genderdysforie (geslachtsonvrede)


'Gender' is een Engelse nieuwvorm, die is afgeleid van het Griekse woord 'genos': soort, geslacht.
Het begrip 'gender' omvat de kenmerken die in een bepaalde cultuur en in een bepaald tijdperk aan mannelijkheid of vrouwelijkheid worden toegeschreven, in tegenstelling tot de biologische verschillen (sekse). Genderkenmerken zijn mede sociaal-cultureel bepaald, kunnen veranderen in de tijd en kunnen verschillen tussen culturen, terwijl de biologische primaire en secundaire geslachtsverschillen bij alle mensen gelijk zijn en gelijk blijven.
Het woord 'dysforie' komt van het Griekse 'dysphoria': onvrede.

Genderdysforie is een gevoel van onvrede met het geslacht, dat door mensen vanuit de omgeving aan de betreffende persoon wordt toegekend. Afgaande op de biologische geslachtskenmerken bij de geboorte, wordt het kind bijvoorbeeld als een jongen opgevoed en gekleed, maar kan het voorkomen dat het kind zich geen jongen voelt, maar een meisje. Het 'jongetje' gedraagt zich als een meisje, speelt het liefst met meisjes en heeft belangstelling voor meisjeskleren. Bij een 'meisje' kan het tegenovergestelde het geval zijn.
Door deze genderdysforie ontstaat in de houding en de meningen een reeks van gedragingen, die loopt van een vaag gevoel van onbehagen over het toegewezen geslacht, over travestie en homofilie, tot aan de onbedwingbare behoefte het lichamelijke geslacht door een operatie aan te passen aan het geestelijke geslachtsgevoel (de transgenders).
Er is sprake van een 'genderspectrum', weergegeven door de kleuren van de regenboog.

Genderdysforie hangt samen met het verschijnsel dat bij de geboorte vanuit de geestelijke wereld een mannelijke geest in een vrouwelijk lichaam kan indalen en omgekeerd een vrouwelijke geest in een mannelijk lichaam (zie ook het antwoord op de vraag over 'man en vrouw'). Als het geslacht van het lichaam door die geest wordt aanvaard, ontstaat een vrouwelijke man of een mannelijke vrouw, die zich zonder bijzondere problemen goed kan aanpassen aan een bestaan en het gedrag dat bij het biologische geslacht 'hoort'.
De bedoeling hiervan is dat de mannelijke geest ervaring opdoet met het vrouw-zijn en de vrouwelijke geest met het man-zijn. Deze eigen ervaring met de eigenschappen van het tegenovergestelde geslacht is nuttig om in volgende levens met een vrouw dan wel met een man om te kunnen gaan. Zij is ook nuttig om uiteindelijk met de eigen geestelijke wederhelft, de van het begin af aan bij zich behorende tweelinggeest, te kunnen worden herenigd.

Het feit dat het verschijnsel genderdysforie bestaat en dat het zelfs kan leiden tot de behoefte door operatie een geslachtsaanpassing te ondergaan, wijst op:
- het bestaan van de mannelijke of vrouwelijke geest als een zelfstandige eenheid die zich in het lichaam bevindt (op de plaats van het voorhoofd) en die dat lichaam als een bezit of als voertuig ervaart;
- en op het feit dat tijdens zwangerschap en geboorte vanuit de geestelijke wereld een geest indaalt in de door verwekking op aarde beschikbaar gekomen levensvorm, het menselijke lichaam.
Meestal verloopt die indaling goed door de aanwezigheid van geestelijke begeleiders in de geestelijke wereld; maar soms zijn er ongeduldige geesten - vooral als zij uit schemergebieden willen ontsnappen en snel naar het licht van de aarde willen - die fouten maken bij hun keuze en in het verkeerde lichaam terecht komen, waar zij dan later spijt van kunnen krijgen. Zij hebben daardoor het niet te overwinnen gevoel 'in het verkeerde lichaam te zitten', wat een juist oordeel is.
De naaste omgeving heeft hier vaak weinig begrip voor, doordat hier vrijwel niemand ervan uitgaat, dat niet alleen het lichaam door het onderscheid tussen mannelijk en vrouwelijk wordt gekenmerkt, maar ook de menselijke geest; en dat het kan voorkomen dat niet altijd een mannelijke geest in een mannelijk lichaam indaalt bij de geboorte, en omgekeerd een vrouwelijke geest in een vrouwelijk lichaam.


