H. van den Broek Kisling - China Y

Chinese taalsymbolen ontraadseld
Uitgeverij Elmar (1998) ISBN 90 389 06390
(een deel van meerdere delen)
© Uitgeverij Elmar, H. van den Broek Kisling

Op de achterkant: De ruim tweeduizend jaar oude karakters waarmee de Chinese taal wordt geschreven zijn ontstaan uit pictogrammen: plaatjes, symbolen en tekeningen van het dagelijkse leven.
De sinoloog Hans van den Broek Kisling werkte 25 jaar lang aan China-Y en levert met dit standaarwerk een belangrijke bijdrage aan het ontraadselen van de ontstaans- en ontwikkelingsgeschiedenis van de Chinese taalsymbolen.
Het eindresultaat is een verklarend woordenboek met de allure van een rijk geïllustreerde encyclopedie, die uiteindelijk 20 delen zal omvatten. Elk deel kan evenwel afzonderlijk gebruikt worden en is telkens opgebouwd van a tot z.
Aan elke karakter is een afzonderlijke pagina besteed, waarbij de ontwikkeling wordt geschetst van pictogram naar het moderne Chinese karakter, geillustreerd aan de hand van een fraaie afbeelding. Elke karakterbeschrijving wordt afgesloten met een citaat, enkele versregels of een stukje poëzie.
Ten slotte wordt het beschreven karakter ontleed in elementen volgens een door de auteur ontwikkeld en logisch systeem. Samenvoeging van de afzonderlijke elementen van de verschillende karakters schept nieuwe karakters: een periodiek van de Chinese taal!

terug naar het Hebreeuwse alfabet

Inhoud
Deel 1
1. Beschouwing
2. Voorwoord
3. Handleiding
4. Afkortingen en elementen
5. Uitspraak

Deel 2
6. Uitleg van een twintigtal karakters uit dit boek

1. Beschouwing
Alles wat verwonderlijk is voor de menselijke geest, wordt door middel van taal tot uitdrukking gebracht. Daarin weerspiegelen zich: kennis, gevoelens en ook de grafische vormgeving van de menselijke woonomgeving. Het Chinees, de taal van het talrijkste volk op onze planeet, giet zijn mooie tradities in afbeeldingen en sonore toonfiguren. Sommige zijn zo prachtig en vol van kleur als die traditie, welke van de schepping van de mens verhaalt:
"Toen de aarde van de hemel gescheiden was en deze de aarde omsloot, zoals het eiwit de dooier omhult, verscheen Pan Gu, het hoofd van het menselijk geslacht. Het Niets, samengebald in de Eenheid, had zich in de loop van vele tijdperken in een vrouwelijk en mannelijk beginsel gescheiden. Natuur en bovennatuur waren uit het Heelal ontstaan en kwamen nu tot hun hoogste uitdrukking: de Mens.”

Maar deze legende is er slechts een van de duizenden in het met symbolen doordrenkte China. Sommige zijn zo gevoelvol als die van de keizer Ming en zijn schone echtgenote die opgeofferd en vervolgens naar de hoge berg bij zee gebracht was. Daar waren de mooiste vrouwen die de eeuwige jeugd genieten. Daar vergeeft zij met eeuwige vrouwelijke tederheid haar beminde haar onrechtvaardige dood, offer van de angst en het egoïsme van de keizer.
Of de legende van Li Taipo, de op gouden rijstwijn verliefde dichter.
Of die van de 'Berg van de Vijf Elementen' waarin de lotgevallen van Xuanzang worden verteld, door keizer Ming uitgestuurd naar de verblijfplaats van Boeddha om de gewijde boeken te zoeken.
Of die van 'De Hoge Zalen van de Heldere Koelte'.
Elk van deze legenden is een parel in het oneindige halssnoer van de Chinese litteratuur.

Wijsbegeerte
Maar ook wordt in de Chinese taal filosofisch denken tot uitdrukking gebracht, even diep als het Griekse denken. De juweeltjes daarvan zijn tot onze tijd overgevlogen op de broze vleugels van hun monosyllabische verklankingen vol variaties. Het Chinees werd zo een wonderbaarlijke schatkist van gulden zegswijzen.
Zo er al een taal is die zich zo diep verwortelt met zijn bodem, dan is dat het Chinees.
Het vertaalt de mooie vergezichten van zijn veelkleurig landschap in artistieke vorm. Het wordt weerspiegeld in haar veelvoudige ideografische schrift, organisch verbonden met de taal en de activiteiten van het nijvere Chinese volk.

Het accent van de taal wordt weerkaatst in het staalblauw van China's noorden. Zij ontkorrelt haar gouden klanken samen met de gouden belletjes uit de koren- en rijstvelden van het gebied van de Huanghe en de bedding van de Yangzijiang en de Xijiang. Zij zingt machtige hymnen op de rotsen van de steile kust, wanneer de golven ertegen slaan en in zilveren gegorgel terugvloeien tussen de zwarte vingers van zijn rotsige uitlopers. Zij ontvouwt haar bronzen klanken in de hoge toppen van de zuidelijke bergen, waarvan de pieken als blanke dolken de tulen wolken doorboren en zich tot de indigo hemel verheffen; om zich vervolgens met het donderend lawaai van watervallen in de diepe groeven van de valleien te storten en op te gaan in zuchten van zintuiglijke liefde in de warme oerwouden van het vruchtbare zuiden.

