sparren Het woord 'sparren' komt uit de (Engelse) bokswereld, waar het betekent: 'een oefenwedstrijd boksen zonder door te stoten'. Het betekent dus juist: boksen zónder de tegenstander te treffen, zónder tot het beoogde resultaat te komen, namelijk de tegenstander te raken en uit te schakelen.
Het woord 'brainstormen' is ten slotte versleten en wordt nu vervangen door 'sparren', terwijl datgene, wat er gebeurt, gewoon met elkaar overleggen is.
    terug naar de leenwoordenlijst

spiritueel Het woord 'spiritueel' is afkomstig van het Latijnse werkwoord 'spirare', dat o.a. 'ademen', 'bruisen', 'vol leven zijn', 'uitstromen' betekent. Dit komt overeen met de oorspronkelijke betekenis van de woorden 'geest', 'gist' en 'geiser' in Germaanse talen.
    terug naar de leenwoordenlijst

spiritualiteit Het Latijnse woord 'spiritualitas' betekent: 'geestelijkheid', 'geestelijke geaardheid', 'geestelijke gerichtheid'.
    terug naar de leenwoordenlijst

spirituologie Het Latijnse woord 'spiritus' betekent o.a.: 'wind', 'adem', 'leven', 'stem', 'geest', 'gezindheid', 'zelfbewustzijn', 'onstoffelijk wezen'; het woord 'logica': 'redeneerkunde'. Spirituologie is de kennis, waarmee de geest kan worden beschreven. Spirituologie is daarmee het Latijnse woord voor 'geestkunde'.
    terug naar de leenwoordenlijst

spotten Het Engelse werkwoord 'to spot' hangt samen met het zelfstandige naamwoord 'spot' dat 'vlek' betekent. Het werkwoord 'to spot' heeft daardoor de betekenis: iets 'waarnemen', 'de aandacht op iets richten', namelijk op een vlek. In het Engels wordt 'to spot' echter omschreven als: 'to fix in' of 'as if in the beam of a spotlight', m.a.w. 'in het licht van een schijnwerper vangen', 'in de schijnwerpers plaatsen'.
Wat hier gebeurt is, dat een geestelijke werkzaamheid, met name 'het waarnemen van een voorwerp in de buitenwereld', door de toestand van onbewuste vereenzelviging wordt overgedragen op een gebeurtenis die in de buitenwereld plaatsvindt en ermee overeenkomt, namelijk het richten van een schijnwerper op een voorwerp; daardoor wordt er een 'lichtvlek' op het voorwerp geworpen, die de aandacht trekt.
Niet meer de gééstelijke werkzaamheid wordt benoemd: aandacht schenken, de aandacht richten, waarnemen, maar daarvoor in de plaats wordt een uiterlijke handeling beschreven: het richten van een lichtstraal op een voorwerp waardoor de aandacht daarop wordt gevestigd (zie ook: 'focus' en 'inzoomen').
Als je het Engelse werkwoord 'to spot' letterlijk vertaalt, dan luidt de betekenis: 'vlekken' (niet als meervoudsvorm maar als werkwoord). Dit geeft een uiterste vorm van onbewuste vereenzelviging weer: je eigen geestelijke werkzaamheid, waarnemen, wordt benoemd met een verschijnsel in de buitenwereld, namelijk een vlek, die daar wordt waargenomen.
Het gebruik van het woord 'spotten' is een voorbeeld van metonymie: een beeldspraak, waarbij een bepaald onderwerp wordt aangeduid met behulp van een eraan verwant begrip.
Zie ook het met 'spotten' overeenkomende 'focus' en 'inzoomen'.
Naast het oorspronkelijke 'spotten' met de betekenis: iemand belachelijk maken, wordt nu een tweede werkwoord met dezelfde schrijfwijze als leenwoord in het Nederlands gebruikt. Het gevaar daarvan is, dat één van de woorden in onbruik raakt, bijvoorbeeld het oorspronkelijke 'spotten'. Dit is in het Engels al eens gebeurd, waardoor die taal nu geen woord meer heeft voor 'zwijgen' en zich moet behelpen met een zinnetje zoals: "He kept silent" - hij hield zich stil; en nog een stuk of tien van dat soort zinnetjes!
    terug naar de leenwoordenlijst