Hieronder een gedeelte uit een artikel uit Elsevier, het gedeelte dat handelt over hersenonderzoek naar het verschijnsel genderdysforie. De vraag was of genderdysforie in de hersenen terug is te vinden.

Elsevier. Waarom steeds meer jongeren van geslacht willen veranderen. Premiumartikel
Elsevier nummer 41, 10 oktober 2015
door Jenny Velthuys, 8 okt. 2015
[...]
Het aantal mensen dat van geslacht wil veranderen, was altijd laag. De laatste jaren neemt het sterk toe, vooral onder jongeren. Hoe komt dat? Opvallend genoeg kiezen velen niet voor een complete geslachtsverandering. Bericht uit de genderpoli.
[...]
Hersenontwikkeling
De Duitse hersenonderzoeker Sarah Burke (32) van het VU medisch centrum denkt dat gender­dysforie een aanwijsbare oorzaak heeft. Met MRI-scans onderzoekt zij de verschillen tussen het mannenbrein en het vrouwenbrein. Want die zijn er. Als een kind nog in de buik zit, ontwikkelt niet alleen het lichaam zich tot jongetje of meisje, de hersenen doen dat ook.
Deze hersenontwikkeling heeft bepaalde verschillen tussen mannen en vrouwen tot gevolg. Het cliché dat vrouwen gemiddeld minder goed kunnen inparkeren dan mannen, klopt bijvoorbeeld. Maar de hersenen bepalen ook of iemand zich man of vrouw vóelt. Dit gevoel staat los van hoe het lichaam eruitziet.
Burke onderzoekt nu iets heel interessants. Ze vergelijkt de hersenen van pubers met genderdysforie met de hersenen van pubers die daar geen last van hebben. "Eén van de hypothesen die wij hebben, is dat de hersenen van mensen met genderdysforie niet dezelfde kant op zijn geprogrammeerd als hun lichaam. Dat zou betekenen dat een biologisch jongetje, maar met genderdysforie, hersenen heeft die als vrouw zijn 'geprogrammeerd'." En omgekeerd.

Burke deed met haar proefpersonen een geuronderzoek om te zien of ze dat kon aantonen. Hoe je hersenen op een geur reageren, kun je namelijk niet veinzen. Je bent je er niet eens van bewust. Uit eerder onderzoek is bekend dat mannen en vrouwen verschillend reageren op androstadienon, een lichaamsgeur die in zweet zit.
Op fMRI-scans is te zien dat die geur bij vrouwen een deel van de hersenen activeert dat seksueel gedrag reguleert, de hypothalamus, en fungeert als een soort schakelstation tussen het zenuwstelsel en het hormonaal systeem. Bij mannen reageert dit gebied veel minder.
De resultaten van het onderzoek van Burke zijn inmiddels binnen. "Bij adolescenten met genderdysforie zagen we heel duidelijk dat ze de hypothalamusreactie lieten zien van hun wensgeslacht. Dus de hersenen van jongens met genderdysforie reageerden als de hersenen van meisjes. En de groep meisjes met genderdysforie reageerde gemiddeld jongensachtig."
[...]