De Arabieren, die dromers uit het Midden-Oosten, met hun vurige en overdadige fantasie, plaatsten de tuin van Alladin in China. Voor hen was die gaard de schatkamer van de meest waardevolle juwelen, waarnaar het menselijke brein heeft kunnen verlangen en waartoe men toegang had door de lamp, De Vrouwe van de Genius, te laten glanzen. De macht daarvan gaf zijn gelukkige bezitter rijkdommen en gelukzaligheid. De metafoor is uitermate geschikt om op de Chinese taal toe te passen. De oude lamp van de Chinese kennis wekt de Genius van het Weten door het krachtige wrijven van de taal en opent ons de weg tot de klare bronnen van de Chinese denkwereld.

Hans van den Broek Kisling geeft ons met zijn Geïllustreerde Lexicon de gelegenheid om die tuin binnen te gaan. Op een regenboog van kleur en licht voert hij ons stap voor stap van het kleurgeworden idee van de illustraties tot het huidige ideogram. Hij doet dat met een eenvoud en vaardigheid, zelden bereikt in de studie van deze meest verspreide taal van de aarde, welke zulke extreme verschillen vertoont met de Europese talen.
In zijn Geiïlustreerde Lexicon legt hij heel zijn bewondering en waardering voor het Chinese volk en zijn cultuur bloot en biedt ons zo een schitterend, uiterst origineel, instrument om de oude lamp van het Chinese weten op te wrijven. Onder zijn magische hand welt uit de flonkeringen van de lamp een klankrijke taal met alle kleurschakeringen als een dageraad op.
Prof. Tito Manlio Hurtado Silva
Met dank voor de vertaling: Drs. J. Bakker en Drs. M. Saris (blz. 4)
terug naar de Inhoud

2. Voorwoord van de auteur
CHINA-Y staat voor: Geïllustreerd didactisch etymologisch lexicon van Chinese karakters.
Onder 'Chinese karakters' worden ook de karakters verstaan die, van oorsprong Chinees, ten dele in Japan en Korea worden gebruikt.

Het handboek is gedurende 25 jaar ontstaan uit het diepgewortelde besef van een zich verkleinende wereld, op de zandkorrel in het heelal die aarde heet. Tevens ligt aan het werk de overtuiging ten grondslag, dat wij als bewoners van de rijke westerse landen niet blind mogen zijn voor de immens rijke taal en cultuur van een kwart van de wereldbevolking. En tenslotte is dit werk ontsproten aan mededogen met alle oosterse kinderen en volwassenen sinofielen, China-watchers en hobbyisten, die proberen de talloze ingewikkelde schriftpatronen (Chinese karakters) te duiden en zich eigen te maken.

Ik herinner mij de waarschuwingen die ik indertijd van diverse zijden kreeg wegens mijn omgang met Chinese vrienden, teneinde mij welwillend te behoeden voor “het gevaarlijke volkje van opiumsnuivers, gokkers, killers, spionnen en bijgelovigen". Ook de ‘positieve’ reacties staan me nog duidelijk voor de geest: mijn kennis zou goed van pas komen als het 'gele gevaar' zijn klauwen op een fatale dag naar Europa zou uitslaan. Deze reacties zijn nu twintig jaar oud en tekenen de sfeer van toentertijd. Inmiddels is er gelukkig heel wat veranderd: China-hobbyisme alom, opener-deur-politiek van de Volksrepubliek, sterke toename van de onderlinge contacten. Niettemin zien velen in de Chinees nog een ander soort mens die niet, zoals ieder, geboren is, liefheeft, lijdt en sterft, maar als een vreemdsoortig wezen dat achter zijn zwijgzaamheid een arsenaal aan onheilspellende dingen schuilhoudt.

Dit boek moge, door de blootlegging van het ingewikkelde karakterschrift, bijdragen aan de teloorgang van de talloze onzinnige mythes over China en de Chinezen. Het is mijn nadrukkelijke bedoeling de bestaande kennis van de Chinese karakters in een toegankelijke vorm te gieten, zodat jong en oud (student Chinees, China-hobbyist, tweedegeneratie Chinees, symbolist of anderszins nieuwsgierige), in kort tijdsbestek zich de betekenis-opbouw van een aantal karakters eigen kan maken. Opstap of drempelverlaging, dus zonder te streven naar nauwkeurig beargumenteerde wetenschappelijke noviteiten, maar wel: popularisering van bestaande, redelijk actuele, kennis.
Daarbij beoogde ik niet een systeem van louter ezelsbruggetijes te ontwerpen, omdat de student in een gevorderd stadium het geleerde zou moeten inruilen. Ik koos voor het ontwerpen van een onderbouwde hulptaal (met gestandaardiseerde elementen) die de geschiedenis van de karakters inzichtelijk maakt. Deze heb ik PU-taal genoemd, naar de Chinese vertaling van mijn achternaam. De karakters van deze hulp- of tussentaal, vormen de kern van het boek. Rond deze kern heb ik een naslagwerk geconstrueerd dat als formule heeft:
- alfabetisch op grafisch onderwerp
- toelichtende illustratie
- Pu-hulptaal (symbolen ter verduidelijking)
- karakteranalyse met behulp van een sleutelwoorden formule
- vertaling in een kernwoord
- versierende tekst
- historische volgorde van karakters
Blijkens diverse proefnemingen, o.a. met kinderen, werkt deze analytische verklaring van elk karakter aanmerkelijk versnellend op het leerproces.
Hans van den Broek Kisling (5)
terug naar de Inhoud

3. Handleiding
Alle Chinese karakters zijn in oorsprong terug te voeren tot plaatjes, symbolen, tekeningen van het dagelijkse leven en zijn daardoor vergelijkbaar met de Egyptische hiéroglyfen, de symbolentaal van de Azteken, de verkeersborden, de tekens op stations, de tekeningetjes op het dashboard van de auto, wasaanduiding in kleding, de zwerverstaal, etc.
Het zijn maaksels, bouwsels met nieuwe en oude materialen, met elk afzonderlijk een geheel eigen geschiedenis.