starten Het Engelse 'to start': beginnen, heeft in een paar jaar tijd het Nederlandse 'beginnen' volkomen uit het dagelijkse spraakgebruik verdrongen. Het woord heeft zich als een virusinfectie over het land verspreid en iedereen besmet. Terwijl het oorspronkelijk echt een andere betekenis heeft dan 'beginnen'.
Het werkwoord 'starten' is in het Engels opgenomen vanuit het Oudgermaanse 'sterzen', in het Oudengels 'sturtian', dat 'plotseling opspringen' betekent. Vandaar dat dit woord in de sport toepasselijk is als het begin van bijvoorbeeld een hardloopwedstrijd.
Vanuit dat terechte gebruik heeft het woord zich ontwikkeld tot een zinnetje(!): 'van start gaan'. De opmerking dat Engelse woorden zo lekker kort zijn, gaat hier niet op, want een eenvoudig werkwoord als 'beginnen' is door een zinnetje van drie woorden vervangen (datzelfde is gebeurd met 'kiezen', wat is vervangen door 'er voor gaan' in de vorm van: 'ik ga voor...', i.p.v. 'ik kies').
Maar het gebruik van 'starten' i.p.v. 'beginnen' is kenmerkend voor de gejaagdheid van het huidige tijdsgewricht.
Laatst gelezen: "… snel beginnen met een nieuwe start!" en
"Dit is de start van een nieuw begin!"
    terug naar de leenwoordenlijst

stress Het Engelse woord 'stress' komt van het Latijnse werkwoord 'stringere' en betekent 'spannen' en daarmee samenhangend 'spanning'. Er is veel verwarring over de betekenis van het woord 'stress', terwijl toch in het oorspronkelijke werk van de Canadese fysioloog Hans Selye duidelijk te lezen staat: 'stress' is 'spanning' (noodzakelijk voor het leven), 'disstress' is 'gespannenheid' en 'overspanning' (ziekmakend) en 'eustress' is 'ontspanning' (het evenwicht wordt hersteld).
Selye's leuze is: "Stress is the spice of live" (stress kruidt het leven).
Het is altijd aan te raden het oorspronkelijke werk van een schrijver te lezen en het niet te laten bij wat anderen gemeend hebben erover te moeten schrijven!
Van de betekenis van het woord 'stress' zijn veertig omschrijvingen bekend. Hieruit blijkt het nadeel van het gebruik van leenwoorden: het werkt verwarring in de hand, terwijl het woord 'spanning' eenduidig is: het is de toestand dat iemand zich 'gespannen' voelt.
Klik hier voor een artikel over de vaagheid van het woord 'stress'.
    terug naar de leenwoordenlijst

substantie Het Latijnse woord 'substantia' hangt samen met het werkwoord 'substare': 'er onder staan', 'ondersteunen'. Het is datgene, wat de bron of de oorzaak is dat iets anders bestaat. Het 'ondersteunt' dat andere, is er de 'grondslag' van en is er daardoor ook het 'wezen' van.
    terug naar de leenwoordenlijst

