Het oriëntaals-orthodoxe christendom


De oriëntaals-orthodoxe of oudorthodoxe kerken zijn gesticht door Jezus' leerlingen, zij die Jezus persoonlijk hebben meegemaakt, in tegenstelling tot Paulus. Na het neerdalen van Gods heilige geest, trokken zij vanuit Jeruzalem naar het noorden, oosten en zuiden om Jezus' leer aan de volkeren aldaar te verkondigen en gemeentes te vormen. Uit hun inzet zijn deze kerken ontstaan, waarin Jezus in de eerste plaats godsdienstleraar is:
- Syrisch-Orthodoxe Kerk, gesticht door Thaddeüs en Thomas (37 n.Chr.), die daarna doorreisde naar
- India: de Thomaschristenen (en waarschijnlijk ook naar China);
- Armeens-Apostolische Kerk, gesticht door Thaddeüs en Nathanaël;
- Koptisch-Orthodoxe Kerk, gesticht door Marcus in Egypte;
- Ethiopisch-Orthodoxe Kerk, gesticht door de kamerheer die door Philippus was gedoopt;
- Eritrees-Orthodoxe Kerk.

De Armeens-Apostolische Kerk was de eerste staatskerk ooit (301 n.Chr.) en bouwde voor zover bekend ook het eerste kerkgebouw, ter ere van Thaddeüs.
Deze kerken erkennen wel de geloofsleer, opgesteld door de concilie's van Nicaea (325): Jezus is één van wezen met de Vader (homo-ousios: gelijk in wezen), van Constantinopel I (381) en van Efeze (431), maar verwerpen die van het Concilie van Chalcedon in 451 (de tweenaturen-leer van Jezus, het homoi-ousios: gelijkvormig in wezen). Deze kerken houden vast aan het eerste hoofdstuk van Johannes: de Zoon, Jezus (de Logos) heeft dezelfde natuur als de Vader: de éénnaturenleer of het miafysitisme.

Geestkunde: de heilige geest Gods die in Jezus bij ons is geweest om ons te begeleiden, is een verdichting uit en in de goddelijke algeest: de 'Vader'; m.a.w. één van natuur, een van aard, maar als verschil, de vórm:
- het is de alomtegenwoordige algeest
- die in zichzelf een algeestvonk verdichtte en die in die gevormde toestand
- als geestgedaante, Gods heilige geest,
- als geest in de mens Jezus bij de mensheid op aarde is geweest.

Deze kerken worden 'orthodox' (recht in de leer) genoemd, omdat zij zich houden aan de uitleg van het eerste hoofdstuk van het Evangelie van Jezus' leerling Johannes: 'God is het Woord, dat de wereld heeft geschapen en daarna in de mens Jezus bij ons is geweest'.
In deze, ook oudorthodoxe kerken genoemd, is het gelijkbenige of Griekse kruis ＋, ook in de vorm van het zonnewiel ⁜, overal aanwezig. Het ongelijkbenige (Latijns genoemde) kruis ✝︎, heeft er de oeroude betekenis van de levensboom.

1. Een Armeens, kerkelijk wanddoek
In het midden is een zonnewiel, dat het eeuwige leven verbeeldt, te zien in de vorm van een ⁜ , een gelijkbenig kruis met vier stippen voor de vier jaargetijden: de eindeloze rondgang om de zon.
Het geheel is in een cirkel en dat weer in een vierkant geplaatst, met nogmaals een viertal zonnewielen in de hoeken ervan. Binnen de cirkel zijn in de verschillende vormen, van binnen naar buiten, kleuren uit de regenboog zichtbaar.

2. De Sagharvart, het hoofddeksel van een aartspriester in de Armeens Apostolische Kerk, dat zevenvoudig is en geheel bezet met gelijkbenige kruisen.

3. De Armeniërs zijn altijd kundige architecten en wiskundigen geweest, die op hun gebouwen veel zinnebeelden aanbrachten, zoals het zonnewiel in het midden dat de eeuwige kringloop weergeeft, uit de 13e eeuw. Het hexagram duidt op de verbinding met de hemel en aarde, waar die kringloop zich afspeelt.

4. Grigor Narekatsi (Gregorius van Narek, 951–1003) was een Armeense monnik, dichter, mystiek filosoof en theoloog, een heilige van de Armeense Kerk. Hij schreef het Armeense Gebedsboek.
Op de achtergrond een plattegrond van Armeense kerken: een vierkant met vier halfcirkelvormige uitbouwen.

5. Een ander grondplan van Armeense kerken zag er zo uit: opgebouwd vanuit een gelijkbenig kruis in een cirkel met daar omheen vier in elkaar grijpende vierkanten.
In het midden was de koepel die het hemelgewelf verbeeldde en zich beschermend over de gelovigen boog, die zich zo veilig met hemel en aarde verbonden voelden.