De lezer die belangstelling heeft voor symbolentaal raadplege bijvoorbeeld het 'Symbol source book' van Henry Dreyfus, dat de tekens in alle wetenschapsgebieden afdrukt en grafisch vergelijkt.
De vraag of de boodschappen op rotswanden, beenderen, hout, etc. tot de gebarentaal van de aapmens zijn terug te voeren is, in dit bestek, minder interessant dan het gegeven dat vele duizenden jaren voor Christus een belangrijk gedeelte van de communicatie verliep door overdracht door middel van tekeningen, die al of niet een concrete of abstracte betekenis hadden. Een belangrijk voordeel van deze pictorale benadering boven de grafische voorstelling van klanken, zoals in ons westerse schrift, was dat stammen met een verschillende spreektaal toch schriftelijk met elkaar konden communiceren.

Veel communicatie verloopt in China nog schriftelijk, omdat de verschillende bevolkingsgroepen, zelfs in het parlement, elkaar niet verstaan. Een groot nadeel van het symbolenschrift is de duizelingwekkende hoeveelheid tekens die aangeleerd moet worden.
Een karakter, louter gebaseerd op de afbeelding van het bedoelde, noemen we een pictogram.
Nederlands: een kat zou je kunnen aanduiden met de afbeelding van een besnorde harige dierenkop
[afbeelding van een poezenkop]
Chinees: een paard werd aangeduid door de afbeelding van een romp, een kop, manen, vier benen en
een staart.
[afbeelding van een paard]
Spreek uit: ma
Diverse pictogrammen zijn samengesteld uit verschillende elementen die je in andere combinaties weer terugvindt.
Nederlands: dit pictogram voldoet aan de formule: fiets + overkapping = fietsenstalling
[afbeelding van een fietsenstalling]
Chinees: dit pictogram voldoet aan de formule: kind + vrouw + moederborst = moedermelk, melk
[afbeelding van een moeder met zuigeling]
De pictogrammen, zowel de enkelvoudige als de samengestelde, kunnen concrete maar ook afgeleide en abstracte begrippen voorstellen.
‘Paard' en 'fietsenstalling’ duiden concreet een wezen en een bouwsel aan. De afgebeelde ‘kat’ betekent in de zwerverstaal van Noord-Amerika: hier woont een aardige dame.
Op het plaatje van 'moeder met borst en kind’ duiden twee afbeeldingen op een concreet begrip, nl. melk. Zoals uit dit boek blijkt, zijn de combinatiemogelijkheden van abstracte en concrete elementen schier eindeloos. Toch kennelijk onvoldoende om alles te (be-)tekenen.
Zo ontstond in de loop van de tijden het z.g. fonogram, dat is het pictogram dat toegevoegd werd aan een ander pictogram, maar waarvan alleen de klankfamilie van belang was en de betekenis niet meer ter zake deed.
[afbeelding van een fles met een kat]
Nederlands: fles + fon(ogram) kat = kater: 'onwel na drinkgelag'. De ‘kat’ heeft haar betekenis verloren. Slechts de aanverwante klank van het beeld wordt gebruikt in combinatie met het pictogram ‘fles' dat verwijst naar drank en alles wat daarmee samenhangt.

Chinees: vrouw + fon(ogram) paard = moeder mama. 5preek uit: ma Ook hier heeft het ‘paard’ zijn oorspronkelijke betekenis verloren en is slechts de uitspraak 'ma' van toepassing.
Sommige historisch taalkundigen willen nog wel eens het laatste samengestelde karakter verklaren als: ‘een moeder is een vrouw met de kracht van een paard’. Dit is aardig als ezelsbruggetje, maar historisch onhoudbaar. In dit werk wordt daarom aan deze benadering zoveel mogelijk voorbijgegaan, teneinde de student Chinees niet onnodig te belasten met quasi-kennis die hij in een later stadium weer zou moeten afleggen. Wel zij toegegeven dat in onze 'gatenkaas-kennis' van de etymologie feit en fictie nogal eens door elkaar lopen.

Samengevat komen we tot de volgende onderverdeling van een karakter:
pictogram
of pictogram + pictogram
of pictogram + pictogram + pictogram
of pictogram + pictogram + pictogram + pictogram
enz.
Plus eventueel:
fonogram, in de tekst consequent aangeduid door ‘fon’ of '(fon)' wanneer een logische uitleg ook zinvol is.
Bij ieder enkelvoudig of samengesteld karakter dat als pictogram aangeduid kan worden, is een illustratie gevoegd. In dubieuze gevallen, dus bij (fon), is soms gekozen voor een illustratie, soms niet. Overigens worden karakters met een duidelijke fon pas verderop in de serie gebezigd.