super Het woord 'super' is een Latijns voorvoegsel dat 'over', 'boven' betekent. In plaats van als voorvoegsel wordt het tegenwoordig echter zelfstandig gebruikt, zonder een zelfstandig naamwoord erachter.
Bijvoorbeeld: i.p.v. te zeggen: 'Het is boven de tafel', wordt er gezegd: 'Het is boven', maar dan in een krom Nederlands/Latijns zinnetje: 'Het is super'. Hoewel het 'boven' betekent, wordt het nu gebruikt om aan te duiden dat iets 'beter' is dan iets vergelijkbaars.
Er was een tijd dat er eenvoudig werd gezegd, dat iets 'goed' was; daarna werd 'goed' vervangen door het Latijnse 'prima' (dat 'eerste' betekent) en nu is 'goed' vervangen door 'OK' en door 'super'. I.p.v. als voorvoegsel wordt het nu gebruikt alsof 'super' een vergrotende trap is.
Door het gebruik van 'super' worden woorden als: goed, gezellig, leuk, fijn, heerlijk op één hoop gegooid en niet meer gebruikt.
    terug naar de leenwoordenlijst

symbool Het woord 'symbool' komt van het Griekse werkwoord 'sumballoo' en betekent 'samenvallen'. Er wil mee worden gezegd dat een zichtbaar beeld 'samenvalt' met een onzichtbaar beeld, een gedachte of gevoel, dat een diepere betekenis aan het zichtbare beeld geeft.
Het Nederlandse woord is 'zinnebeeld' (Duits 'Sinnbild') dat nauwkeurig weergeeft waar het om gaat: een beeld met een diepere zin. Dit is letterlijk een 'zinvol' en mooi woord, dat desondanks op de achtergrond is geraakt doordat het betekenisloze woord 'samenvallen', maar dan in het Grieks, er voor in de plaats is gekomen.
    terug naar de leenwoordenlijst

systeem Het woord 'systeem' komt van het Griekse woord 'sustèma', van sun: samen en histemi: stellen, m.a.w. samenstellen, een stelsel, een geheel dat uit meerdere onderdelen is samengesteld.
Steeds vaker wordt de zin gehoord of gelezen: "Het zit niet in mijn systeem." Daarmee wil gezegd worden: "Het zit niet in mijn geheugen" of "Ik weet dat niet" of "Het is niet mijn gewoonte". Dit zijn alle innerlijke, geestelijke verschijnselen, die nu niet meer worden benoemd, maar worden vervangen door op een afstandelijke, schijnwetenschappelijke wijze over een 'systeem' te spreken, dat zich ergens op een onduidelijke plaats zou moeten bevinden. De gebruikers van dit woord weten zelf niet wat ze ermee bedoelen, maar het klinkt zo goed.
    terug naar de leenwoordenlijst

tackelen Naast andere betekenisgroepen heeft het werkwoord 'to tackle' ook de betekenis: 'aangrijpen', 'aanvallen', bij voetballen een tegenstander hinderen of stoppen. Uit die voetbalterm heeft zich de betekenis: het 'oplossen van een probleem' ontwikkeld.
Een uiterlijk zichtbare gebeurtenis: het stoppen van een dreiging, van iets, wat een probleem dreigt te worden, heeft door het gebruik van 'tackelen' de plaats ingenomen van wat in feite binnen de menselijke geest gebeurt: het oplossen van een vraagstuk. Wat binnen de geest gebeurt wordt niet meer genoemd, alleen de uiterlijke gebeurtenis van het gevolg daarvan.
    terug naar de leenwoordenlijst

temperament Het woord 'temperament' komt van het Latijnse 'temperamentum' dat betekent: 'juiste maat', 'juiste verhouding', van Latijn 'temperare': 'matigen', 'verzachten'.
Het begrip de 'temperamenten' werd in de oudheid ingevoerd door de Griekse arts Hippokrates, die het gebruikte om er de juiste verhouding van de lichaamsvochten (humores) mee aan te duiden: bloed (sanguis), gele gal (cholè) en slijm (phlegma). Door de Romeinse arts Galenus werd daar later 'zwarte gal' (melas cholè) aan toegevoegd. Voor een goede gezondheid van het lichaam was het volgens de temperamentenleer noodzakelijk dat de vier humores de juiste verhouding hadden. Eén van de middelen om dat te bereiken was aderlaten.