6. Het zinnebeeld van de Syrisch Orthodoxe Kerk is een versierd, gelijkbenig kruis met een cirkel in het midden en een onzichtbare cirkel om de uiteinden van de benen.
In de uiteinden vier zeventallige bloemen; het getal zeven duidt op een geestelijke leer en op geestelijke kennis van een geestelijke leraar, rabbi Jezus.
De eikenblaadjes zijn hier haast onherkenbaar gestileerd. De cirkel verwijst naar het zonnewiel.
Dit kruis is afgeleid van het Thomaskruis (zie verder).

Hieronder een gedeelte uit een in de Syrisch Orthodoxe Kerk in Nederland voorgelezen beschrijving van de betekenis van het kruis:

- "Het kruis betekent de leer van de meester, die vervuld is van de heilige geest;
- het kruis is de ladder [de Weg], waarmee het Koninkrijk der hemelen kan worden bereikt;
- het kruis is de vruchtbare boom van het eeuwige leven [levensboom], wie hiervan eet, leeft eeuwig;
- het kruis is de steunpilaar, waarop alle gelovigen kunnen steunen."

Dit kruis duidt op Jezus als rabbi, de geestelijke leermeester voor de mensheid.

7. Op de resten van het oudste christelijke klooster in Syrië bevindt zich dit zonnewiel.

Een moderne vorm daarvan, verbonden met de kern van Jezus' leer:
"Heb God lief boven al
en je naaste alsof het jezelf betrof."

8. Een kapiteel op een zuil van datzelfde klooster, voorstellende de Levensboom uit het paradijs.
In gestileerde vorm werd die boom door een kruis met een lang, onderste been ✝︎ aangegeven, een teken dat al duizenden jaren bekend was. Ook het Keltische kruis geeft de levensboom weer.

9. De Orthodox Syrische kerk werd gesticht door Thaddeüs en Thomas, die daarna op weg ging naar Zuid-India (Kerala), waar hij een gemeente stichtte, de Thomas- of Malabarchristenen. Dit is nog steeds hun 'Thomaskruis'.
Boven het bovenste been is een neerdalende duif te zien, voorstellend het neerdalen van Gods heilige geest met Pinksteren: de geest "die jullie zal begeleiden en jullie de waarheid zal leren"; de geest die op de twaalf leerlingen neerdaalde - voor de verklaring van de drie tekens op ieder been, zie ook de volgende afbeelding.
De blaadjes zijn gestileerd aanwezig.













bron: Wikipedia

10. Thomas schijnt ook in China te zijn geweest; op de latei van een Chinese tempelingang in China (een museumstuk) staat het Thomaskruis. Dit geeft duidelijk de betekenis ervan weer; in het midden een grote, dubbele cirkel: Jezus als de zon, als leraar; aan de uiteinden van de vier benen op ieder been drie kleinere, dubbele cirkels: de twaalf leerlingen of de eikenblaadjes. Ook het onderste been vertoont dit kenmerk.









bron:
D. Macculloch; History of Christianity 1

11. Het zinnebeeld van de Koptisch-Orthodoxe kerk, een gelijkbenig kruis in een cirkel dat als achtergrond dient van Jezus met in zijn aureool zo'n zelfde gelijkbenig kruis.
Het koptische kruis is een thomaskruis en een zinnebeeld voor Jezus' naam, lering en opstanding. De kruisiging en het lijden van Jezus worden in de Oriëntaalse kerken bijna nooit afgebeeld. De vreugde over Jezus' geboorte, leer en opstanding, staat daar in het middelpunt.

12. Het gestilleerde zinnebeeld van de Koptische Kerk in Egypte als versierd gelijkbenig thomaskruis. Het grote kruis is de herhaling van het kleine kruis in het hart: de twaalf leerlingen zijn door Jezus' onderricht zijn broeders geworden: "Ik ben in jullie en jullie zijn in mij." Joh. 13-17
De einden van de vier benen wijzen op een niet getekend vierkant (zie het volgende).

Het stervormige kruis in het midden ✳︎ is een ＋ en een ✕ over elkaar heen geschreven. Het gelijkbenige kruis als zonnewiel, het eeuwige leven en de x voor Jezus' naam Christos, geven aan dat Jezus, in wie Gods heilige geest bij ons is geweest, ons als godsdienstleraar naar het eeuwige leven leidt.

13. Hetzelfde thomaskruis op de koptische hoofdkerk in Kaïro, geplaatst op een vierkant (rechthoek) als achtergrond.

14. Op de gebedsmutsen die in de Orthodox Syrische kerk worden gedragen, zowel door vrouwen als door mannen, zijn twaalf van deze thomaskruisen aangebracht, het getal van Jezus' leerlingen.