De pagina
Iedere pagina behandelt een karakter of karakteronderdeel. Zij bestaat uit 3 hoofdelementen:
uitleg van het karakter
toelichtende illustratie bij de onderste visualisatie (hulpkarakter)
versierende tekst bij het thema van de pagina
of anders gezegd:
Het grafisch thema van de pagina dat in een trefwoord (onderin) is weergegeven, wordt uitgewerkt in een etymologie, een illustratie en een toegift of opstapje in de vorm van een poétische of prozaische alinea.
Omwille van de rust in de bladspiegel zijn de voetnoten naar achter in het boek verhuisd.
Diverse elementen zijn gemobiliseerd om de lezer en student te verleiden tot het beschouwen van een uitleg of geschiedenis van het karakter.
De mogelijkheden tot uitbreiding van de pagina-inhoud zijn legio. Dit wordt gaarne aan de vindingrijkheid van de lezer of leraar overgelaten.

Het trefwoord
Het boek is alfabetisch ingericht naar trefwoord. Dit z.g. Sleutelwoord verwijst stelselmatig naar het beeldmateriaal waaruit een karakter is opgebouwd. Indien het uit meerdere elementen bestaat, verwijst het steeds naar de conclusie van de opbouwformule links onderin (het z.g. paradigma).
Attentie! Het trefwoord verwijst nadrukkelijk niet naar de huidige betekenis van het karakter.
Voor deze opzet is gekozen om met behulp van de in het boek voorkomende karakters of onderdelen te kunnen bouwen en puzzelen.
Voorbeeld: de pagina 'zwanger'.
mens + rondom (baarmoeder*) + embryo + benen = zwanger
Onder de trefwoorden ‘mens’, ‘embryo’ en 'benen’ vindt u de geschiedenis van deze afzonderlijke onderdelen. 'Baarmoeder’ (met sterretje) is slechts te vinden in de lijst met afkortingen en hulptekens. De optelsom van deze elementen, het begrip 'zwanger', is het trefwoord en zoekcriterium van het totale karakter. Maar de betekenis is tegenwoordig ‘lichaam’.
Let wel: CHINA-Y is een leerwoordenboek van de opbouw van karakters en geen verklarend woordenboek van de taal. Overigens: een discrepantie tussen de betekenis van het pictogram en de huidige betekenis zullen we vaak tegenkomen.

De versierende tekst
Ter versiering van de thematiek en als opstapje naar de etymologie is een tekst toegevoegd.
Deze behelst een improvisatie op het thema van de pagina. De tekst is niet bedoeld ter verheldering van de karaktergeschiedenis, maar is louter toegift. Deze kan wel gezichtsveldverbredend werken!
Een groot deel van het arsenaal aan teksten is ontleend aan de wereldlitteratuur. Vele zijn uit de Bijbel, zijnde de grootste schatkist aan tekstueel beeldmateriaal die er m.i. bestaat.
Weer andere zijn speciaal voor dit boek vervaardigd door een team van schrijvers uit binnen- en buitenland. Zie lijst achterin.

De betekenis
Een karakter heeft vaak vele betekenissen, te vergelijken met sommige Nederlandse woorden.
Sla het woord ‘blok’ maar eens op in van Dale. Omwille van de eenvoud is gekozen voor één, hooguit twee kernbetekenissen in de omgangstaal.
Bij de keuzebepaling is gekeken naar populaire handwoordenboeken, basisvocabulaires, frequentielijsten en vooral naar de duidingen in het magistrale 'Diccionario Espanol de la Lengua China'
(uitg. Espasa Calpe, Madrid) van 4 Spaanse Jezuieten.
Voor uitvoerige informatie over de betekenis zij dus verwezen naar de gangbare handwoordenboeken. Indien de betekenis in onbruik is en slechts relevant voor de opbouw van een samengesteld karakter, dan wordt dit aangegeven: onderdeel van een karakter.

De uitspraak
Er zijn nogal wat methodes in omloop om de klank van de Chinese karakters in alfabet te schrijven.
De huidige officiële standaard in de Volksrepubliek China is het z.g. Pinyin.
In het hoofdstukje 'uitspraak' wordt aangegeven hoe ongeveer de klinkers en medeklinkers moeten worden uitgesproken. Degenen die dieper in deze materie willen duiken, worden verwezen naar de gangbare grammatica’s.

De karaktergeschiedenis
Bovenin: moderne of verkorte vorm van het karakter (indien althans aanwezig) in gebruik in de Volks Republiek China.
2 van boven: klassieke, gecompliceerde vorm in zwang buiten de VRC.
3 van boven: zegelkarakter uit het woordenboek
Shuo Wen (ongeveer 100 na Chr.) dat de basis vormt van het huidige schrift.
Onderin Pu-visualisatie: uitbeelding van de, of een bepaalde, etymologie.

De meeste karakters hebben een lange, ingewikkelde en veelbewogen geschiedenis achter de rug.
Onze kennis daarover is 'gatenkaas'. Door politieke ontwikkelingen, voorkeuren, kruisbestuiving, stijlwijzigingen, klankverwarringen is deze moeilijk te reconstrueren en voedsel voor talloze hevige disputen.
Schrijver dezes heeft zich beperkt tot de afbeelding van een bepaalde etymologie volgens de opvattingen van een bepaalde auteur en blijft uit het wespennest. Bedoeling is immers om een beginneling of snuffelaar een gevoel te geven voor het immens rijke leven dat zich in de karakters weerspiegelt. Pu is dus een reconstructie, c.q. didactische visualisatie en standaardisatie van een mening.