Aan de humores werden ook persoonlijkheidseigenschappen toegevoegd, de vier temperamenten genoemd: de sanguinische eigenschap duidt op vurigheid, de cholerische op opvliegendheid, de flegmatische op onverstoorbaarheid en onverschilligheid, de melancholische op somberheid. In het niet-wetenschappelijke spraakgebruik heeft 'temperament' de betekenis: vurige aard, prikkelbaarheid; in het wetenschappelijke taalgebruik was het: emotionele reagibiliteit. In de academische wereld is het begrip 'temperament' in onbruik geraakt.
De temperamenten zijn door prof. Gerard Heymans in het verleden uitgewerkt in de 'kubus van Heymans', waarbij de mate van prikkelbaarheid wordt aangeduid met 'primaire' en 'secundaire functie'. Meer hierover in het boek van Henri van Praag - Psychologie in theorie en praktijk.

In geestkunde worden deze persoonlijkheidseigenschappen beschreven als de onbeheerste werkzaamheid van de vermogens.
In de toestand van de beheerste werkzaamheid van de vermogens is het verloop van de geestelijke werkzaamheid: waarnemen > denken > voelen > willen, waarbij bewust en beheerst de gebeurtenissen worden waargenomen, overdacht en doorvoeld en er vervolgens een bewust wilsbesluit op beheerste wijze wordt uitgevoerd als een aangepast gedrag.
In de onbeheerste toestand van de geestelijke werkzaamheid is het verloop:
gewaarwording > voorstelling > aandoening > aandrift. Daarbij wordt de menselijke geest nog geboeid door de invloed van zintuiglijke gewaarwordingen, geboeid door daarmee samenhangende (lust)voorstellingen en wordt die vervolgens gedreven door daarmee samenhangende aandoeningen en aandriften (de 'emotionele reagibiliteit'). Wordt deze gedrevenheid geremd, dan kan dit leiden tot opstandigheid of tot onverschilligheid en somberheid.
    terug naar de leenwoordenlijst

trigger Het Engelse woord 'trigger' betekent 'trekker': een pal aan een vuurwapen dat met de wijsvinger naar achteren wordt getrokken om een schot te lossen.
Het wordt nu gebruikt i.p.v. de Nederlandse woorden 'oorzaak', 'aanleiding' of 'uitlokken', bijvoorbeeld in de zinnen: 'Een bepaalde gebeurtenis veroorzaakte dat ... of 'Een bepaalde gebeurtenis was de aanleiding iets te gaan doen'. In het laatste geval wordt weer een geestelijk gebeuren, het nemen en uitvoeren van een besluit, door overdracht overgedragen op een mechanisch gebeuren in de buitenwereld.
Geestelijke verrichtingen worden benoemd aan de hand van de werking van een apparaat (hier nog wel een wapen dat wordt gebruikt om te doden), waardoor de geestelijke eigenschappen van de mens als persoon, niet meer worden genoemd en op de achtergrond raken.
Het gebruik van het woord 'triggeren' ('veroorzaken', 'de aanleiding zijn') is een voorbeeld van metonymie: een beeldspraak, waarbij een bepaald onderwerp wordt aangeduid met behulp van een eraan verwant begrip; in dit geval is dat afkomstig uit een overzeese cultuur, die helaas door gewelddadigheid wordt gekenmerkt.