Doordat de hersenen ook na de geboorte nog niet volgroeid zijn en de geest zich met het lichaam verbindt op de plaats van de hersenen, zullen de hersenen worden gevormd in overeenstemming met het geslacht van de indalende geest. Daardoor beschikt een mannelijke geest ten slotte over mannelijke hersenen, ook als die geest onbedoeld is ingedaald in een lichaam van het vrouwelijke geslacht; en omgekeerd. [Freek]


Geboren in het verkeerde lichaam: wat is een transgender?
Genderdysforie: geslachtsonvrede
NTR, 21-06-2018, samengesteld door Saskia Wayenberg

Een jongen die zich eigenlijk een meisje voelt, of andersom: transgenders zijn geboren in het verkeerde lichaam. Onder de parapluterm 'transgender' vallen ook agenders, genderfluïden en andere gendervariaties. In sommige gevallen willen zij een geslachtsveranderende operatie ondergaan. Hoe verloopt die transitie? En neemt de acceptatie van transgenders toe?

Hoe ging men vroeger om met transseksualiteit?
"Ik heb het vliegtuig genomen, ik ben naar een land gevlogen waar ik nog nooit was geweest, naar een dokter die ik nog nooit gezien had. Ik was doodsbang, maar ik zag geen andere uitweg." De tachtigjarige transgenderpionier Corinne van Tongerloo vertelt in een interview met De Redactie over haar verleden. Ze wordt in 1936 geboren als Cornelis en ze voelt al op jong leeftijd dat er iets niet klopt. Het woord transgender bestaat nog niet en het eerste deel van haar leven is voor haar erg moeilijk. Tot ze besluit om, net als veel andere transseksuelen in haar tijd, te vertrekken naar de hoofdstad van de geslachtsveranderende operatie: Casablanca.
"Die operaties werden gedaan door een Franse dokter, die in Casablanca een kraamkliniek had. Hij heeft die operatie uitgevonden. Dat was natuurlijk verboden en het kostte héél veel geld," aldus Van Tongerloo. De dokter waar zij over spreekt is de welbekende (wonder)arts Georges Burou. Hij voert meer dan achthonderd geslachtsveranderende operaties uit binnen de muren van zijn kraamkliniek.

In 1975 ziet de Nederlandse hormoonarts Louis van Gooren voor het eerst transseksuelen op het spreekuur in het VU Medisch Centrum. Daarover zegt Van Gooren in een interview met Andere Tijden het volgende: "Het was totaal nieuw in de geneeskunde. In het begin was het dan ook een hap-snap beleid: hoe kunnen we deze mensen dat geven, wat ze nodig hebben en hoe kunnen we dat op een manier doen die ook acceptabel is."
Een aantal vooraanstaande artsen verfijnt de operatietechnieken voor de geslachtsveranderende operatie. Transseksuelen hoeven daarna niet meer naar het buitenland voor een operatie. Er is veel belangstelling voor het genderspreekuur. De artsen kiezen ervoor het spreekuur uit te breiden en het VU Medisch Centrum wordt de plek met de eerste en enige genderpoli ter wereld.
In die tijd heerst er veel onbegrip. Een groot deel van de bevolking vindt deze mensen geestelijk gestoord. Ze zouden in de war zijn: je geslacht is toch het meest natuurlijke in je leven? Dus hoe kan dat nou niet passen bij wie je bent? Transgenders hebben veel te verduren en worden regelmatig vernederd.

Geslacht en identiteit: man, vrouw of gendervrij?
Het is niet bekend hoeveel Nederlanders transgender zijn. Niet allemaal zetten zij medische- en/of juridische stappen en om die reden komen ze niet in de statistieken terecht. Een deel van de groep blijft daardoor verborgen. Soms leven transgenders jarenlang met een genderidentiteit die niet past bij hun biologische geslacht. Ze voelen zich van binnen niet de vrouw of de man waar hun omgeving hen wel voor aan ziet. Ze durven er niet voor uit te komen vanwege hun cultuur, religie of familie, die bepaalde verwachtingen hebben.