De brug
Om talloze redenen is het beeldmateriaal dat in een karakter besloten ligt vaak niet gelijk (of soms zelfs maar verwant) aan de huidige betekenis. Een van de redenen is dat schrift, klank en betekenis zich verschillend ontwikkelen. Om deze kloof te overbruggen is waar nodig een ‘brug’ toegevoegd, al of niet voorzien van aanhalingstekens (twijfelachtig, verondersteld, c.q. gefantaseerd).
Dus: beeldformule (paradigma) ... brug ... betekenis. Bij voorkeur wordt natuurlijk geput uit het betekenismateriaal van het karakter, ook al dient de lezer te beseffen, dat de evolutie van de betekenis niet per se langs die weg hoeft te zijn gegaan. (10)

De formule, het paradigma
De formule wordt toegepast bij karakters die uit meerdere elementen zijn samengesteld. Deze verwijzen naar de trefwoorden onderaan. Het lijkt op een legpuzzel. Let wel: deze is niet mathematisch en/of logisch maar associatief, begrijpelijk. We hebben immers met levende taal van doen.
Naar Japans voorbeeld heb ik ieder element een eigen naam gegeven, die de grootste gemene deler vormt van de meeste betekenissen die eraan kleven in allerlei combinaties. Benadrukt zij: de naam van het element is vaak niet de huidige betekenis.
Zie 'De brug’.
Indien een element gebruikt wordt vanwege de betekenis of betekenisassociatie is de letter r (radicaal, betekenisdrager, semantisch element) toegevoegd met een standaardnummer, Indien een element gebruikt wordt vanwege de klank, is de lettergreep fon toegevoegd + een nummer uit de lijst van de etymoloog Wieger.
Deze lijst wordt pas in deel 2 weergegeven.

De illustratie
Om de visualisatie van een etymologie (het z.g. Pukarakter) te verluchtigen, is een kleurenillustratie toegevoegd die aan het boek een belangrijke didactische meerwaarde verleent. Een omvangrijke groep van kunstenaars heeft hieraan meegewerkt: fullprofs, semiprofs, amateurs, verstandelijk gehandicapten, kinderen die allerlei technieken hanteerden. Dat maakt het boek ook in picturaal opzicht kleurrijk en levendig.
Omdat het ‘oerkarakter’ universele waarde heeft, zijn geen typisch Chinese prenten gemaakt maar is er, min of meer vrij, speels geimproviseerd op de etymologie.

Keuzeverantwoording
Ongeveer de helft van de behandelde karakters zijn basiselementen. Deze dekken 50% van het standaardschema. De andere helft bestaat uit leuke combinaties. Deze zijn niet noodzakelijkerwijs ook altijd nuttig en frequent. Dit is immers een boek tot lering én vermaak.

4. Afkortingen en elementen
In de hulpkarakters komen diverse elementen voor
die geen specifieke Chinese benaming hebben
omdat ze weinig voorkomen, 6f
omdat ze geabstraheerd en gestandaardiseerd zijn uit diverse archeologische of zegel-elementen.
In de tekst wordt naar ze verwezen door een * sterretje, asterisk. (11)

5. Uitspraak van het Chinees
De uitspraak van het Chinees wordt momenteel weergegeven in het Pinyin. Dit is het transcriptiesysteem dat in China wordt gebruikt om de uitspraak van karakters/klanken in Romeins alfabet weer te geven.
Het Chinees is een toontaal. Het standaard Chinees (ABC, Algemeen Beschaafd Chinees) kent 4 tonen. De toon is medebepalend voor de betekenis van het woord.
Dus zelfs al hebben twee woorden dezelfde uitspraak, dan kunnen ze nog onderscheiden worden door een verschillende toon.

De eerste toon is vlak en hoog en wordt weergegeven door het teken ~ boven de klinkers, bv. fa, la, ma. De tweede toon is stijgend en wordt aangegeven door het teken * zoals ni, ti.
De derde toon begint in het midden van het stembereik, daalt dan en stijgt weer. Deze toon wordt aangegeven met ~ zoals hao, ma, ni. De vierde toon gaat van hoog naar laag en is relatief kort. Hij wordt aangegeven met ~ zoals ma, na, la. Daarnaast zijn er nog woorden die geen toonteken hebben.
Hoewel het Pinyin de uitspraak van het Chinees in Romeins alfabet weergeeft, worden de woorden niet uitgesproken als in het Nederlands. Hier volgt een grove benadering van de uitspraak van het Pinyin. Voor een gedetailleerde fonetiek zij verwezen naar standaardgrammatica's.
Een aantal beginklanken wordt uitgesproken met de zogenaamde plofklank: u houdt lucht vooraan in de mond en laat die met een ‘plof’ ontsnappen. Deze klanken zijn: p, k, t, ch, c en q.

