Suzanne Dikker - hersenwerkzaamheid bij spreken en luisteren
Kennislink, donderdag 19 juni 2014Op dezelfde golflengte
Veel miscommunicatie ontstaat doordat gesprekspartners niet 'op dezelfde golflengte zitten'. Dat deze uitdrukking eigenlijk heel letterlijk genomen kan worden, blijkt uit het onderzoek van Suzanne Dikker, taalwetenschapper aan New York University en Universiteit Utrecht. Bij geslaagde communicatie laten gesprekspartners namelijk gelijke hersenactiviteit zien.
Door Mathilde Jansen
Wanneer iemand tegen ons praat, gebeurt er van alles in onze hersenen. Onze hersenen zijn voortdurend aan het voorspellen welk woord er komen gaat op basis van de voorafgaande informatie. Als we de woorden "Gras is..." horen, voorspellen onze hersenen al dat het woord 'groen' zal volgen. Doordat de voorspellingen van onze hersenen vaak uitkomen, kunnen we de informatie die we horen heel snel verwerken en kunnen we zelfs iemand verstaan in een lawaaiige omgeving.
de pinguin knuffelt de ster
Plaatjes raden
Dikker en haar collega's lieten negen proefpersonen plaatjes zien waarop fictieve scenes waren afgebeeld. De afbeeldingen waren gebaseerd op een willekeurige combinatie van telkens een onderwerp, een werkwoord en een lijdend voorwerp. Tegelijkertijd kregen de proefpersonen beschrijvingen van deze plaatjes te horen van één en dezelfde spreker. Niet alleen de hersenactiviteit van de luisteraars, maar ook van de spreker werd met fMRI gemeten.
de gitaar kookt het wiel
Uit de hersenscans van de luisteraars bleek dat er in de hersenen al activiteit is, vóórdat een volgend woord is uitgesproken. Er worden als het ware vooraankondigingen naar de gehoorschors (de auditieve cortex) gestuurd van de woorden die worden verwacht.
Proactieve hersenen
Ook uit eerdere onderzoeken bleek dat de hersenen van luisteraars 'proactief' zijn. Maar niet alleen het brein van de luisteraars was voorbereid op wat komen ging. Hetzelfde gold voor het brein van de spreker. Ook daarin was al hersenactiviteit zichtbaar voordat een volgend woord was uitgesproken.
Blijkbaar denkt ook de spreker vooruit wat hij gaat zeggen, en houdt hij daarbij sterk rekening met wie hij tegenover zich heeft en in welke situatie zij zich bevindt. In een café praat je anders dan op een vergadering; en tegen een kind spreek je anders dan tegen een volwassene.
© wetenschapsforum.nl
Bij de voorspelbare scenes kwam de hersenactiviteit van de spreker en de hoorders sterk overeen. Bij spreker en hoorders werd een vergelijkbare activiteit gemeten in de linker hersenhelft, en dan met name in de gyrus temporalis superior: een gebied in de temporale kwab van de hersenen die in vorige studies vooral in verband werd gebracht met taalverwerking en niet met taalproductie. Het laat zien dat taalbegrip en taalproductie nauw met elkaar samenhangen.
Bij geslaagde communicatie treedt dus synchronisatie van de hersenen van de spreker en de hoorder op. Niet alleen aan de buitenkant passen gesprekspartners zich dus aan elkaar aan - vaak neem je onbewust iemands lichaamstaal en bepaalde stopwoordjes over - maar ook aan de binnenkant.
terug naar hersenonderzoek
^