Triggeren is ontleend aan het Engelse trigger, dat 'veroorzaken', 'uitlokken', 'op gang brengen' betekent. Maar in feite heeft het Nederlands het woord teruggeleend: het Engelse trigger (in ouder Engels: tricker) komt zelf van het Nederlandse trekker: 'iemand die trekt'.
In het Engels ging trigger de trekker van een vuurwapen aanduiden en vervolgens: 'iets wat iets anders veroorzaakt'. Ook in het Nederlands komt trigger nu als zelfstandig naamwoord voor, in de betekenis van 'aanleiding', 'datgene wat een proces op gang brengt'. Het wordt in allerlei vakgebieden gebruikt voor iets wat iets anders oproept/veroorzaakt. (bron: Woordpost van Onze Taal)
    terug naar de leenwoordenlijst

tunnelvisie De betekenis van het woord 'tunnelvisie' is: de ontwikkeling van een bepaalde gedachte waar zo krachtig aan wordt vastgehouden, dat andere feiten die met de zaak verband houden niet meer worden gezien; feiten die de strekking van die gedachte tegenspreken, worden van de hand gewezen. Uitdrukkingen die hiermee overeenkomen zijn: 'met oogkleppen op lopen', de dingen 'door een gekleurde bril zien'.
Wat met het woord 'tunnelvisie' wil worden gezegd is, dat iemand een vooroordeel heeft ontwikkeld en daaraan vasthoudt. Het woord 'vooroordeel' is een weergave van een innerlijke, geestelijke werkzaamheid; het woord 'tunnelvisie' daarentegen duidt een voorwerp aan in de buitenwereld, een tunnel, waar men in kijkt. Niet meer de geestelijke werkzaamheid wordt genoemd: het vormen van een vooroordeel, maar een toestand in de buitenwereld, die min of meer de uitdrukking is van de toestand van het vooroordeel.
Door de overdracht die met de onbewuste vereenzelviging samenhangt, wordt wat er in de géést gebeurt, het vormen van een gedachte en het zich vasthouden daaraan, niet meer genoemd, maar daarvoor in de plaats wordt een stilstaande toestand in verband met een voorwerp (een tunnel) in de buitenwereld genoemd.
    terug naar de leenwoordenlijst

universum Het woord 'universum' komt van het Latijnse 'unum vertere': 'in één richting gaan'. Het woord wordt algemeen gebruikt met de betekenis: 'alles wat er is', 'het heelal', maar dat is niet de oorspronkelijke betekenis. 'Unum vertere' wil zeggen dat alles in de schepping zich in één richting beweegt; het woord betekent daarom: de tijd als stroom van gebeurtenissen, waar heel de schepping aan is onderworpen.
Doordat niet in het woordenboek wordt opgezocht wat de betekenis van het woord is, is men zich niet meer bewust van de diepere betekenis ervan.
    terug naar de leenwoordenlijst

verschepen In het Nederlands worden voorwerpen 'verzonden' of 'verstuurd'. In het Engels is het gebruikelijk in dat geval het werkwoord 'to ship' te gebruiken: 'verschepen'.
Laatst gelezen in een 'webshop': "Wij verschepen uw aankoop..."
    terug naar de leenwoordenlijst

vibratie Het woord 'vibratie' komt van het Latijnse woord 'vibratio' en betekent: trilling. Een 'trilling' is te omschrijven als een verschijnsel dat zich voordoet, als een voorwerp meer of minder snel heen en weer beweegt. Werkelijk álles wat los is, kan zich in een toestand van trilling bevinden.
In sommige levensbeschouwingen is het gebruikelijk geworden overal 'vibraties' ('trillingen') te ontwaren. Maar als er ergens een trilling is, moet er iets zijn, dat trilt. Als vervolgens niet duidelijk wordt gemaakt wét er dan trilt, dan wordt er niet meer dan een betekenisloze kreet geuit en leeft de spreker in een illusie van kennis.
Ook dit is een gevaar van het gebruiken van leenwoorden.
Het te pas en te onpas gebruiken van het woord 'vibratie' is even betekenisloos als het woord 'energie', dat op dezelfde wijze alleen het verschijnsel 'in werking', 'in beweging' aanduidt. Ook dan kan de vraag worden gesteld wét er 'in werking' is.