a als langgerekte a
ai als langgerekte ai
an als aan
ang als aang
ao als langgerekte ao
b zoals de b in baan
c als ts zoals in fiets
ch als ts in fiets maar met gekrulde tong d zoals de d in maandag
e als uh uh
ei als langgerekte ei
en als uhun
eng als uhung
er als er in belemmerd
f als in fiets
g als k in koffie
h als een 'harde' ch zoals in lachen
i als ie
ia als iejaa
ian als ieja-en
iang als iejang
iao als iejao
in als ien
iu, iou als iejoe
j als dj zoals in jazz
k als k maar met plofklank
l als in leef
m als een gewone m
n als in nee
o als ooh
ong als oeng
ou als oowoe
p als in peer, met plofklank uitgesproken
q als tsj
r als een bijna onhoorbare r zoals in belemmerd
s als s in slag
sh als s maar met gekrulde tong
t als een 'harde' t zoals in toeval
u als oe
ua als oea
uan als oewan
uang als oe-ang
ueng als oe-eng
ui, uei als oewei
un, uen als oehun
uo als oeoh
ü als uu
üan als uuan
üe als uuwe
ün als uuun
w als in gewoon
x als sj zoals in sjofel
y als een j
z als tz zoals in 't zou kunnen
zh als tz maar met gekrulde tong

Drs. Anita Rutten, Parijs (14)
terug naar de Inhoud


Deel 2

6. Uitleg van een twintigtal karakters

Het schema
Bovenaan: de betekenis van het karakter en de uitspraak;
daaronder de gestileerde, huidige vorm van het karakter;
dan de grondvorm;
en het denkbeeld achter de grondvorm;
onderaan de betekenis van het trefwoord

[Tussen haken staan mijn opmerkingen, waarbij ik vooral uitga van de I Tjing-vertaling van Richard Wilhelm en de Tau Teh Tsjing van Lau tse.

Bij de beschrijving van de betekenis van een karakter is het van belang zich bewust te zijn van het verschil tussen het logische denken van de westerling (oorzaak en gevolg) en het analoge denken van de oosterling (de overeenstemming tussen twee onderwerpen)]


aardbodem
De dwarsliggende streep in een karakter kan talloze begrippen aanduiden: aardbodem, hemelboog, balk, dimensie, mond, spleet, gordel, afdichting, etc.

Als zelfstandig karakter stelt het het getal één voor,
twee strepen het getal twee. (blz. 16)


aarde
Ook van dit karakter is enige uitleg voorhanden. Een pijltje naar boven wijst steeds op een opwaartse beweging. (17)

[De opwaartse beweging stelt de groei van een plant of boom uit de aarde voor - met andere woorden: de levensboom, gevoed door de vruchtbare Moeder Aarde, de moedergodin, met de levensboom verbonden; met dezelfde vorm als die uit het Midden-Oosten (een gestileerde boom als stam met twee takken).
Het ongelijkbenige kruis dat de levensboom voorstelt, blijkt ook in een geheel andere cultuur als zodanig voor te komen. Zie hieronder ook bij 'boom'.
In de Chinese mythologie wordt het begrip van de levensboom, het 'sterf en wordt geboren', vaak uitgebeeld door de Fenix.]

Terug naar de viereenheid


akker, veld
In samenstellingen kan het ruitje ook een voorwerp, geschenk of gift uitbeelden. Het 'boter-kaas-eieren’ patroon dat je in oude karakters terugvindt, duidt op een landverdelingsstelsel van 8 percelen van een dorpsgemeenschap of clan en [als negende] een centraal gemeenschappelijk lapje grond (een brink). (19)

[Het teken toont de vier vormende, ordenende krachten, die de maatschappij opbouwen: de vier bewust beheerste, geestelijke vermogens van de mens. Samen met de in- en uitgekeerde instelling vormen zij de acht persoonlijkheidskenmerken, met de ontwikkelde geest als de middelste, de negende.
Die persoonlijkheidskenmerken komen wij dagelijks tegen in het gedrag van onze medemensen als de leden van die maatschappij.]


boom
Het betreft een zeer veel voorkomend karakter dat enkelvoudig, tweevoudig, drievoudig, voor de helft of met aanvullende aanduidingen wordt afgebeeld. De boomgeestenverering en het spreken met de boomgeest bestaat nog steeds bij grote groepen Chinezen, zoals ook bij de Winti-godsdienst van onze Surinaamse landgenoten. (36)

[Er is een stam met twee takken omhoog en twee wortels omlaag; ook dit ligt weer dicht bij het begrip en de afbeelding van de levensboom.]


bovennatuur
Een westerse etymoloog van deze eeuw, dr. L. Wieger, die zich baseert op oud-Chinese verklaringen, zat er waarschijnlijk naast toen deze schreef: zon, maan, sterren. Recente onderzoeken wijzen meer in de richting van een altaar waar offerbloed afdruipt, voorouderverering en dus bovenaardsheid, (of onderaardsheid zo je wilt). Zijn verklaring is echter dermate ingeburgerd, dat ik deze heb gehandhaafd. (38)

[Maar ook zon, maan en sterren verwijzen naar de hemelstreek (ether) en zo naar de geestelijke wereld.
In de oudheid was de mens nog helderziende en zag in die geestelijke wereld de overleden voorouders nog om zich heen... zo ontstond de voorouderverering.]


bron, put
Zie notitie bij pagina 19 van het trefwoord ‘akker’. Vergelijk ook met de pagina ‘verkaveling’ waar de punt die de bron aanduidt, niet voorkomt. (40)