Sommige transgenders zijn ongelukkig met hun hele lichaam, andere met een aantal delen. Vaak zijn dat de geslachtsdelen zoals de vagina, borsten of penis. Zij kunnen ervoor kiezen een geslachtsveranderende operatie te ondergaan. Maar lang niet alle transgenders zijn ontevreden met hun lichaam. Velen voelen geen afkeer tegenover de eigen geslachtsdelen en willen zich slechts kunnen uiten als iemand van het andere geslacht. Dat doen zij door middel van hun kledingkeuze, haardracht, het wel of niet dragen van make-up en andere gewoonten, die passen bij het gewenste geslacht.
Daarnaast vervagen de grenzen meer en wordt er minder gedacht in slechts twee gendergroepen. Er zijn mannen die graag als vrouw door het leven gaan, maar geen geslachtsverandering willen ondergaan. Of vrouwen die dagelijks als man door het leven gaan en hun borsten laten amputeren, maar daarnaast geen geslachtsveranderende operatie willen. En ook mensen die zich niet kunnen identificeren met een man of een vrouw. Zij voelen zich gendervrij of genderneutraal.

Geen man, geen vrouw
De genderneutrale discussie speelt in 2017 regelmatig op. Sinds 10 december 2017 spreekt de NS niemand meer aan met 'beste dames en heren', maar met het sekseneutrale 'beste reizigers'. Daarna volgt winkelketen Hema. Die kondigt aan dat het de kinderkleding voortaan alleen nog genderneutraal gaan verkopen. Dat betekent dat nergens meer op zal staan of een kledingstuk gemaakt is voor een jongen of een meisje. Ook winkelketen Zeeman gaat overstag en start begin 2018 met het uitzenden van genderneutrale reclames. Daarnaast verschijnen er steeds meer genderneutrale (openbare)toiletten.

Brand Berghouwer, voorzitter van het Transgender Netwerk Nederland: "Je geslacht is van jezelf, niet van de overheid."

Volgens de voorzitter van het Transgender Netwerk Nederland (TNN), Brand Berghouwer, is dit erg goed nieuws. Volgens hem willen veel mensen af van dat M of V. Daarnaast benoemt hij in een interview met de Volkskrant dat 6% van de Nederlanders zich niet eenduidig in het ene of het andere hokje thuis voelt.

De Nederlandse samenleving is verdeeld in de genderneutrale discussie. Sommigen vinden dat er gewoon verschil in seksen mag worden gemaakt en zij vinden de discussie onnodig. Ook op Twitter gaat het flink los. Tweede Kamerlid van de VVD, Ockje Tellegen, zegt op het social media platform hierover het volgende:
"Dit land is af. Jongens zijn geen meisjes en omgekeerd. Dus welk probleem lossen we hier precies mee op?"
Daarin staat ze niet alleen. Ze vertegenwoordigt een groep mensen die de hele discussie rondom genderneutraliteit beu is.

Wat betekent de vernieuwde Transgenderwet?
In 2017 is de Transgenderwet vernieuwd. Sinds 1 juli 2014 maakt Artikel 28 in het Burgerlijk Wetboek, de Transgenderwet, de vrijheid van geslacht mogelijk. Burgers kunnen hun geslacht, zoals dat op de geboorteakte staat, wijzigen als zij dat willen. Maar, daarvoor moeten zij in het bezit zijn van een geldige transgenderverklaring en moet de verandering van het geslacht officieel zijn vastgelegd door de eis van onvruchtbaarheid. De vernieuwde Transgenderwet van 2017 stelt die laatste voorwaarde niet meer. Wél moet iemand nog altijd in het bezit zijn van een transgenderverklaring, afgegeven door ervaren deskundigen van het VUmc in Amsterdam of het UMCG in Groningen.
In juni 2018 ontstaat er in de Tweede Kamer discussie over de nieuwe Transgenderwet in een debat over transgender- en interseksepersonen. Groenlinks, PvdA en D66 willen dat het verbod op discriminatie duidelijker wordt. Daarvoor moet, volgens hen, het volgende worden toegevoegd aan de huidige wet: het ongeoorloofd onderscheid maken op grond van geslachtskenmerken, genderidentiteit en genderexpressie. De PVV sluit zich daar bij aan maar de SGP is tegen.