Van het Latijnse 'vibratio' is het Engelse leenwoord 'vibration' afgeleid, dat zoals te doen gebruikelijk bij Angel-Saksisch sprekers weer wordt afgekort tot 'vibe', meestal in het meervoud als 'vibes'. Met dat 'vibes' wordt altijd een gemoedsgesteldheid aangeduid. Met dat betekenisloze 'vibes' (trillingen) worden allerlei gevoelens op één hoop gegooid en niet meer apart benoemd.
Hetzelfde is het geval met het gebruik van 'emotie' (dat betekent: eruit bewegen).
    terug naar de leenwoordenlijst

visualiseren Het woord 'visualiseren' komt van het Latijnse woord 'visus': 'het gezicht', 'het zien'. Het heeft de betekenis: 'aanschouwelijk maken', 'verbeelden', 'zich een beeld voor de geest stellen'. Het woord 'visualiseren' is op de therapiemarkt een tijd in de mode geweest, maar wordt nu vervangen door 'focussen'. Door een ander woord te kiezen, wordt de onjuiste indruk gewekt dat het om iets nieuws zou gaan; ook daarvoor lenen leenwoorden zich.
    terug naar de leenwoordenlijst

woman De afleiding van het Engelse woord voor 'vrouw' is onzeker; het kan afkomstig zijn van het Oudengelse 'wombman' en dan betekent het 'baarmoeder mens', maar ook van 'wife man' en dan betekent het 'wijfmens'.
Miriam Webster bericht over dit onderwerp: Het Oud-Engels had drie woorden: man ('mens'), werman ('mannelijk mens', d.w.z. man) en wifman ('vrouwelijk mens, d.w.z. vrouw). Na verloop van tijd werd het woord man voor mannen gebruikt, en het oude voorvoegsel wer werd niet meer gebruikt (het is nog steeds aanwezig in een woord zoals weerwolf: "man-wolf"). Het oude woord wifman werd vrouw. Hoewel het woord 'woman' afgeleid is van 'man', had het woord 'man' vroeger niet de mannelijke betekenis die het nu heeft.
Het Nederlandse woord 'vrouwe' betekent: 'zij, die vooraan gaat'; vergelijk met 'heer': 'hij, die vooraan gaat'; het zijn gelijkwaardige aanduidingen.
    terug naar de leenwoordenlijst

wow Het Engelse woord 'wow' is uitsluitend een klank, een uitroep (van verwondering). Het woord heeft geen diepere betekenis, maar komt overeen met het Nederlandse 'oh'. Het wordt uitgesproken als 'wauw', dat klinkt als het Nederlandse 'au!', een uitroep van pijn.
Betekenisvolle Nederlandse woorden als 'goed', 'mooi', 'prachtig', 'schitterend' dreigen in onbruik te raken en te worden vervangen door een betekenisloze kreet (van verwondering).
De uitroep 'wow' wordt in het Engels ook als werkwoord gebruikt: to wow. 'He wowed his decision', 'Hij juichte zijn beslissing toe'. Met andere woorden, door het gebruik van het Engelse 'wauw' keert het Nederlands terug tot een toestand van 'wauwelen' (dom praten).
Het woord 'wow' behoort tot de klanknabootsende woorden of 'onomatopeeën. Klik hier voor een beschrijving van de stijlvorm 'onomatopee'.
    terug naar de leenwoordenlijst