[De waterput is ook de bron van het geestelijke levenswater van de vier geestelijke vermogens en is als het middelpunt de kracht die de maatschappelijke orde instelt en handhaaft.]


hemel, hemelboog
Voor uitleg van de liggende streep in een karakter leze men het commentaar bij 'aardbodem’.
Zelfstandig en alleenstaand betekent het karakter het getal één. (77)


hoofd
Het ‘hoofd' komt in diverse samenstellingen voor: met of zonder haar, al of niet op ‘benen', met open of gesloten schedel. In zijn meest eenvoudige vorm is het gewoon ‘hoofd’. (84)

[De twee strepen in het vierkant stellen de lijn van de beide ogen en de lijn van de mond voor.
In het breed lachende gezicht vormen de beide ogen en de mondhoeken ook een vierkant, waardoor hier een vierkantje in een vierkant ontstaat.]


mens
In samenstellingen betekent dit karakter ook vaak eenvoudig 'mens'.
Bij 'handenwerk' zagen we al dat het moderne karakter ook een verkorte vorm van 2 samenwerkende handen kan zijn. (114)

[Het teken stelt de twee benen van een lopende mens voor, met twee armen en een hoofd. Zie ook bij 'weg' (dao): lopend op een weg.]


mond, gesloten
Zie de aantekeningen bij ‘aardbodem’. (124)


mond, geopend
De moderne vorm van 'mond' kan voor 'mond', ‘opening’, ‘vat’, 'venster’, ‘gat’, ‘kloof’, ‘voorwerp’, 'roos/doelwit’, etc. staan. Het komt voor in enkel-, twee- of drievoud. (123)

[Door de geopende mond gaat voedsel of 'leringen' naar binnen (bij de leerling) of komt gesproken taal [leringen] naar buiten (bij de leraar).]


rijst, windstreken
De rijstkorrels die bij het dorsen alle kanten opspatten. Het karakter komt veel voor in tekens voor voedsel of brouwsels. (152)

[De vorm van het teken 'windstreken' lijkt op het teken ✳︎ , dat ook in het Chinees een teken is voor 'ster'. Daardoor is er een kosmisch verband en daardoor ook met de 'zonsomloop' en de zomer- en winter-zonnewende. Dat laatste voert naar de 'terugkeer van het licht' en daarmee naar Jezus' wederopstanding en de verspreiding van zijn leer (wegspattende 'rijst' als geestelijke voeding).]


rondom
Talloze malen komen we dit karakter tegen als element. Opgelet! de moderne vorm is groter van afmeting dan de gelijkvormige ‘mond’. (156)


roos, doelwit
Zie voor meer verklaringen van het bovenste vierkantje onder het trefwoord 'mond’. Dit element maakt deel uit van het karakter 'midden'. Zie onder het trefwoord ‘centrum’. (157)


tien
Er zijn een paar theorieën over de oorsprong van het hedendaagse kruisje voor het getal tien. Was het een naald? Was het een beelderfenis uit het Midden-Oosten? Bijzonder toeval is wel dat je oude vormen tegenkomt van een 1 met een 0 erdoor en dat het 'kruisje' in sommige streken van ons land nog steeds ‘tien jaar’ betekent. (61)

[Het teken voor 10 is het teken voor 1 met een verticale streep erdoor. Dat leidt naar de tetraktys van Pythagoras: 1+2+3+4=10, gematrisch 1+0=1. Het is een kringloop die de 10 (volmaaktheid) met de 1 (oerbegin) verbindt tot een zich steeds vernieuwende eenheid. In het Chinees is de 4 een vierkantje; zie bij 'rondom' en 'roos'.

Met de tien verschijnt hier ook het gelijkbenige kruis als het teken van volmaaktheid: ＋ plus, positief.]


verkaveling
Vergelijk met 'akker' en ‘bron’. (194)

[Het teken # (maar dan rechtop) geeft een evenwichtige ordening van de maatschappij weer, die wordt bereikt door toepassing van de gulden regel (gewetensvol en deugdzaam gedrag), waardoor de band met medemensen en de 'bron' wordt hersteld.]


weg, pad, lopen
Het karakter van de tao (dao), de ‘levensweg’. Gezien zijn religieuze betekenis zijn van dit teken de meest intrigerende en schitterende kalligrafieën vervaardigd. (219)

[Het teken bestaat uit 'lopend mens op weg' (linksonder) en 'hoofd' (rechtsboven): met andere woorden 'geestelijke ontwikkeling'. Het tao is niet alleen de 'weg', maar in het bijzonder de 'levensweg'.]


windstreken
De swastika [Sanskriet 'su-as-tika': goed-zijn-teken] heeft in het Oosten geen ongunstige betekenis. De gangbare gedachte dat rechts- of linksdraaiend 'gunstig' of 'ongunstig' zou betekenen, is onjuist; beide vormen worden door elkaar heen gebruikt.
Er bestaan ook ronde vormen, b.v. het spakenwiel. Men raadplege de iconografie voor alle theorieën rond dit belangrijke teken. (223)

[In de Chinese wijsbegeerte heeft het zonnewiel als de kringloop der jaargetijden vooral te maken met het evenwicht tussen jin en jang. Zie hiervoor een uittreksel uit de I Tjing in een vertaling van Richard Wilhelm waar dit onderwerp wordt behandeld, onderaan deze pagina.]