Hoe verloopt een transitie?
Een van de genderteams in Nederland kan de diagnose 'genderdysforie' stellen bij iemand die ervan overtuigd is transgender te zijn. Dat is de diagnostische fase. Artsen en psychologen sluiten, middels een serie gesprekken en psychologische tests, een andere diagnose uit. Daaruit moet blijken of er geen sprake is van een depressie, schizofrenie of borderline.
Wanneer inderdaad sprake is van genderdysforie en diegene graag door het leven wil als het andere geslacht, kan worden begonnen met hormoonbehandeling(en). Die behandeling is mogelijk vanaf zestien jaar. Daarvóór kunnen kinderen en jongeren puberteitsremmers krijgen om de ontwikkeling van de geslachtsdelen af te remmen. Wanneer de hormonale behandeling begint, is de echte transitie een feit. Daarbij is het belangrijk dat een transgender ook begint met de sociale transitie.
De hormoonbehandeling duurt ongeveer twee jaar en zorgt ervoor dat mannelijke geslachtskenmerken langzaam verdwijnen en vrouwelijke kenmerken ontstaan en omgekeerd.
- Voor transvrouwen (van man naar vrouw) bestaan de hormonale medicijnen uit anti-androgenen die ervoor zorgen dat de eigen productie van testosteron afneemt. Als aanvulling bevatten de medicijnen extra oestrogenen, de vrouwelijke hormonen.
In de praktijk betekent dit dat de gezichtsbeharing afneemt, de stem niet zwaarder wordt en de groei van het lichaam (in de lengte) beperkt. De vervrouwelijking houdt in: een zachtere huid, borstgroei, toenemende emotionaliteit en een veranderende vetverdeling in het lichaam.

- Voor transmannen (van vrouw naar man) zijn er medicijnen die ervoor zorgen dat de vrouwelijke hormonen: oestrogenen worden afgeremd.
Daaraan is het mannelijke hormoon testosteron toegevoegd om het vrouwelijke lichaam wat mannelijker te maken: een lagere stem en meer haargroei op het gehele lichaam. Daarnaast dragen zij vaak een binder, een strak hesje dat ervoor zorgt dat de borsten niet meer zichtbaar zijn.
Transmannen zetten sneller dan transvrouwen de stap tot (sociale) transitie. De samenleving accepteert een stoere vrouw over het algemeen sneller dan een man die vrouwelijke trekken vertoont. [Die treft het vooroordeel: hij is 'verwijfd'. Dit feit laat zien dat men in het algemeen het mannelijke hoger inschat dan het vrouwelijke. Freek]

Hoe verloopt de geslachtsveranderende operatie?
Voor sommige transgenders is het heel duidelijk: ze willen een geslachtsveranderende operatie ondergaan. Zodra zij minimaal een jaar bezig zijn met de hormoonbehandeling en ook de sociale transitie hebben doorlopen, bespreken zij de geslachtsveranderende operatie met hun arts. De geslachtsverandering gebeurt onder leiding van een plastisch chirurg. De artsen kijken samen of diegene in staat is om de ingrijpende operaties te ondergaan en bespreken de vervolgstappen.

Voor transmannen houdt de geslachtsveranderende operatie in dat de artsen een penis en balzak maken met het weefsel van de patiënt. Dit kan een metadoïoplastiek of een phalloplastiek zijn. Daarnaast verwijdert de arts de baarmoeder en de eierstokken. Voor transvrouwen betekent deze zware ingreep dat de arts de penis en de balzak verwijdert. Daarna creëren zij een vagina.
Daarnaast kan een transgender ná de geslachtsveranderende operatie kiezen voor aanvullende operaties. Transvrouwen kunnen kiezen voor een borstvergroting, een stemoperatie en het verwijderen van de adamsappel. Transmannen kunnen de borsten laten verwijderen.