zelfidentificatie Het woord 'identificeren' is een samentrekking van het Latijnse 'idem facere', dat letterlijk 'eenzelfde maken' betekent. De betekenis van het woord is dat iemand, die zich met íets 'identificeert', zich schijnbaar voor het gevóel 'tot eenzelfde maakt' als dat onderwerp. Het Nederlandse woord is: zich vereenzelvigen, zich 'een en dezelfde voelen' als het ónderwerp van vereenzelviging, dat iets anders is buiten de persoon.
Het werkwoord 'zich vereenzelvigen' heeft het voorvoegsel 'ver-' dat aanduidt, dat iets van de ene in een andere toestand is 'ver-anderd', is 'overgegaan', 'verder gegaan'. Door 'vereenzelviging' heeft een persoon zich in iets ánders 'ver-loren', heeft zich schijnbaar, voor het eigen gevoel, met dat andere 'ver-enigd'.
Dit in overweging nemende kan men zich afvragen of 'zelfidentificatie' oftewel 'zich vereenzelvigen met zichzelf' iets bestaanbaars is of dat het iets is wat volstrekt denkbeeldig is? Het laatste is het geval, het is een woord zonder inhoud, zonder betekenis, het houdt zelfs een tegenstrijdigheid in: juist doordat door vereenzelviging de persoon zich op iets ánders richt, kan die niet gericht zijn op zichzelf. Wat wordt bedoeld is eenvoudig: zich bewust zijn van zichzelf, zelfbewustwording.
Het voorkomen van het woord 'zelfidentificatie' in het spraakgebruik is een duidelijk voorbeeld van het ontbreken van inzicht in de betekenis van woorden - hét gevaar van het gebruik van leenwoorden.
    terug naar de leenwoordenlijst

zelfloos Het woord 'zelfloos' is een letterlijke vertaling van het Engelse 'selfless'. Wat daarmee wordt bedoeld is in feite 'onzelfzuchtig', dus 'zonder zelfzucht'. Zelfzucht is een aanwijsbare persoonlijkheidseigenschap die een persoon wel of niet kan bezitten; terwijl het woord 'zelf' een aanwijzend voornaamwoord is, het is een woordsoort waarmee naar een bestaande persóón kan worden verwezen.
Het is daardoor een woord dat onmogelijk op zichzelf een bepaalde zelfstandigheid kan bezitten, want het is een woord dat alleen dienst doet om zo'n zelfstandigheid aan te wijzen, namelijk een persoon. Je kunt het daardoor onmogelijk wegdoen of kwijtraken en daardoor 'zelfloos' worden. Maar door het kritiekloze overnemen van deze ongerijmdheid wordt nu niet meer het zinvolle woord 'onzelfzuchtigheid' gebruikt, dat verwijst naar een bestaande eigenschap. Is zo'n vertaald leenwoord een verrijking van de Nederlandse taal?
De gespletenheid van het zelfbeeld dat hiermee samenhangt, leidt tot een spraakgebruik dat duidt op een meervoudige persoonlijkheidsstoornis, een spreekwijze die uitgaat van een gespleten mensbeeld, innerlijk verdeeld in een alledaags 'het ik' of 'het ego', met daarnaast een 'het Zelf', dat zich ergens op haast onbereikbare hoogten bevindt.
    terug naar de leenwoordenlijst

zelfrealisatie Het werkwoord 'realiseren' komt van het Franse 'realiser', dat samenhangt met het Latijnse 'res', dat 'ding', 'zaak' betekent. Het werkwoord 'realiseren' betekent daardoor: 'tot een ding maken', 'tot een zaak maken'; en 'zelfrealisatie' dus: jezelf tot een ding maken, jezelf tot een zaak maken. De menselijke geest is echter geen 'ding' en geen 'zaak', de menselijke geest is een levend wezen. Het is onmogelijk een levend wezen tot een ding te maken (dat streven is eigen aan totalitaire regimes).
Het Nederlandse 'zelfverwerkelijking' beschrijft nauwkeurig waar het wél om gaat: jezelf tot een 'werkelijkheid' maken, tot 'iets, wat werkt'. De menselijke geest wordt tot 'iets, wat werkt' door de eigen geestelijke vermogens bewust en beheerst te leren gebruiken: het waarnemen, denken, voelen en willen, ingekeerd en uitgekeerd, en ze om te vormen tot het geweten en de deugden. Dit volkomen toepasselijke woord is echter verdrongen door het onjuiste leenwoord 'zelfrealisatie' (vernederlandst uit het Engels overgenomen).

terug naar Overzicht vreemde woordenlijsten







^