zaad, oorzaak
Het pijltje naar boven is een hulpelement en duidt op opwaartse beweging. Samen met het karakter voor ‘zelf' (zie 'gezicht') vormt het het woord vrijheid, zi you. (227)

[Het vierkant verwijst naar 'akker' en daarmee naar gemeenschap. Samen met de pijl naar boven duidt het op 'ontwikkeling van de mensheid'. De ontwikkeling van de gemeenschap bevordert de ontwikkeling van de leden ervan, de personen, en omgekeerd.
Dit wordt vergeleken met de 'kiemkracht van een zaad'.]


zelf, gezicht
In de Chinese etymologie zou het gelaat, het gezicht of de neus als het begin van de wording in de schoot worden beschouwd. Dat lijkt me een ‘sinificatie’ (quasi-Chinees bedenksel). Het gelaat is immers de meest significante expressie van een persoon of ego. (175)

[De ontwikkeling van het embryo begint inderdaad met het centrale zenuwstelsel en daarmee met de hersenen. De menselijke geest verbindt zich met de hersenen en de geestestoestand ervan komt door de hersenen en het gezicht heen naar buiten toe tot uitdrukking.]


zon
Over het 'slingertje' in de zon zie ‘licht’. In alle vormen van het teken voor ‘zon’ staat een punt, streepje of golfje. Waarschijnlijk duidt dit op de 'zindering': op warmte en lichtstraling, of op het ‘zonnewezen’. (229)

[In de esoterische literatuur is iedere stoffelijke bol in het heelal de weergeve van een geestelijke wereld en is de zonnestraling een weergave van de geestelijke uitstraling van een goddelijk wezen uit zo'n wereld: in de zon Gods heilige geest, die bij ons op aarde is geweest.

Zoals dat het geval is met de Hebreeuwse lettertekens hebben ook Chinese karakters een geestelijke achtergrond en geven zij het bestaan van een geestelijke ontwikkeling weer.]


I Tjing, Boek 2, Sjwo kwa - bespreking der tekens


In de beschrijving van de eigenschappen van de acht oertekens, de trigrammen Tj'ièn, Koen, Tsjen, Soen, Li, Kan, Twéi en Ken, zijn de eigenschappen van de vier geestelijke vermogens en de beide instelling te herkennen.
Tussen aanhalingstekens staan delen uit de tekst van de I Tjing, daaronder hier en daar verklaringen van die tekst door Wilhelm. Opmerkingen van mij staan tussen haken.

Hfdst. II, § 3. 'Hemel en aarde bepalen de richting. De krachten van berg en meer staan met elkaar in verbinding. Donder en wind wekken elkander op. Water en vuur bestrijden elkander niet. Zo worden de acht trigrammen met elkander vermengd.' (zie afbeelding)
Tj'ièn, hemel en K'oen, aarde, bepalen de richtingsas Noord-Zuid.
Dan komt de verhouding tussen Ken, berg en Twéi, meer. Hun krachten staan in zover met elkaar in verbinding, dat de wind van de berg naar het meer waait en de wolken en nevels van het meer omhoog stijgen naar de berg.
Tsjen, donder en Soen, wind, versterken elkaar bij hun optreden.
Li, vuur en K'an, water, staan in de wereld der verschijnselen in onverzoenlijke oppositie tot elkaar. In de voorwereldlijke verhoudingen storen hun werkingen elkaar echter niet, maar houden zij elkaar in evenwicht.

[In geestkunde beschrijf ik de geest als een eenheid van elkaar aanvullende en evenwichtig samenwerkende vermogens, die tegendelen van elkaar zijn in de vorm van het waarnemen - willen, denken - voelen en de uit- en ingekeerde instellingen. Tjièn en Koen vormen samen de geest als de alles tot een eenheid makende, bewuste levenskracht, die van zijn vermogens gebruik maakt.]

Hfdst. II, § 4. 'De donder bewerkt de beweging, de wind bewerkt de oplossing, de regen bewerkt de bevochtiging, de zon bewerkt de verwarming, het Stilhouden bewerkt de rust, het Blijmoedige bewerkt de vreugde, het Scheppende bewerkt de beheersing, het Ontvangende bewerkt de berging.'
De krachten werken zich in de Voorwereldlijke Rangorde altijd als paarsgewijze tegenstellingen uit. [zie de opmerking hierboven]


Tegel met de acht trigrammen
en het jin-jangsymbool
Musée de l'Homme, Paris
Bron: A.S. Lyons, Predicting the Future
Hfdst. II, § 5. 'God treedt te voorschijn in het teken van het Opwindende (Tsjen). Hij brengt alles tot wasdom in het teken van het Zachtmoedige (Soen), hij laat de schepselen elkander ontwaren in het teken van het Zich-Hechtende (het licht, Li), hij laat hen elkander dienen in het teken van het Ontvangende (Koen). Hij verheugt hen in het teken van het Blijmoedige (Twéi), hij strijdt in het teken van het Scheppende (Tjièn), hij geeft zich moeite in het teken van het Onpeilbare (Kan), hij brengt hen tot volkomenheid in het teken van het Stilhouden (Ken).'
De tekens zijn hier losgemaakt uit hun paarsgewijze oppositie en worden getoond in de chronologische volgorde waarin ze gedurende de kringloop van het jaar in verschijning treden.

terug naar het overzicht

terug naar het Hebreeuwse alfabet

terug naar het weblog






^