Neemt de acceptatie van transgenders toe?
Het aantal transgenders en daarmee ook het aantal mensen dat een transitietraject wil doorlopen, groeit hard. In 2008 melden ongeveer 200 transgenders zich op de genderpoli. In 2016 zijn dat maar liefst 700 nieuwe aanmeldingen. Een keerzijde van die groei: de wachttijden bij het VUmc lopen snel op. In 2017 stijgt de wachttijd van veertien naar zestig weken. Dit zorgt ervoor dat veel transgenders de hormonen zelf aanschaffen door ze te kopen op internet, in het buitenland of via via. Ze willen niet langer wachten. Ook Edith Schippers, minister van Volksgezondheid, ziet de ernst in van de enorme wachtrijen. Ze hoopt dat meer ziekenhuizen in Nederland behandelingen gaan aanbieden.

Ook de acceptatie van transgenders lijkt toe te nemen. Terwijl je vroeger bij een psychiater terechtkwam, is dat nu heel anders. Steeds meer mensen durven er dan ook voor uit te komen dat hun biologische geslacht niet past bij hoe ze zich écht voelen (geslachtsonvrede). In Nederland spelen televisieprogramma's zoals 'Geslacht!' met presentatrice Ella Bandita, 'Hij is een zij' en 'Love me gender' een grote rol bij die acceptatie. Er ontstaat meer begrip en het onderwerp wordt steeds vaker besproken. Maar ook Songfestivalwinnares Conchita Wurst openbaart zich in 2014 op het grote podium in Kopenhagen. En natuurlijk de Olympische atleet en realityster Caitlyn Jenner: zij geeft in 2005 aan dat ze als vrouw verder door het leven gaat. Na haar transitie is Jenner twee seizoenen te zien in haar eigen realityserie 'I am Cait' in de Verenigde Staten.
Heb jij hulp nodig? Of maak jij je zorgen over iemand uit je omgeving? Dan kun je (anoniem) contact opnemen met MIND Korrelatie via 0900 1450 (doordeweeks van 09:00 – 18:00) of kijk op mindkorrelatie.nl voor de mogelijkheid om te chatten, e-mailen of WhatsAppen met een hulpverlener.

In het kort:
- In 1975 ziet de Nederlandse hormoonarts Louis van Gooren voor het eerst transseksuelen op het spreekuur in het VU Medisch Centrum. De eerste genderpoli in de wereld wordt geopend in Nederland.
- Het is niet bekend hoeveel Nederlanders transgender zijn. Soms leven transgenders jarenlang met een genderidentiteit die niet bij hun biologische geslacht past.
- Artsen en psychologen besluiten, middels een serie gesprekken en psychologische tests, of er sprake is van 'genderdysforie'. Na het vaststellen van deze diagnose kan een transgender de transitie ingaan.
- Tijdens de transitie worden veel gesprekken gevoerd met een psycholoog. Daarnaast begint de hormonale behandeling (minimaal één jaar) en doorstaat een transgender de sociale transitie. Na dit traject kan hij/zij beslissen over de geslachtsveranderende operatie en eventueel aanvullende operaties.
- De genderneutrale discussie speelt in 2017 regelmatig op. Nederland is daarin verdeeld. Sommigen vinden het een onnodige discussie en anderen zijn blij dat het onderwerp bespreekbaar wordt. Persoonlijk willen zij af van M of V, bijvoorbeeld op hun paspoort.
- De nieuwe Transgenderwet (2017) maakt het mogelijk dat burgers hun geslacht kunnen wijzigen zonder eerst een geslachtsveranderende operatie te ondergaan.

Zie ook 'man en vrouw'.

terug naar de vragenlijst

terug naar het weblog






^