15. Dezelfde gebedsmutsen zijn in de Koptische Kerk van Egypte in gebruik. Het gelijkbenige kruis dat Jezus' naam 'Christos' verbeeldt, heeft een hadvat om het vast te kunnen houden.

16. Het manuscript van Syrisch-orthodoxe christenen uit Tur Abdin (Berg van de Godsknechten), een klooster uit de 4e eeuw in Syrië. Een gelijkbenig kruis in een cirkel, overeenkomend met Jezus' aureool; en overeenkomend met het Armeense wanddoek.

17. Een koptisch ikoon van Jezus, met in zijn aureool de letters A en O, en op de Bijbel in zijn hand drie gelijkbenige kruizen, gevormd door twee hoofdletters X van zijn naam Xristos.
Hier bij uitzondering één vinger omhoog.

18. De ten hemel opneming van Jezus in een 'wolk' of uitstraling.
Op de hoofddoek en het kleed van Maria drie gelijkbenige kruisen.

19. Het neerdalen van Gods heilige geest met Pinksteren.
Links- en rechtsboven twee zonnewielen, waarop nog steeds de vier warmtestralingen en de vier lichtstralingen zijn te onderscheiden, zoals ook zichtbaar op de loden boekjes uit de Jordaanse grot.
Bron: St George Orthodox Ministry in Engeland, onderdeel van de Koptisch Orthodoxe Kerk.

20. De Heilige Anthonius uit de Koptische Kerk werd ook afgebeeld met een Taukruis, het kruis van de Lentegod Tammuz als afbeelding van Jezus' overlijden en opstanding uit de dood.
In zijn handen een gebedenboek.
Klik hier voor een beschrijving van Anthonius' leven.

21. Op de oudste, christelijke kerk in Georgië, de Bolnisi sioni-kerk, bevindt zich een gelijkbenig kruis, hier gevat in twee, concentrische cirkels.

22. Hilarius van Poitiers, kerkleraar, 4e eeuw
Hilarius verdedigde, sterk beïnvloed door het werk van Origenes, het Oosterse miafysitisme: Christus heeft dezelfde natuur als God de Vader.
De opgestoken rechterhand met de beide vingers wijst op zijn geestelijke leraarschap. Op zijn sierband gelijkbenige kruizen, zijn kleed geheel bedekt met ⁜ zonnewielen.
Zijn staf: de verbinding tussen hemel en aarde, het eeuwige en het tijdelijke leven.

23. De Bet Giyorgis (Sint Georgius) kerk in Ethiopië (± 1200 n.Chr.)
Een monoliet, 15 m hoog, ook inwendig in de vorm van een gelijkbenig kruis. Ook in ieder van de ramen een gelijkbenig kruis.
Het gebouw is met de hand in de zachte lavasteen uitgehouwen. Er zijn er 11, dit is de laatste en grootste.

24. Het Debre Libanos-klooster in Ethiopië
De bouw heeft overeenkomsten met de Armeense kerkvorm als koepelkerk, uitbeelding van de kosmos, waarin de gelovige zich voelt opgenomen.
Gelijkbenige kruisen boven het gebouw.

25. Jezus als leraar in de Bijbel van de Ethiopisch Orthodoxe Tewahedo-kerk, de oudst bekende Bijbel. Ook hier het belerende handgebaar met twee gestrekte vingers van de rechterhand en de Bijbel in de linkerhand.
Deze kerk is de oudste christelijke kerk, gesticht door de Ethiopische raadsheer die door Filippus werd onderwezen en gedoopt. 'Tewahedo' betekent: 'verenigd als een', het miafysitische standpunt dat Jezus één goddelijke natuur had, zoals in het 1e Hoofdstuk van Johannes staat vermeld.
(beschadigingen zijn door mij bijgewerkt)

26. Een priester van de Ethiopisch Orthodoxe Tewahedo-kerk met een gelijkbenig kruis, met onderaan een handvat. In het midden is een afbeelding van Maria met Jezus, samen met twee engelen.
Overal is de viertalligheid zichtbaar. Het hoofddeksel is een afbeelding van de ontwikkelde kruinchakra.

27. Maar ook in het Westen, in de 21e eeuw, is het gelijkbenige kruis nog steeds in zwang. De afbeelding toont een priesterwijding bij de jezuïten, met op de stola het gelijkbenige kruis!

28. Voor de preekstoel van de Maartenskerk uit 1442 in het Gelderse plaatsje Etten bevindt zich een afbeelding van het gelijkbenige kruis op een groene achtergrond met midden op dat kruis de Bijbel.
Het doek met de afbeelding is in deze tijd (21e eeuw) gemaakt.

29. Een ermee overeenkomend doek onder een ikoon van Jezus in de Russisch Orthodoxe kerk in Zwolle.


terug naar de viereenheid

terug naar het weblog






^